Гўӣими бтўФиқи хдоитъолӣ ки ҳар чизикаҳ ӯ мавҷӯд шудааст ӯ нахусти андари ҳад қувва бӯдааст то бози бҳди феъл омадааст чунонкии мардуми имрӯзи мавҷӯд шудааст аз нахуст набот бӯдааст то падар ва модараш бихӯраданд ва аз он наботи андари эшон обӣ бҳосл омад казу фарзанд омад ва чун ӣнҳол маълум шуд гўӣим ки дӯзахи андари ҳади қувваи нодонисту биҳишти андари ҳади қувва илмаст аз баҳри онкии доно он кунад ки хушнӯдии худоу расӯли андар он бошад то бидон тоъат ба биҳишт ҷовдонӣ расаду нодон он накунад ончии растгорӣ ӯ андар он бошад то бидон сабаби бдўзх ҷовидӣ расад пас дуруст шуд ки биҳишти андрҳди қувва илмасту доноӣии бҳқиқт биҳиштасту дӯзахи андари ҳади қувва ҷаҳласту нодонии бҳқиқт дӯзахаст ки хдоитъолии мркоФронрои дӯзах ваъда кардааст чунонкӣ дар бисёре ҷой дар қуръон ёд кардааст қавлаи таъолӣ :у аллазӣнаи кФрўои ?лаами нори ҷаҳаннами лои иқзии алайҳими Фимўтўоу лоихФФи анҳуам ман азобҳо кзлки нҷзии кули кФўрҳмигўиди мари коФронрои азоб дӯзахаст бар эшон қазоӣ марг накунад то бимиранд ва сабк накунад аз эшон азоби чунин мукофот кунем ҳар носипосироу дигар ҷой мегуяд кофарони нодононнди бмънии ин ояти қавлаи таъолӣ : қул аФғири аллоҳи томрўнии аъбди аиҳо алҷоҳлўн ҳмигўид бигӯ эй Муҳамад ки шумо марои миФрмоӣид ки ҷузи хдоирои пурситам эй нодонон чун дӯзахёни коФроннду кофарони нодононнди пас дӯзахён нодонон бошанд ва ин аз шакл авваласт андари китоби мантиқи пас дуруст кардем ки дӯзахи андари ҳади қувва ҷаҳласт ва ҳар касе ки бнодонӣ боистад ё аз пас равад ва бо доноён душман кунад ӯ дӯзахӣ бошаду мардуми чунон бояд ки дӯсти дор доно бошанду доноӣ ба бҳқиқт расӯласт алайҳи ассаломи андари даври хешу васӣ ӯ эмом рӯзгораст ҳар як андари асри хеш ва ҳар ки бомоми рӯзгори хеш душманӣ кунаду итоат ӯ надорад итоати расӯл худоӣ надошта буд ва ҳар ки итоат расӯл надорад тоъат хдоитъолӣ надошта буд ( ӯ ) кофар буд ҳар ки итоати эмом ҳақ надорад илми наёбад ва ҳар ки илми наёбад ббҳшт нарасад андрдўзх бимонад пас гўӣим ки андар ҳар рӯзгории мтобъи эмоми ҳақ дар биҳиштаст аз баҳри онкии халқи азу бълм барисанд ва аз илм ббҳшт барисанду мухолифи эмоми ҳақ дар ҳар замонӣ дар дӯзахаст аз баҳри онкии мтобъони ноҳақи бгФтор ӯ аз эмоми ҳақ давр шаванд ва нодон бимонанд дӯзахӣ шаванду шаҳодат бо маърифати калид дар биҳиштаст ва бе маърифати калид дар дӯзахаст ва мислии бгўӣими бдинҷоӣ то муъминро сӯрат дуруст шавад ки нодон дӯзахӣасту доно биҳиштӣаст ва баён кунем ки дӯзахиро бар биҳиштӣ қӯтӣ нест гўӣим ки ҳеҷ чиз аз ҷонварони нафаси сухан гӯй надоранд ҷузи мардуму осори ақлро ҷузи нафаси сухан гӯй напазирад ва ҳар ки ақл надорад хдоитъолии сӯй ӯ пайғамбар нафиристодаасту далел бар дурустии ин қавл онаст ки бар кӯдакони бихрд ва бар девонагони намоз ва тоъат несту бмнзлти стўроннд ва ҳар ки бар ва тоъат нест бмнзлт сутурасту стўронро аз биҳишт насибӣ несту далели бронкаҳи стўронро аз биҳишт насиб нест онаст ки дасти мардум бар ҷумлагии сутурон кушодааст бкштну мрўро хӯрдан аз ончӣ хӯрдан ӯ ҳалоласту ночиз кардан аз ончӣ хӯрдан ӯ ҳалол нест аз ҷонварон аз баҳри онкии мардум биҳиштӣаст андари ҳади қуввау сутур на биҳиштӣасту биҳиштиро подшоҳӣаст бар дӯзахии лоҷарами ҷонварони андари подшоҳӣ ӯ омдстнди ҳам бдинҷҳону мардуми мари стўронро ҳаме ранҷоанду ҳамеи фурушад ва ҳаме кашад ва ҳаме хӯрд ва аз он биравӣ ҳеҷ маломатӣ нест ҳамчинонкӣ бдўзх баранду брнҷоннд ва ночиз кунанд мари дўзхёнро ва он аз дӯзахён тоъатаст мари хдоирои пас мардуми ҳамчинонкӣ бар нҷонидни мари стўронрои андари роҳи ҳаҷу ғзоу куштану пора кардани мари аишонрои бФрмон чун бхдои ҳаме тақарруб кунад бар вай аз он ҳараҷӣ нест ҳамчинонкии ҳмигўид ки рӯзи қиёмати расӯли слии аллоҳи алайҳ ва ?ала биёбаду бдўзхи брдмду дам ӯ мари дӯзахро сард кунад врдои хеш яъне кулем ботши фурӯи барад то осӣони умматро бар кашанду дӯзахро ҳеҷ қувва набошад бар дами врдоӣ ӯ ҳамчинонкии даст мардум кӯтоҳаст аз мардуми дигар ки ӯ зоҳири шариъат пазируфтаасту андари ҳади қувва биҳиштӣ гаштааст ва ин мисол дурустаст пас зоҳир кардем ки мардуми нодони андринҷҳон дӯзаханд мари стўронроу ддконро ки эшон дўрхённд бар ончӣ бар сутурону ддкон ҳаме расанд аз ончӣ бор кашӣдан ва сӯхтану куштан ва пухтан ва хӯрдану ҷуз он бошад ҳаме кунанду ҳамеи рнҷоннд ва ҳечкас бад-ӣни сутурон ки дўзхённд на бахшойади чунонкии хдоитъолии ҳмигўиди андари ҷавоби дӯзахён ки фарёд хоҳанд кард қавлаи таъолӣ : қоли ахсӣўои фӣҳоу лои тклмўни ҳмигўид чун эшон фарёд хоҳанд кард худоӣ гуяд давр бошед андари дӯзах ва бо ман мгўӣид ва низ гўӣим ки ҷонварон ки фурӯд аз мардманду дасти мардум бар эшон кушодааст ҳафт навъанд аз он ду навъ обӣанд яке онкӣ пой надорад ва чун мору моҳӣу ҷузи ону дигари онкӣ пой дорад чун наҳангу кашфу харчангу ҷузи он ва панҷ навъ азу хокӣаст икнўъ аз ӯ чаҳор поӣист ки гиёҳу дона хӯрдан чун гову гӯсфанду ҷузи ону дигари азуи чаҳор поӣист ки гӯшт хӯрдан чун шеру гургу ҷузи ону дигар парандааст ки гӯшт хӯрд чун бозу шоҳину ҷузи ону дигар парандааст ки гиёҳ ва дона хӯрд чун кабӯтару фохтау ҷузи он панҷум ҳашаротанд ки бпорсии онро хазндагон гӯйанду дасти мардум ки ӯ дӯзахи ин ддконсти барояшон кушодааст ҳамчинонкии ҳафт дар дӯзах бар дӯзахён кушодааст чунонкии хдоитъолии ҳмигўид : лҳои сабъаи абвоби лкл боб манеҳам ҷузи мақсуми ҳмигўиди мари дӯзахро ҳафт дараст мар ҳар дариро аз дӯзахён баҳрааст бахш карда ва чун андари ҷонварон ки дўзхённди ҳафт қисмат пайдо кардем гўӣим ки аз мардуми ҳам бад-ӣни қисматҳо грўҳоннд ки ҳар гуруҳе бар сират навъе азин ддконнду сутурони чунонкии хдоитъолии ҳмигўиди қавлаи таъолӣ : ва мо ман добаҳи фии аларзу лои тоӣри итири бҷнои ҳиаҳ алоамам амсолкм ҳмигўид нест аз ддкону чрндгони андари замин ва на паранда ки биппарад магари амтоннд монанди шумо пас ҳар ки ӯ бсирти ин сутурон ва ддкон нодонаст он дӯзахӣаст ҳамчинонкӣ пайдо кардем ки ддкони дарин ҷаҳони дўзхённди чунонкӣ ҳар ки дузду хиёнат кораст аз мардуми бмнзлаҳ мӯш аст