Гӯям бтўФиқи хдоитъолии климаҳи ихлос ки лои илоҳи ало аллоҳаст калид дар дайн мусулмонӣаст ва ҳар ки ӯро бигирад бсрои байти ислом андар ояду мрўрои климаҳи ихлос аз баҳр он гуфтаанд ки ихлоси бзбони тозии покиза кардан бошаду гӯяндаи ин қавл бояд ки по кизаҳ кунад мари дайни хешро бгФтори ин климаҳ аз олоиши бути парастӣу палидии гуфтори ношнўёну торикии мазҳаби даҳрёну ҷузи он ва чун эътиқоди гӯяндаи ин қавл бо гуфтораш баробар шавад бадӯр кардани сифоти ду махлуқ аз латифу касиф аз тавҳид онгаҳ бқўлу эътиқод дуруст бошад ва пас аз он марин эътиқоду қавлро амалӣ дар хӯрд бояд кард то мари гуфтор ӯро кирдор ӯ бардораду бъолми алавии баради чунонкӣ хдоитъолӣ гуфт қавлаи таъолӣ : илайҳи исъди алкулами алтибу алъамали алсолҳи ирФъаҳу ҳамчинонкии климаҳи ихлоси оғоз дайнаст сӯраи ихлоси анҷом дайнасту оғозу анҷоми бФрмони сонеъи ҳаким лозим ояд ки дар хӯрд якдигар бошанд .

Ва гўӣим ки сӯраи ихлоси бози пасини ҳама қуръонаст ки фурӯд омадааст то кушодан дар дайн ва бастан он ҳар ду аз покизагӣ бошаду лекини корҳо ва чизҳо боғози андари ҳад қувва бошанду ончии андари ҳад қувва бошад заъиф бошаду бохри андари ҳад феъл ояд ва қавӣ шавад пас ҳамчунин климаҳи ихлоси андари шҳодаҳ бҳд қӯтасту андари сӯраи самади бҳд феъласт пас гўӣим ки хдоитъолии ҳмигўид : қул ҳўи аллоҳ аҳад бигӯ эй Муҳамад ӯ хдоисти яке тоўилш чунонаст ки бидонча ҳмигўиди ҳўи мари климаҳро мехоҳад ки ӯ ҳувият маҳзасту ҳувиятро гзир нест аз ҳақиқату бад-ӣни чаҳор ҳарфи аллоҳи мари чаҳор аслро мехоҳад ки эшон баргузӣдаи осори климаҳ борӣанд дўозў рӯҳонӣанд ва ду азуи ҷисмонӣ ҳар яке бар андозаи мартабати хеш ва бо аҳади он ҳмихўоҳд ки чун аинчҳори асл ҳар яке насиби хеши ончӣ аз климаҳи бории бёФтнд ягона карданд тавҳидро аз сифоту ончии мрўро ҷуфтаст чаҳ аз латиф ва чаҳ аз касиф ва ҷудо карданд мари субҳонаро аз номзад кардани андари он сифот ки андари гуфтору андари кирдори нафасӣу табиӣ бо якдигар рӯй борӯй шаванд аз ҳаст ва нест ҷойгиру ноҷойгири сутӯдау носутӯдау ҷузи он ва эшон бад-ӣни бузургворӣ махсӯс шуданд берун аз ҳамаи хилоиқи рӯҳонӣу ҷисмонӣ ва бидон ягонаи гаштанд пас гуфт қавлаи таъолӣ : аллоҳ алсмд гуфт худоӣ самадасту самад Сайид бошад яъне ки ӯро миёна набошад яъне коўокӣ дарав набошад тоўили ин оят онаст ки ҳмигўид ки чаҳор ҳдикаҳи аинчҳори ҳарфи далел бар эшонаст чун ягонагии хдоиро бҳқиқт бишнохтанд ӯро покиза карданд аз анвоъи олоиш ва эшон ҳар яке Сайиду рӯҳонӣони гаштанду ҳамаи рӯҳонӣону ҷисмонӣони қасд бар эшон карданд бФоидаҳ гирифтан ва эшон бе ниёзанду зери дстонро аз рӯҳонӣу ҷисмонии андари эшон роҳ намонад бибоз ҷустан аз ҳоли эшон бар мисоли чизикаҳ ӯро андарун роҳ набошад касе бирав матлаъи натавонад шудани бчгўнгии ончии андрў пӯшида бошад пас гуфт қавлаи таъолӣ : лами яладу лам иўлд гуфт назоду нзодндш тоўилш онаст ки бории субҳона ки падеди орандаи чизҳост на аз чизеу мари чизи нахустинро иллати чизҳои дигар гардонид ва ӯ худ бартар аз онаст ки иллат чизе бошад чунонкӣ касе гуяд ки чизҳо азуи падед омадааст ки агар чунин будӣ ӯ худ иллат будӣ мари чизҳороу иллати мари чизҳоро чун падар бошаду падар чун зоянда бошаду фарзанди зода ӯ ва ӯ ҷлти қудрата иллат нест мари чизҳоро ва ин тоўили лам яладасту тоўили велами иўлдонст ки ӯ ҷлти азиматаи падед омада нест аз чизе то ончизи иллат ӯ бошад ва ӯ ҷли ҷалола маълул бошад чунонкии фарзанди маълул падар бошаду мар ҳар чизиро ки иллат бошад ӯ зода бошад аз иллати хеши пас хдоитъолии ҳамчинонкии иллати чиз ҳо нест маълул низ нест ва ҳар ки хдоитъолиро олам гуяд ва ё ҳаким ё қодир гуяд мари илмроу қудрату ҳикматро иллат ӯ гуфта бошад аз баҳри онкии оламро иллат илм ӯсту қодирро иллат қудрат ӯсту ҳакимро иллат ҳикмат ӯст пас онкас гуфта бошад ки хдоиро бзодаҳанд пас гуфту лами икни ?лаи кФўои аҳад ҳмигўид набӯд мрўро дар хурии яке тоўилш онаст ки аҳадят ки ӯ ибдоъаст иллати ақл куласту ақли кул бо ҳамаи латофату ҷалолати хеш дар хурии мубдиъ ҳақ нест ва ибдоъ онаст ки авҳомро андари исбот ӯ бмҷрд роҳ нест аз баҳри он ӯро нест гуфтанд ҳукамои донои бдонрўӣ ки нахуст ҳастӣ ки ҳастӣҳо аз ва падед омад ақл будӣу ақл аз аҳадят падед омад ва аз қзити ақли чунон лозим ояд ки ҳаст аз нест падед ояд ва чун аҳадятро исбот набӯд мрўро нест гуфтанд ва нест мари ҳеҷ ва ҳамро тоқати он кзмоиаҳ ваҳамҳо ки он ақл аст бугзарад то ба падеди оранда ақл бирасад агар касе ту ҳам кунад маҳол ҷуста бошаду чизҳо бмшоҳдаҳи маҳсуси мари онро бидонад бидон гувоҳӣ бидиҳад ки покаст худоӣ аз монндгӣ кардани монндгон .

Гўӣим ки хдоитъолии ҳмигўид : алои ллаҳи аддӣни алхолси ҳмигўиди хдоирости дайни холис яъне покиза ва бе ҳеҷ омезишу нафйу исботи ҳам бгФтори андар ва ҳам бо ътқоди андар ва ҳам бФъли андар ва чун касе гуфтору эътиқоду кирдори хешро аз омезишҳо покиза кунад дайни холис ӯ дошта бошад ва ҳар ки збонро аз ногФтниҳо пок кунад гуфтор ӯ мари гуфтор хдоиро монад ва ӯ шоиста бошад мари хдоирои ҳамчинонкии хдоитъолии мари хокро покиза кард аз олоишҳо то шоиста шуд мари сӯрати одамро пас лозим омад ки бунёди дайни одаму фарзандон ӯ ( ки эшон )ро аз баҳри он офарӣдаанд аз суханӣ бошад кони мари нафйу исботро гирд гирифта бошад ва он климаҳ ихлосасту андари номи худоӣ аз нахуст бнкраҳаст яъне беалиф ва лоам муъаррифаст чун илоҳ ва пас аз он ин ном ном муъаррифаст чун аллоҳу алифу лоами он ном накарааст ки алифу лоам ( муъаррифа ) надорад чун илоҳу алифу лоами длилоннд бар танзилу тоўили бррсўл ва бар васӣ бар маҳсусу маъқӯл аз баҳри онкӣ шинохтан чизҳо бад-ӣн шаш рӯйаст ки ёд карда бошад ва ин чизҳоро басӯрат тавон шинохтан ва чун сӯрат набошад ношинохта бошад ки ин аз чаҳ сабабаст ва бача сӯратаст аммо бҳди худ бар шинохта бошад онҷаҳи ҳаюлоҳои сӯрат ёфтааст андринъолм ва пас аз сӯрат чун андари олами ин буду андари климаҳ ихлос накара пеш аз муъаррифаи омадау мункир илоҳаст вмърФ аллоҳасту нафй кардани номи худоӣ ба лоам ва алиф бошад ки бар якдигар уфтад чун ло ва пас азу накара бияёд чун лои илоҳу исбот кардан бо алиф ва лоам бошад ки ӯ бозгўнаҳи лоам ва алифаст ҳамчинонкӣ накара мухолиф муъаррифасту андари сӯраи ихлоси эзади таъолии ягонагиро ошкоро кард ва гуфт қавлаи таъолӣ : қул ҳўи аллоҳи аҳаду андари климаҳи ихлоси ин маънии брмз буд ки гуфт нест худои магари худоӣ яъне ягонааст аз баҳри он гуфтеми пеши азин ки тавҳиди андари сӯраи ихлос бФъласту андари климаҳи ихлоси бқўтсту климаҳи ихлоси пеш аз сӯра ихлосаст аз баҳри онкии чизҳо аз нахусти андари ҳад қӯт бошанд ва заъиф бошанд пас бҳд феъл расанд ва қавӣ шаванд . Пас гўӣим ки хдоитъолии мари худро аҳад гуфт яъне ягона ва ӯ таъолии ҷли зикра ягонааст андари зоти хеш чун офаринишу фармони хешу эмоми ҷаъфари содиқи алайҳи ассаломи чунин хондааст : қул ҳўи аллоҳи алоҳд ва ҳамчунин воҷиб ояд аз баҳри онкӣ аллоҳ муъаррифаст ва аҳад накарааст ва чун муъаррифро бмнкр сифат кунӣ он маънии он сифат бар он уфтад бо набозӣ шавад миёни муъаррифа ва миён накара чун муъаррифро бмърФ сифат кунӣ хосса шавад он сифати мари он муъаррифро бе ҳеҷ чизи дигару далели ҳмикнд ки асли нузули қул ҳўи аллоҳи ало ҳадаст аз баҳри онкии ҳмигўиди аллоҳи алсмди ҳамчинонкӣ ном муъаррифаст сифат низ муъаррифасту самад он бошад ки дигарон қасд бадв кунанд бҳоҷтҳои хеш ва низ самад он бошад ки тҷзит напазирад ва низ самад он бошад ки ӯро миён тиҳӣ набошад ва ин самади ҳаме устувор кунад маънии аҳадиро аз баҳри онкии ҷуфтҳо ҳама аз яке падед ояду ҳамкунони бикӣ ҳоҷатманд бошанд бидонча ҳастӣ азу доранд ин маънӣ самадаст ва чун ин сӯраи ихлоси бози гӯнаи климаҳ ихлосаст лозим ояд ки аввали ин сӯраи муъаррифу охираш мункир бошад бар акси ин муқаддамаи аввали климаҳи ихлоси нафй ва мункираст чун лои илоҳу охираши исбот ва муъаррифаст чун алои аллоҳ ва низ гўӣими маънии аҳадроу самадро ҳаме устувор кунад қавлаи таъолӣ : лами яладу лами иўлд аз баҳри онкии зойиши миёни ҷеффатон мавҷӯдасту ягонаро зойиш несту мари зодаро бо он ҷуфт казу зода бошад муносибат бошад бидонча ӯ сеюм он ду бошаду пайдо овардани бории субҳонау таъолии марин ҷуфтҳоро на ҷуфтӣаст то мари ин ҷуфтҳоро бадв муносибат бошад балки бӯда шудаанд аз яке ки ӯ қисмат ва тҷзит напазирад бҳич рӯйу зодаи онкии азу зода бошад монанди ( ӯ ) бошад чунонкии маълули баъиллатиу мари чизҳоро падед овардани эзади таъолӣ на чун падед овардан иллатаст маълули хешро набинӣ ки хдоитъолии ҳмигўид :у лами икни ?лаи кФўои аҳад яъне нест андар хӯрд мрўрои ҳечкас аз баҳри онкӣ ӯ ягонааст бзоту бФъл ки падед оварад чизиро на аз чизеи бомари хеш ва ин аҳади андари охири сӯра мункираст чунонкӣ бовел муъаррифаст аз баҳри онкӣ аҳадӣ ёфта нест андари махлуқот ва шинохта нест балки он мари хдоиросту форсӣ аҳдксӣасту бФорсӣ ва аҳад якеасту фарқ бисёраст миёни ин ду лафзи чунонкӣ агар гўӣим касе бозед писандида наёяд бузургтар аз он бошад ки гўӣим иктн бозед писандида наёяд пас ончии ҳмигўид ки мрўро кФўо нест он мехоҳад ки аҳади мари махлуқро нест . Ва ин фасл аз баҳри худовандони адаб набишта шуд ва касеро ки адаб нест ва надорад дарёфтани аинмънӣ душвораст магар ки ӯро озмоиш афтода бошад андари илми тоўилу ассалом .