Гўӣими бтўФиқи хдоитъолӣ ки андар додани зкўаҳи покиза шудан муъминасту зёдтсти мари нафаси муъминро бидон аз баҳри онкии покизагии нафас ӯ андари покизагӣ ҷисм ӯсту покизагии ҷисм ӯ андар покизагӣ ғизосту покизагии ғизо аз ҳалол кардан моласту ҳалол кардани моли берун кардани ҳақи хдоисти азуу сазовори стдни ҳақи худоӣ аз бандагон расӯл ӯсту онкас ки бФрмон ӯ истад биҷой ӯст чунонкӣ хдоитъолӣ гуфт қавлаи таъолӣ : хзи ман амўолҳми садақаи ттҳри ҳаму тазкияами баҳои васли алайҳими ани слўтки скн ?лаам гуфт хдоитъолии мари расӯлро ки бустон аз молҳои эшон садақа ки покизагии мол ва нафас эшонаст ва бидон слўаҳ бидиҳ бар эшон слўаҳи масканати аишонро ва ҳеҷ муъминро шаккӣ нест андар фармон бурдорӣ расӯли Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алаи мари хдоироу бдонкаҳ ҳар ки бадв зкўаҳ бидод расӯли алайҳи ассаломи бдонкс слўаҳ бидод ва ҳар ки слўаҳ бёФт биор умеду бдонкаҳ ҳар ки зкўаҳи надод слўаҳ наёфт ва ҳар ки слўаҳ наёфт наёр умед ва ҳамчунин бдонкаҳ ҳар ки садақа дод покизаи гашт ва зиёдат ёфт ва ҳар ки надод покиза нагашт ва зиёдат наёфту баробар ( ин ) фармон ки хдоитъолии мари расӯли алайҳи ассаломро дод ва ӯ алайҳи ассаломи зкўаҳи бастад аз муъминони бгзордни зкўаҳ дар бисёре ҷой дар қуръон омадааст ки :у ақимўои алслўаҳу атўо алзкўаҳ гуфт намозҳо бпоӣ доред ва зкўаҳ бидиҳед ва хабараст аз расӯли алайҳи ассалом ки гуфт : монеъи алзкўаҳи фии алнор яъне манъкунанда зкўаҳи андар оташаст пас намоз бар ҳар кас воҷибаст бар дарвешу тавонгару зкўаҳ бар тавонгараст на бар дарвешу зкўаҳро эзади таъолӣ воҷиб кард ҳамчун намоз ва бидон озмоиш кард мари халқ (ро ) ва ваъда кард мари дҳндгонрои биҳишту номи ниҳоди мари аишонрои парҳезгор ва бим кард мари бозигрндгонроу нопокизгонрои бъқобу номи ниҳоди аишонрои шқӣ яъне бадбахт ва гуфт қавлаи таъолӣ : Фои нзрткм норо тлзии лоислиҳои алои алои шқии алзии кизбу тўлӣу сиҷнбҳои алои тақии алзии иўтии мо ?ла итзкӣ гуфт бим кардам шуморо ботши дӯзах ки ҳаме забона занад ва андрў науфтад магари он бадбахттар касе ки рсўлрои дурӯғ зан кард ва рӯй бгрдониду сари анҷом карона кунад аз он оташи парҳезгортар касе ки зкўаҳи мол хеш бидиҳад .

Ва расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алау силами мари зкўаҳро ки андари қуръон ёдкардааст тафсил карда ва бифармуд ки аз кадоми моли зкўаҳ бояд додан ва аз кадом набояд додани чунонкии намозро тафсил карду мурод аз ин ҳамаи фармони мислҳо буд бар ҳикматҳо ки андари зери он пӯшидааст то мардум аз амсол бар ммсўл далел гиранд ммсўл яъне намӯдор шудау бадалелони худои ъзўҷл аз оташ дӯзах барраанду ҳаркии зоҳирро кори бандаду ботинро биҷӯед ва ба баёни маърифати хдоитъолиро шиносад растгор шавад аз баҳри онкӣ мардум бидораш боўлёии худоӣ пайваста шаванд ва аз гуруҳи деви Иблиси рӯзгор хеш барраанд ва агар на он будӣ пас чаро эзади таъолии бўоҷб кардани зкўаҳ бар баъзе аз молҳо воҷиби но кардан ( бадӣгари молҳо ) хуаст то халқи бдонстни маъонии он бадалелони дайну хазинаи дорони илми яқин пайваста шаванд ,у зкўаҳро бар ҳамаи сутурон ва бар ҳамаи молҳо воҷиб гардонид эзади субҳонау таъолии валикин воҷиб накард бар касе ки ҳазор динори зар пероя дорад чизеи андари умри хеш агар сад сол зист ё беш аз он , ва дайн кард бар касе ки дивист дарҳам дорад панҷ дирам чун яксол бар он бугзарад ё беш аз он , ва воҷиб кард бар касе ки панҷ уштур зиҳӣ дорад як гӯсфанди садақа додан ҳар сол ва агар сад уштур боркаш дорад ҳеҷ чиз воҷиб накард , ва бар гови зиҳии зкўаҳ воҷиб кард ва бар барзаи гову хар агар чаҳ бисёраст воҷиб накард , ва чун ҳоли андари зкўаҳ инаст ки ёд кардем воҷибаст бар хирадманди боз ҷустан аз ҳикмат ки зери ин фармон наҳуфтааст аз хазинаи дорони ҳикмати худоӣ то бидон аз оташи дӯзахи ҷовидонӣ рҳоӣӣ ёбад .

Ва шарҳи сифоти зкўаҳ ( ки ) расӯли алайҳи ассаломи бФрмони хдоитъолӣ фармӯдааст бгўӣим ва баён кунему бнмоӣим икик биҷӯад худованди тақаддусу таъолии гўӣим ки хдоитъолии ҳмигўид :у ақимўои алслўаҳу атўои алзкўаҳи ҳмигўиди намозро бпоӣ дореду зкўаҳро бидиҳед ,у бнмози ҳамеи итоати нотиқро фармоед аз баҳри онкии итоати нотиқи итоати хдоист ва беитоат ӯ тоъат нест ва ӯ алайҳи ассалом ниҳоят мардумасту расӯли алайҳ ассалом гуфт : алФрқи байни алкФру алоямони тарк алслўаҳ гуфт фарқи миёни кофарӣу грўндгии дасти бози доштан ( аз ) намозаст ,у намози тоъати худоӣ хешаст , яъне миёни онкии мрўрои коФргўинду миёни онкии муъмини гўиндши фарқи дасти бози доштан ( аз ) тоъати худоӣ хешаст ,у зкўаҳ далеласт бар асос аз баҳри онкии покии нафас аз олоиши шаку шабаҳат тоўил ӯст ,у порсии зкўаҳ покӣ аст набинӣ ки хдоитъолии ҳмигўид : қади аФлҳи ман зкиҳо гуфт руста шуд ҳар ки нафасро пок кард пас хдоитъолии миФрмоид ки намоз кунед ва зкўаҳ бидиҳед пас лозимаст бромт то зоҳири шариъати нотиқро бпоӣ доранду ботини онрои бтоўил асос бидонанду шариъати нотиқро тоӣил инаст ки ҳар ҳаддии фоида аз онкӣ болотар ӯст бигирад ва бидон ҳдикаҳ фурӯтар ӯст бирасонад то нотиқроу асосро итоат дошта бошаду намозу зкўаҳи ботинро биҷой оварда бошад ва хабараст аз расӯли алайҳи ассалом ки гуфтааст : лои слўаҳи лмни лои иўтӣ алзкўаҳ гуфт намоз нест мари онкасро ки зкўаҳи надиҳад яъне итоат нотиқ надошта бошад онкас ки итоат асос надорад маънии ин қавл онаст ки шариъати нотиқи ҳамаи рамзу ишорат ва мисласт пас ҳар ки мари мисолро маъонӣу ишоратро румуз надонад биФрмон шавад ва расӣдани бмънии ҷуз аз роҳи тоўил асос нест пас дуруст шуд ки ҳар ки итоат асос надорад итоат нотиқ надошта бошад ва ҳар ки итоат нотиқ надорад тоъат хдоитъолӣ надошта буд ва ҳар ки тоъат хдоитъолӣ надорад кофар бошаду берун омадани маънии қавли расӯли алайҳи ассалом ки ҳар ки зкўаҳи надиҳади мрўро намоз нест ва ҳар кро намоз нест ӯ кофар аст инасту маънии ин хабар ки гуфт бози дорандаи зкўаҳи андар оташ аст чунонаст ки ҳар муъминӣ ки тоўилро напазирад ки покии нафаси андрўст ӯ аз ҷумлаи аҳл зоҳир бошад ки зоҳир сабабаст мари расонӣдани онрои ботши қиёмат .

Ва зкўаҳро садақа низ гӯйанд ( ки ) далеласт бар таъйид каз ақли бнотқону асосон ва имомон бирасад ва нафасҳои эшон бидон аз шаку шабаҳат покиза шавад он марои аишонрости хосса аз дигари ҳудӯд ки эшон аз шаки биқин расидаанд ва ҳамон зкўаҳ бҳҷтон бирасаду садақа далеласт бар тоўил ки он насиби доъёну мозўнону мстҷибонсту зкўаҳ ки он таъйидаст насиб эшонасту лафзи садақаи шикофта аз сидқасту сидқи рост гуфтан бошад яъне ростгӯӣ доштан бошад худованди тоўилро то нафас ӯ пок шавад аз шаку шабаҳату тоўил ростгӯӣ кунад шариъатро набинӣ ки хдоитъолии ҳмигўиди андари қиссаи Мӯсоу ҳорӯни қавлаи таъолӣ : Форслаҳи маъаии ради исди қнии ҳмигўиди Мӯсои бхўост аз хдоитъолӣ ки ҳорӯнро бмн бифирист то маро ростгӯӣ кунад яъне ки тоўил шариъат бигӯед то халқи ҳақиқат он бидонанду расӯли слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гуфт Амиралмӯъминини алиро алайҳи ассаломи анати алсдиқ алокбр гуфт туе ростгӯикунанда ман бузургтар яъне бтоўили ҳақиқати марои сӯии хирадмандони ростгӯӣ ту кардӣ пас асоси ниҳоят ростгӯӣ донист мари нотиқроу Амиралмӯъминини алиро : анати алсдиқ алокбр гуфт яъне туе ростгӯикунанда бузургтар яъне ту ростгӯикунанда манӣ чунонкии асосони ҳамаи ростгӯикунандагон нотиқон буданд ва ту бузургтар аз ҳамаи асосонеи чунонкии ман бузургтар аз ҳамаи пиғмбронм .

Пас гўӣим ки ҳар чаҳ андари Муҳамади алайҳи ассаломи ҳудӯди алавии рост аз илми ҳақиқат ҳама сидқаст аз баҳри онкӣ муъминон бидон тоўил ки биёбанд рсўлро ростгӯӣ доранду сидқро бадв мансӯб кунанд ва ихтилоф бархезад ва ҳар ҳаддӣ аз ҳудӯди даъват садақааст мари онро ки фурӯд азуаст аз онкӣ бартар ӯсту ончӣ ( аз ) бартар аз хештан пазиранд он фариза худост барояшон ки ҳар якеро бифармудааст итоати доштани мари онро ки бартар азуаст ва он ба ҳашт мартабатаст чунонкӣ хдоитъолӣ гуфт қавлаи таъолӣ : анмои алсдқоти ллФқроу алмсокин ва Алъоламин алайҳоу алмўлФаҳи қлўбҳму фии алрқобу алғормину фии сиблати аллоҳу ибни алсбили фаризаи ман аллоҳ гуфт сидқоти мрдрў ӣашон рост яъне ҳудӯди мари нотқронсту аишонро фуқаро бидон гуфт ки андарин олам касе нест ки эшон аз ва фоида гиранд валикин дарвешанд сӯии ҳудӯди алавии ҳамин маънӣаст ки мегуяд андари қиссаи иброҳӣми алайҳи ассаломи қавлаи таъолӣ :у атхзоллаҳи иброҳӣми хлилоу зоҳир қавл онаст ки хдоитъолии иброҳӣмро дарвеш хеш гирифту халил ҳоҷатманд бошад ки нафаси кули иброҳӣмро дарвеш хеш гирифт ( ва аз йенаст ) қавли аъробӣ ки васият кард ва гуфт : аҷълўонхлии фии алохли алоқрбгФти хрмоистони марои мари он дарвештар хешовандон маро кунед ин миқдор аз он аҳл адаб гуфта шуду бози бсхн хеш шавему гўӣим ( дар ) сидқот аз пас фақирони мари мскинонрои хост ва бидон мари асосонрои хости андар ҳар замонӣ ки сукӯни уммат бар тоўил эшонаст ва гуфт (у алъомлини алайҳо ) кори кнонро бар сидқот ва бидон мари амомонрои хост аз баҳри онкии нотиқи китобу шариъат таълиф карду асоси мари онро тоўил гуфт бФрмони расӯл ва ҳар дуро бомом супурданд то эшон бидон кор кунанд то бқёмт ва гуфт (у алмўлФаҳи қлўбҳм ) яъне ки дилҳои ксонрои эшон ҷумла кардааст ва бидон мари ҳҷтонрои хост ки худои таъолии дилҳои аишонро фароҳам оварад бидонча аишонрои баҳра манд гардонид то ҷумла шуданд ва бар пой доштанд даъватро бтоўилу баёни чунонкӣ хдоитъолӣ гуфт қавлаи таъолӣ : луи анФқти мо фии аларзи ҷмиъои мо улфати байни қлўбҳму локини аллоҳи алиф бинҳм гуфт эй Муҳамад агар нафақа кардӣ ту ҳар чаҳ андар заминаст ҳам натавонистӣ дилҳои аишонрои фароҳам овардану таълиф афгандани валикини хдоитъолии миёни эшон улфат афганд яъне агар ту ҳар чаҳ андари даъват ки замин дайнаст баёни он бтоўил бо эшон бигуфтӣ эшон фароз наомадандӣ ва гардан кашидандӣ бо якдигари валикини худованди таъолии аишонро аз тоўил улфат афганд ва гуфт :у фии алрқоб ва бидон мари доъёнрои хост ки эшон аҳди андари гардан муъминон кунанд ва гуфт :у алғормину андари тафсири ғормин касеро гӯйанд ( ки ) бирав вом бошаду натавонади тўхтн ва бидон мари мозўнони мутлақро хост ки ӯ парвариш кунад Фрзндиро ки азу назодааст ва пазирндаасту мўнт ӯ бикашади бомўхтни илми Марвро ва рӯзӣ кунадаш аз ончии хдоитъолии Марвро додааст аз илми рӯҳонӣ ва гуфт :у фии сиблати аллоҳ яъне андари роҳи худоӣ ва бидон мари мозўни маҳдӯдро хост ки муъмини роҳи худои азуи пазирад ва гуфт :у ибни алсбил яъне зодаи роҳ ва бидон мстҷибро хост ки ӯ фарзанди роҳи хдоисти мозўни маҳдӯдро ки ӯ сиблат худосту мстҷиб писараст .

Пас ин ҳашт мартабат ки ёд кардем ҳар яке садақа ситонанд аз онкӣ бартараст азу ва садақа диҳанд мари онро ки фурӯтараст азуу мари якдигарро ҳама ростгӯӣ доранду бикдигр иқрор кунанд ва ҳар яке азин ( ҳашт ) мартабат садақа гиранд аз он ҳад ки бар тараст азу ва садақа диҳанд мари он ҳадро ки фурӯтар азуасту итоат ҳар як изоишони мари бартар аз хештанро фариза худосту андари ахбор омадааст ки мардӣ биёмад сӯии расӯли слии аллоҳи алайҳу ?алаи бўқтӣ ки садақа бахш карду азуи алайҳи ассаломи чизеи хости расӯли алайҳ ассалом гуфт : ани канти ман алсмониаҳу алои Фҳўдои фии албтну сдоъи фии алроси лои сдқҳгФт агар ( аз мартабаҳои ) ҳашт гона ҳастӣ ва ё онкӣ турост дардӣ дар шикам ва ё дрдисти андари сари мари турои азин садақа насиб несту баробар бар он садақаи ҳашт гонаи марин ҳашт мартабаро ёд кард ки гуфтему бшкми мари даъвати ботинро хосту бадаради шиками мари шакро хосту басари мари эмоми хосту бдрдсри мари мункир шудан ӯ (ро ) хосту маънии ин ҳадис онаст ки ҳар ки андари нотиқ ба шакасту эмомро мункираст ва азин ҳашт мартабат нест Марвро аз баён насиб нест ва хабараст аз расӯли слии аллоҳу ?алау силам ки гуфт садақа ҳаромаст бар ману аҳли байти ман мъниш онаст ки мароу эмом роҳоҷт нест бҷсмонён то аз эшон илм омӯзанд ва ростгӯӣ дорандашон аз баҳри онкии ҳамаи ҷисмонӣони дрўишоннду нотиқону асосону имомони алайҳими ассаломи тўонгроннд ва ин маънӣ онаст ки хдоитъолии ҳмигўид :у аллоҳи алғнӣу антми алФқрои ҳмигўиди худоӣ тавонгараст ва шумо ҳамаи дрўишонид яъне нотиқ ва ҳар ки биҷой ӯ истад аз асосу эмоми доноённд ва шумо ҳамаи нодонониду худои таъолии ҳмигўиди андари ҳақи гуруҳе аз мулҳидону фалосифау даҳрён ки ҳама гумон баранд ки эшон чизе донанду расӯл чизе надонист қавла : лақади самъи аллоҳи қавли аллазӣнаи қолўои ани аллоҳи фақиру нҳни ағниёи снктби мо қолўо гуфт башнавад худоӣ гуфт он коФронро ки гуфтанд худоӣ дарвешаст ва мо тавонгарему сар анҷом банависем ончӣ эшон гуфтанд тоўилш онаст ки гуруҳе гуфтанд мо донем ончии Муҳамади бидонад ва бидонча ҳмигўид банависем ончӣ эшон гуфтанд яъне андари китоб пайдо кунем набиштаи зоҳир бар ончии эшон ҳаме донанду навишта далеласт бар зоҳир аз ончии навишта касифаст вагуфтаи ҳақ латифаст пас ҳмигўиди мари он илмро ки эшон ҳаме латиф донанд мо андари зоҳир касиф гардонем .

Акнӯн басари сухани хеш боз шавему гўӣими тавонгар расӯл худосту аҳл ӯу даравишон он гуруҳанд ки хдоитъолии андрҳқи эшон ҳмигўиди қавлаи таъолӣ :у аллазӣнаи фии амўолҳми ҳақ ( маълум ) ллсоӣл ва алмҳрўм гуфт онҳо ки андари хостаҳои эшон ҳақ доштаанд мар хоҳандароу дармондароу андар тафсир гуфтаанд ки барин соили мргрбаҳро хостааст (у бмҳрўми мари сагро )у худовандон тоўил бимол илмро хостаанду бгрбаҳи мстҷибро хостаи андака ӯ аз аҳл хона даъватаст чунонкии гурба аз аҳли хона касасту бсги мари муъмини маъҳудро хостааст ки бъҳд хеш бошандааст . Ва хдоитъолии зкўаҳро фариза кардааст бар ҳашт чизи бзру симу уштуру гову гӯсфанду хурмоу мавизу гандуму ҷӯу дигари донҳо ва ин ҳашт чиз ки зкўаҳ бирав фаризааст далел бошад барин ҳашт мартабат ки ёд кардем бо аслин ки модаи ин ҳашт аз он ду асласт .

Пас гўӣим ки зкўаҳ баробараст бо шаҳодати бҷмлгӣу баҳамаи фаслҳои ӯ чунонкии гўӣими зкўаҳи як тоъатаст ҳамчинонкии шаҳодат як қавласту зкўаҳ бар ду чизаст ё бар моласт ё бар сари ҳамчинонкии шаҳодати бадв нимааст яке нафй ва яке исботу зкўаҳ аз се чизаст аз маодинасту наботу ҳайвони чунонкии шаҳодат аз се ҳарфаст чун алифу лоам ваҳоу зкўаҳ бар чаҳор қисматаст зкўаҳу сидқот ва даҳ як ва панҷ як ҳамчинонкии шаҳодати бчҳор климаҳасту зкўаҳ бар ҳафт навъ чизаст чун зару симу уштуру гову гӯсфанду бори дарахту бори гиёҳи чунонкии шаҳодати бҳФт фасласту зкўаҳи андари дувоздаҳ моҳ воҷиб шавад чунонкии шаҳодат бдўоздаҳ ҳарфаст .

Акнӯн тоўили се навъи зкўаҳ бигӯем чист ки бирав воҷиб шавад аз маодину наботу ҳайвони андари қавли саҳеҳ то муъмини мухлисро бидон равшаноӣ афзоед мар дидани роҳи ростро .