Сифати шаҳри Маккаи шарафҳо аллоҳи таъолӣ : шаҳри Маккаи андари миёни кӯҳҳо ниҳодааст баланд ва ҳар ҷониб ки ба шаҳри раванд то ба Макка барисанд натавон диду баландтарӣни кӯҳӣ ки ба Макка наздикаст кӯҳ АбуҚайсаст ва он чун гунбадӣ гирдаст чунон ки агар аз пои он тирӣ баёндозанд бар сар расад ва дар машриқии шаҳр афтодааст чунон ки чун дар масҷид ҳаром бошанд ба даии моҳи офтоб аз сари он бар ояд ва бар сари он майлӣаст аз санг бароварда гӯйанд иброҳӣми алайҳи ассалом баровардааст . Ва ин арса ки дар миён кӯҳаст шаҳраст ду тири партоб дар ду беш нест ,у масҷиди ҳаром ба миёнаи ин Фрохноӣ андарасту гирд бар гирди масҷиди ҳаром шаҳрасту кӯчаҳо ва бозорҳо ,у ҳркҷои рахнае ба миёни кӯҳ дараст девори бора сохтаанд ва дарвоза барниҳода ,у андари шаҳри ҳеҷ дарахт нест магар бар дар масҷиди ҳаром ки сӯй мағрибаст ки онро боб иброҳӣм хонанд . Бар сари чоҳии дарахтӣ чанд баландасту бузург шуда , ва аз масҷиди ҳаром бар ҷониби машриқи бозорӣ бузург кашидааст аз ҷануби сӯии шимол ва бар сари бозор аз ҷониби ҷануби кӯҳ абўқбисасту домани кӯҳ абўқбис сафост ва он чунонаст ки домани кӯҳро ҳамчун дараҷот бузург кардаанду сангҳо ба тартиби ронда ки бар он остонҳо раванди халқ ва дуо кунанд ва ончӣ мегӯйанд : сафо ва Марва кунанд , онаст . Ва ба охири бозор аз ҷониби шимоли кӯҳ Марвааст ва он андак болойаст ва бар ӯ хонаҳои бисёр сохтаанд ва дар миён шаҳраст . Ва дар ин бозор бадванд аз ин сар то бидон сар , ва чун касе умра хоҳад кард агар аз ҷой давр ояд ба ним фарсангии Макка ҳар ҷои майл ҳо кардаанду масҷидҳо сохтаанд ки умраро аз он ҷо эҳром гиранд ,у эҳром гирифтан он бошад ки ҷомаи дӯхта аз тан берун кунанду азорӣ бар миён банданду азории дигар ё чодар бар хештан дар печанд ва ба овозӣ баланд мегӯйанд ки лаббайки аллоҳами лаббайку сӯй Макка меоянд . Ва агар касе ба Макка бошад ва хоҳад ки умра кунад то бидон майл ҳо баравад ва аз он ҷо эҳром гирад ва лаббайк мезанад ва ба Маккаи даройад ба нияти умра , ва чун ба шаҳр ояд ба масҷиди ҳароми даройад ва ба наздик хона равад ва бар дасти рости бигардади чунон ки хона бар дасти чап ӯ бошад ва бидон рукн шавад ки ЊАЉАРУЛАСВАД дар ӯсту ҳаҷарро бӯса диҳад ва аз ҳаҷар бугзарад ва бар ҳамон влои бигардаду боз ба ҳаҷар расад ва бӯса диҳад як тўФ бошад ва бар ин влои ҳафт тўФ кунад се бор ба таъҷили бадвад ва чаҳор бор оҳиста баравад ва чун тавоф тамом шуд ба мақоми иброҳӣми алайҳ ассалом равад ки баробар хонааст ва аз пас мақом боистад чунон ки мақоми мобайн ӯ ва хона бошад ва он ҷои ду ракаати намози бикунади онро намоз тавоф гӯйанд . Пас аз он дар хона замзам шавад ва аз об бихӯрад ё ба рӯй бимолад ва аз масҷиди ҳаром ба боби алсФо берун шавад ва он дарӣаст аз дарҳои масҷид ки чун аз он ҷо берун шаванд кӯҳ сафост , бар он остонаҳои кӯҳ сафо шавад , ва рӯй ба хона кунад ва дуо кунад ,у дуо маълумаст , чун хонда бошад фурӯд ояд ва дар ин бозори сӯй Марва баравад ва он чунон бошад ки аз ҷануби сӯй шимол равад . Ва дар ин бозор ки меравад бар дарҳои масҷид ҳаром мегардад ,у андари ин бозори он ҷо ки расӯли алайҳи алслўаҳу ассалом саъй кардаасту шитофта ва дигаронро шитоби фармӯдаи гомӣ панҷоҳ бошад , бар ду тарафи ин мавзеи чаҳор минорааст аз ду ҷониб ки мардуми Макка аз кӯҳи сафо ба миёни он ду минора расанд аз он ҷо башитобанд то миёни ду минораи дигар ки аз он тараф бозор бошаду баъд аз он ду минора расанд аз он ҷо башитобанд то миёни ду минораи дигар ки аз он тараф бозор бошаду баъд аз он оҳистаи раванд то ба кӯҳи Марва ва чун ба остона ҳо расанд бар онҷои раванд ва он дуо ки маълум аст бихонанд ва бозгарданду дигари бор дар ҳамин рӯз даройанд чунон ки чаҳор бор аз сафо ба Марва шаванд ва се бор аз Марва ба сафои чунон ки ҳафт бор аз он бозор гузашта бошанд . Чун аз кӯҳи Марва фурӯд оянд ҳамон ҷо бозорӣаст бист дукон рӯбарӯӣ бошанд ҳама ҳҷом нишаста мӯӣ сар тарошанд , чун умра тамом шуд ва аз ҳарам берун оянд , дар ин бозори бузург ки сӯй машриқаст ва онро сӯқ алъторин гӯйанд банноҳои некӯасту ҳама дорўФрўшон бошанд , ва дар Маккаи ду гармобааст фарши он санги сабз ки Фсон май созанд , ва чунон тақдир кардам ки дар Маккаи ду ҳазор марди шаҳрӣ беш набошад боқии қариби панҷсад марди ғрбо ва муҷовирон бошанд . Дар он вақти худ қаҳт буду шонздаҳи ман гандум ба як динори мағрибӣ буд ,у маблағӣ аз он ҷо рафта буданд .

Ва андари шаҳри Маккаи аҳл ҳар шаҳриро аз билоди хуросону мовароуннаҳру Ироқу ғайра сароҳо бӯда аммо аксари он хароб буду вайрон ,у хулафои Бағдоди иморатҳои бисёр ва банноҳои некӯ кардаанд он ҷо ва дар он вақт ки мо раседем баъзе аз он хароб шуда буд ва баъзе малик сохта буданд . Оби чоҳҳои Маккаи ҳамаи шӯр ва талх бошад чунон ки натавон хӯрд аммо ҳавзҳоу мсонъи бузург бисёр кардаанд ки ҳар як аз он ба миқдори даҳ ҳазор динор баромада бошад ва он вақт ба оби борон ки аз дарраҳо фурӯ меояд пар мекардаанд ва дар он таърих ки мо он ҷо будем тиҳӣ буданд , ва яке ки амири адан буд ва ӯро писари шод дил мегуфтанд обӣ дар зери замин ба Макка оварда буду амвол бисёр бар он сарф карда ва дар Арафот бар он кишт ва заръ карда буданд ва он обро бар он ҷо баста буданд ва полезҳо сохтау алои андакӣ ба Макка меомад ва ба шаҳр намераседу ҳавзӣ сохтаанд ки он об дар он ҷо ҷамъ мешаваду саққоёни онро баргиранд ва ба шаҳр оваранд ва фурушанд , ва ба роҳи рафта ба ним фарсангӣ чоҳӣаст ки онро бӣролзоҳд гӯйанд ва он ҷо масҷидӣ некӯаст оби он чоҳ хушасту саққоён аз он ҷо низ биоваранд ва ба шаҳр бифурӯшанд .

Ҳавои Маккаи азим гарм бошаду охири баҳмани моҳи қадими хиёру бодирангу бодинҷон тоза дидам он ҷо , ва ин навбати чаҳорум ки ба Маккаи расидами ғарраи раҷаби санаи аснӣу арбаъӣну арбъмоиаҳ то бистуми зии алҳҷаҳ ба Макка муҷовир будам . Понздаҳуми фарвардини қадими ангури расида буд ва аз рсто ба шаҳр оварда буданд ва дар бозор мефурухтанду аввали Урдӣбиҳишти харбузаи фаровони расида буд ва худ ҳамаи миваҳо ба зимистони он ҷо ёфт шаваду ҳаргиз холӣ набошад .