Гўӣим ки чун ҷасади мардуми азинъолм буду нафаси мардум аз олами ақлонӣ буд маҳсусоти мари нафаси ҳиссиро сӯии ин олам хонду маъқӯлоти мари нафаси нотиқаро сӯии он олам хонду мардуми андари миёни ин ду хонандаи баса қисмат шуданд гуруҳе аз пас хоҳишҳои ҳиссии рафтанду мари нафаси шаҳвониро иҷобат карданду гуруҳе аз пас ( маъқӯлон ) мари хонандаи ақлу нафасро иҷобат карданд бФрмони худовандони шариъат ҳо бирафтанду гуруҳеи андарин ду миён бимонаданд ва бадӣҳо ба некиҳо баҳами бёмихтнд ва чун ҳоли хонандагони ин буд ки ёд кардем акнӯн гўӣим воҷиб омад бар мардум бакӯшаш кардани андари ёрии намӯдан ва ( пазируфтан ) ҳолҳо ва фармонҳои нафасҳои рӯҳониро то мари нафаси шаҳвониро фурӯи кашанди бФрў хӯрдани хашми вгрдн додани мари худовандони шариъатро бидонча гӯйанд ва фармойанд аз насоеҳи дайну дунёи пас аз мардуми гуруҳе он буданд ки ҳамагӣ рӯй хеши сӯии ҳавоӣ шаҳвонӣ ниҳоданду шурӯти шариъатҳо (ро ) кор набастанду баннои шоистҳо кор карданд то хирадмандону диндорон (ро ) аз он воҷиб шуд кӯтоҳ кардани дастҳои он муфсидон аз ончӣ ҳаме карданд аз ношоистҳо ва хдоитъолӣ бифармуд мари расӯлро ҷиҳод кардан чунонкӣ гуфт қавлаи таъолӣ : ё аиҳо алнабӣ ҷоҳади алкФору алмноФқину ағлз алайҳим гуфт эй пайғамбар ҷиҳод кун бо кофарону мунофиқону дил стбр кун бар эшону фармон ӯ ҷиҳоди мари эмоми рост ва раво набошад ҷиҳоди ҷуз бо ӯ ва агар ӯ ҷиҳод кунад ё накунад ва ҷузят сетанд касеро бо ӯ ҳарфӣ нест ва чун мардум аз ду чиз буданд ки ёд кардем яке ҷисму дигари нафаси ҷиҳод низ бадв қисм омад ҷиҳоди ҷисмонӣ аз баҳр пазируфтани ҷасади дайнро ки аз шариъатаст ва он хабараст ки расӯли слии аллоҳи алайҳ ва ?ала гуфт : амрати ани ақотли аннос ҳатто иқўлўои лои илоҳи ало аллоҳ гуфт фармӯда шуда ам баҷанг кардан бо мардумон то бигӯянд лои илоҳи алои аллоҳ аз баҳри онкии ҷасад маҷбурасту Марвро астҳолт ва заволасту худованди ҷиҳоди ҷасади дайн нотиқаст ва ҳар имомӣ ки биҷои пайғамбари истади хдиўнд ҷиҳодасту ҷиҳоди дигар аз баҳр пазируфтани ҷони дайнро ки тоўиласт ва он ҷиҳод рӯҳонӣаст ва он бохтёраст на бҷбри чунонкӣ хдоитъолӣ гуфт : лои икроҳи фии аддӣн аз баҳри онкии рӯҳ мухтораст ва ӯро астҳолт ва завол несту ҷиҳод низ бар ду қисмаст ва чун худованди ҷиҳоди нафаси дайн асосаст ҳар ҳуҷҷатӣ ки ӯ мари эмомро бидонад бидон манзалат бошад ки асоси мари нотиқроу худованди ҷиҳоди нафсонӣ асос бошад ва хабараст аз расӯли алайҳи ассалом ки гуфт : афзали алҷҳоди муҷоҳида алнФс гуфт беҳтарини ҷиҳод онаст ки бо нафас карда шаваду далел бар онкии асоси худованди ҷиҳоди нафсонӣ буд ҳам расӯли алайҳи ассаломи миФрмоид ки : хайр кам бинкми ман иқои тлкми алии тоўили алқуръони комаи қои тлткми алӣ танзила гуфт андари миёни шумо беҳтар аз шумо касе ҳаст ки бо шумо ҷанг кунад аз баҳри тоўили шариъати чунонкии ман кор зор кардам аз баҳри танзил ва ӯро аз пас ҷиҳоди китоб кардани андари дайн воҷиб омад бо ( а ) ин ду гуруҳ аз кофарону мунофиқон ( ва ) ҳамчинонкии нафаси шарифтар аз ҷисмаст ва ӯ асласту ҷисм фаръаст ҷиҳоди нафсонии асли ҷиҳод ҷисмонӣаст ва шарифтараст аз ҷиҳоди ҷисмонӣу нахуст бояд ки аз роҳи дайн бар кофарон арза кунад ва эшонро сӯии климаҳ ихлос хонд ва агар нашунаванд онгаҳ бҷҳоди ҷисмонии берун бояд омадан ва ҳам чунонкии андари ҳарби ҷисмонии фиребу макр шартаст низ андари ҷиҳоди нафсонии макр ва фиреб шартаст чунонкии расӯли алайҳи ассаломи миФрмоид : алҳрби худъаи мкрўи фиреби андари ҷиҳод нафсонӣ онаст ки нахуст аз эътиқоди зоҳири бадви рисӣ то чисту кадом суханаст ки дил ӯ бештар бар он оромад ва бидон сабаби мрўрои сӯии хеш туоне кашӣдан ва аз он роҳ бояд ки бо ӯ андари оӣии чунонкӣ ӯ надонад ки ту бар он тариқи нестӣ ва ӯ бар онаст то мрўрои баҳақи фарози тавон овардан онгаҳ чун фирефта шуд ва бирав сухан кушода омад раво набошад ки кори фиреб бакор дорад балки рости ҳаме бояд гуфту ҳақро бадви ҳаме бояд намӯдан бар андоза ӯ ва хдоитъолӣ гуфт қавлаи таъолӣ : азои лқитми аллазӣнаи кФрўои Фзрби алрқоб ҳатто азои асхнтмўи ҳам Фшдўои алўсоқи Фомои мнои баъд ва аммо фидо ҳатто тзъи алҳрби аўзорҳои ҳмигўид эй онҳо ки бгрўидид чун бидидед мари онҳоро ( ки ) кофар шуданд бар шумо боди бгрдн задан эшонро то чун чунон гирданд ки беафтанд ва натавонанд рафтан ё хостаи бидиҳанд ё мукофот аз ( он ) пас бандҳо устувор кунед то онкӣ ӯ зорҳои хештан бунаанд яъне силаҳҳо ки кори зор бон кунанд биФгннд ва ин ояти бзоҳр маънӣ ндиҳанд аз баҳри онкӣ чун касеро гардан зада шуд банду паймони натавонад пазируфтану маънии ин оят онаст бтоўил ки гардани ҷасадонеи роҳи гузари ҳавоси мрўмсту ҳамаи қӯтҳои дидану шунидану бўӣидн ва чашедан ва судан аз роҳи гардани бҷсд пайваста аст набинӣ ки чун гардан зада шавад ҳамаи қӯтҳо ночиз шаваду таому шароб аз роҳи гардан бҷсд расаду зиндагии ҷасад аз роҳ гарданаст пас ҳамчунин ҳар касе ки касеро эмом гирад ва бар сират ӯ равад пайвастан ӯ бидон эмом ва гирифтани сират ӯ мари нафаси онкасро биҷои гардан буд ва он эмоми мари нафас ӯро бмнзлт сар бошад ва ҳар чаҳ мари ҷасадро андар маҳсус ҳаст ҳамчунон мари нафасро андар ва маъқӯл ҳаст ва чун ҳуҷҷату доъии мари зоҳириро сухани боззнди он зоҳирӣ ҳаме кӯшад андари ҷазира ки бидон мари сухан ӯро рад кунад ва ҳаме гуяд сухан аз эмоми хеш ки бидон тариқи хешро дуруст кунад пас нахуст бар доъии он воҷибаст ки мари он зоҳириро пайдо кунад ки эмоми ту ботиласту эътиқод ӯро андари ҳуқуқи мандии эмом ӯ бурӣда кунад онгаҳ бирав рад кунад аз сухани эътиқодҳо ки ӯ аз эмоми хеши гирифта буд то аслу фаръи эътиқодаши но чиз шавад пас ботил кардани доъӣ аз эмоми зоҳири сӯии он зоҳирии гардан задани нафсонӣ ӯ бошад пас аз он ради ҳуҷҷатҳои ӯро бҳҷтҳои ҳақ бар ҷой мондан бошад мари зоҳрироу лафзи азои асхнтмўи ҳамро маънӣ онаст ки чун ин карда бошед ки гуфтему зоҳирӣ бар ҷой бимонад ки ҳуҷҷат надорад агар ки худ ҳуҷҷат аз эмоми ҷудо афтода бошад худ аҳд мисоқ бирав бандад ва сухан бирав бигушоед ва он сухани кушодан бар ду гӯна бошад ё доъии но пурсида бигӯед мрўрои чизе ва он онаст ки хдоитъолии блФзи араби мар онро мегуяд қавлаи таъолӣ : Фомои мно ё он бошад ки доъии мари масъӯли мъҳў

Боз гирдем бшрҳи ҷиҳоду гўӣим чун ҷиҳод бар ду гӯна буд яке ҷасадонеу дигари нафсонӣ воҷибаст бар ҳар муъминӣ ки ҳарб кунад бо кофарони бшмширу хӯни эшон бирезаду мари ҷасадҳои эшонро вайрон кунад аз баҳри онкии эшон мари ҷасади дайнро ки он зоҳири шариъату китоб буд напазируфтанду хӯн низ бар ду қисмаст яке хӯни табиӣу дигари хӯни рӯҳонии хӯн табиӣ онаст ки андар рагҳои ҳайвонаст равон шудау хӯни рӯҳонии шакҳоу шабаҳатҳост ҳаме равад андари рагҳои ботин аз роҳи фикрату ваҳму зикри пас хдоитъолӣ бифармуд пайғамбари хешро ҷиҳод кардан бо кофарону рехтан аз эшон хӯни ҷасадонеро аз он пас ки мрўро мункир шуданду зоҳири шариъатро ки он ҷасади дайн буд напазируфтанд ва ин ҷиҳоди бшмшири ҷисмонӣ буд боҳни ҷисмонӣ ва ҳам чунин бифармуд мари мўмнонро то бирезанд хӯни рӯҳониро боҳни рӯҳонӣу баҳри силаҳӣ ки бошад ( ки ) ӯро аз оҳан рӯҳонӣ кунанд аз нафасҳои мунофиқони ҳамчинонкии бшоиди рехтани хӯни ҷасадонеро аз ҷасадҳои кофарони баҳри саломатӣ ки бошад аз оҳани ҷисмонӣ ва чун хӯн кофарӣ бирезӣ ҷасадаш биор омад аз ҷунбиши табиии ҳам чунин ҳар гоҳикаҳи хӯни рӯҳониро аз мунофиқон бирезӣ берун шавад шаку шабаҳат ки андари дил ӯ буд ( ва ) он мухолиф аз хилоф ва мнозът биор омад ( ва ) ҳамчинонкии рехтани хӯни ҷисмонии боҳни табиӣ буд каз кӯҳҳои ҷисмонии беруни оранди рехтани хӯни рӯҳонӣ боҳн рӯҳонӣаст каз кӯҳҳои рӯҳонӣ берун ояду кӯҳи рӯҳонӣ ҳуҷҷатасту оҳани рӯҳонӣ мисласт бар эмоми ҳақ ки бо ӯ хӯни рехтан ҳалоласт аз чизикаҳ ӯро бсмл кунӣу хдоитъолӣ ҳаром кард бар мусулмонон гурехтан аз пеши кофарон чунонкӣ гуфт қавлаи таъолӣ : ё аиҳо аллазӣнаи омнўои азои лқитми аллазӣнаи кФрўои зҳФои Флотўлўи ҳам алодбор ва ман юи ?лаами иўмӣзи дбраҳи алои мтҳрФои лқтол ӯ мтҳизои илои Фӣаҳи Фқд бо бғзби ман аллоҳу моўиаҳи ҷаҳаннаму бӣс алмсир гуфт эй гиравидагон чун дидед кофаронро баҷанг омадаи пас пушти бадишони мдҳид ва ҳар ки пушт бадишон кунад онрўзи магар ки бигардад то ҷанг кунад чунонкӣ аз чап бор аст шавад ва аз рости бчп ва агар басӯии гуруҳи хеши тобад то боз ояд онкаси бахшами худои андари овезад ( ва ) ҷой ӯ дӯзахаст пас ҳамчунин воҷибаст аз рости бчп ва аз чап барост ( шудан ) бар муъминон чун хоҳанд ки ҷанг нафасон кунанд бо мунофиқону кор бар эшон сахт шавад ки силаҳҳои рӯҳонӣ бар гиранд то натарсанд аз мунофиқони давру мақари нёинд бар ҳқўқмндии мари мноФқонро ки он аз муъминон гурехтанасту пушт гардонӣдан бошад ки зоҳири эшонро қӯт кунаду бад-ӣни сабаб буд ки расӯли алайҳи ассалом ҳар касеро андари ҳарб бо ҳамгӯша хеш фармуд берун омад шудану ҷиҳод кардан аммо тоўил онкӣ фармуд чун корзор кунед бар рӯйҳои якдигар назанед онаст ки мункир машавед мари зоҳирро ки ӯ рӯйаст мари тоўилро ва бар андомҳои дигар фармуд задан яъне ки зоҳирро даст боз мадореду табоҳи мкнидшу ҳуҷҷати мари мноФқонро аз офариниш колбудҳо оред аммо наҳй кард расӯли алайҳи ассалом аз куштани кӯдакон ва фармуд бгзоштни эшонро ва бифармуд куштани перони аҳбору рҳбони андари ҳарб мъниш онаст ки мисли кӯдакон хирад бидон касонаст ки мари эшонро ақл нест ва андар натавонанд ёфтан илму ҳақиқатро ва мисли перон бар онаст ки эътиқоди эшон устувор шуда бошад ва аз он нигараданд ва мисли аҳбору рҳбон бар уламоӣ зоҳираст ки аз роҳ хеш нигараданд аз баҳри дӯстии раёсати дунёи пас расӯли алайҳ ассалом бифармуд мари аишонрои аҳд гирифтану мФотҳт кардан ки мтобъ шаванд ҳамчинонкии кӯдаки хирадро набояд куштан ва бибояд бурдани далел бар онаст ки мстҷибро илм бибояд омухтан ва дастур набояд додани бдъўт кардану ҷиҳоди биФрмон эмом равонӣаст далел бар онаст ки даъват равонӣаст андари ҷазираи магар аз он пас ки эмоми ҳуҷҷат бпоӣ кунад андар ( он ) ҷазирау ҳамчинонкии муборизи андари ҳарби ҷисмонӣ иктн бошад муборизи андари мунозира ки ҳарб рӯҳонӣаст ҳуҷҷатаст ки андар ҷазира бошад вондри ҳарби зоҳир муқаддамаасту қалбу майманау майсарау соқаи андари ҳарби рӯҳонӣ ҳамчунинаст худованди ҳарб нотиқаст ки ӯ пайдо кард маротиби ҳудӯдроу муқаддама асосаст ки ӯ бар пеш сафаст мари ҳудӯди ҷисмониро пас аз нотиқу қалб эмомаст ки ӯ дили лашкари мўмнонсту маъдани оромиш таъйидасту маймана ҳуҷҷатаст ки муъминон аз азоби худованди бимни баракат ӯ раҳояш ёбанду майсара доъӣаст ки доъии муъминонро аз душвории танзили босонии тоўили расонаду соқаи мозўнст ки ҳаме хонд мари халқро сӯии раҳмати худоӣу расӯли слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гуфт : алхили мъқўди фии нўосиҳои алхири илои явм алқёмаҳ гуфт асбро некӣ бастааст андари мӯии пешонӣ то бқёмт тоўилш онаст ки даъват гусаста нашавад аз ҳаҷатону мӯии пешонии ҳаҷатон доъёнанд то ҳангоми ошкоро шудани қоими қиёмати алайҳи афзали алтҳиаҳу ассалом . Инаст баёни ҷиҳод ки ёд кардем биҷӯад хдоитъолӣу ассалом .