Нафаси мардуми мари маъниро ( ки андари қавлу китобат ) ёбад , ба ҳавоси ботини пазирад ва диҳад ва тасарруф кунад андари он . Бад-ӣни сабаб , сипас аз қавли андари ҳавос ( зоҳир , сухани гуфтеми андар ) ҳавоси ботин . Ва ( мари нафас ) мардумро ба ҳавоси зоҳир аз баҳр андар ёфтан маҳсусот ҳоҷатасту мар ӯро ба ҳавос ( ботин аз баҳр ) андар ёфтан маъқӯлот ҳоҷатаст ,у маҳсус аз қавл овозасту номҳост ба ҳуруф гуфта , вази китобати хат ( ва ) ҳуруфаст набишта ,у маъқӯл аз қавлу китобат маънӣаст ва ёфтан мари он аъёнро ки ном ҳои гуфтау набишта бар он аўФтодаҳаст , ( ва ) мари нафасро чизҳое ки он ба ҳавос ботин ёфта ӯст , аз роҳи ҳавос зоҳир ёфта шавад .

Пас гӯйем ки ҳавоси ботини мари нафасро чу тахайюласт ва чу ваҳмаст ва чу фикраст ва чу ҳифзаст ва чу зикраст – аънии ёд кардан – ва касе каз модар нобӣно зояд , мари рангҳоу шаклҳоро таваҳҳуму тахайюли натавонад кардан ( ва ) ҳам чунин ҳар ки аз модар кар зояд , бонгҳоу лаҳнҳо андари ваҳм ( ва ) фикрат ӯ наёяд . Пас зоҳир шуд ки ҳавоси ботини ҳамеи мардумро ба миёнҷии ҳавоси зоҳир ҳосил шавад . Пас гӯйем ки ҳавоси ботин бисёраст , ваз ӯ яке ваҳмаст ки ҳаракат фикраст ё нахустин ҳаракат ақласт . Ва ваҳм сипас аз ҳисаст ва ваҳм нест мари чизеро ки мар ӯро ҳис несту мари ваҳмро хатои бештар аз он уфтад ки мари ҳисро аўФтд , аз баҳри онкии мардум ( мар ) бисёр чизи зиёни корро сӯдманд таваҳҳум кунаду мари чизи сӯдмандро зиёни кор таваҳҳум кунад . Ва фарқи миёни ҳису ваҳм онаст ки мари ҳисро феъл ба бедорӣ мардум бошаду мари ваҳмро феъли ҳам ба бедорӣ мардум бошад ва ҳам ба хуфтагӣ , ва низ ҳиси мардуми мари чизҳои ҳозирро ёбаду ваҳм ( аз мардуми ҳам ) мари чизҳои ҳозирро ёбад ва ҳам мари чизҳои ғоиби роёбд . Ва ваҳм ( мар ) ҳайвонотро ба манзалат ақласт мардумро , аз баҳри онкии ваҳми асарӣ заъифаст аз ақл , пас ҳаракоти қасдии мардум ба фикратаст ки он ҳаракат ақласту ҳаракоти сутур ба қасдҳои ӯ ба ваҳмаст ки аз сутури ҳаракати нафас бҳимӣаст андари талаби ғизо ё талаби ҷуфти хеш ё гурехтан аз душман .

Ва ҳади ҳис онаст ки ӯ қӯтӣаст мари чизҳоро андар ёбанда ба миёнҷии ҳаво , ё гӯйем : қӯтӣаст пазирндаи мари асари маҳсусотро ки андар ӯ кунанд . Ва қӯти мтхилаҳ онаст ки мари сӯратҳоро ки бар маҳсусот ёбад , аз ҳиўлиҳо муҷаррад кунад ва нигоҳ дорад , ва ин қӯти андари мақдам димоғаст . Ва қӯти мтхилаҳи мари он сӯратҳои муҷаррад кардаро ба қӯт ҳофиза диҳад ки яке аз ҳавос ботин ӯсту андари мўхр димоғаст . Ва қӯти зокира онаст ки мари он сӯрат нигоҳ доштаро боз ҷӯяд аз ҳифз . Ва нахуст ҳифзаст , он гуҳ ( зикраст , аз баҳри онкӣ то чизеи ёд гирифта набошад , мар ӯро ёд накунад ва чу қӯти мтхилаҳи мари сӯратиро ) аз сӯратҳои шахсе ё сӯратҳои қавлӣ ё китобатӣ аз ҳиўлӣ ӯ муҷаррад кунад ва ба қӯт ( ҳофизаи спордш , ҳофизи мари он сӯратро ) нигоҳ дораду сӯратӣ каз он сипас қӯти мтхилаҳи бадви ҳамеи расонад , ҳофизаи мари онро бо он сӯрат ( пешини баробар ҳаме кунад то чу мар ) ҳамон сӯрати пешинро биёбад , бдондкаҳи ин ҳамонаст ва чу сӯратҳо бо якдигар дар хур науфтад , ҳаме ( донад ки ин ан нест . ) ва чу қӯтҳои нафаси ҷой гир несту мари ҷойро андар ӯ мақар нест , бал ( ки ) макони сӯратҳои муҷаррадаст , ( сӯратҳои бениҳоят ) андар ӯ ( ҳаме ) гунҷад .

Ва акнӯн гӯйем ки ҳавоси ботини қӯти мтхилаҳ ки мари сӯратҳоро аз ҳиўлӣ муҷаррад кунад , ( бар мисол нависандааст ) ки мари сӯрати қавлро аз ҳиўлӣ ки он ҳавоу овоз онаст , муҷаррад кунад . Аънии мари ҳавоу овозро аз қавл ( бияфканаду мари сӯрат ) набиштаро аз сиёҳӣу коғазу ҳуруфу ҷузи он муҷаррад кунад ва ин ҳамаи ҳшўётро аз ӯ бияфканаду мари он сӯрат ( беҳиўлӣ )ро андари қӯти ҳофизаи бинависад . Ва ончии андари ҳифзи мардум ҳосил шавад , китобатӣ нафсонӣ бошад ки мари онро нафас набишта бошад ба қалами мтхилаҳ бар коғази ҳофиза . Набинӣ ки андари ҳифзи мардум , чу мари набиштаҳоро ҳифз кунад , аз хатҳои набиштау ҳарфҳои ( он ) ҳама нигошта бошад ? пас ан чизе нест магар ( он ) сӯрати муҷаррад ки қӯти мтхилаҳи мари онро аз он набишта ки дида буд , муҷаррад ( кардааст )у андари ҳифзи мар ӯро бнгоштаҳаст . Ва қӯти зокира бар мисоли хонандаи он китобатаст , аз баҳри онкии зокира ҳар гоҳ ки хоҳад ( мари он ) набиштаро ки андар ҳифзаст бар хонд , он чизи маҳфӯзи андари ҳифз бар ҳол хеш бимонад , бар мисоли набиштае ( ки ҳар чанд ) хонандаи мари он қавлро аз ӯ хонд ва дигарон ҳаме шунаванд , он набишта бар ҳоли хеш ҳаме бимонад . Он гоҳ гӯйем ки нафас ( ба қӯт ) зокираи мари он набиштаи нафсониро ки ба қӯти мтхилаҳи андари ҳофиза набишта аст битавонад хондан беонкӣ аз ( он ) набиштаи мари чизеро ба овозу ҳуруфи шунидании беруни орад , чунонкӣ мо тавонем ки мари сўртиро аз қуръон ки маҳфӯз мо бошад ё мари қасидаеро аз шеър ки ба ҳифз доремаш , дарс кунему ёди орем то бидонем бидон ёдкрдн ки ( он ) андари ҳифзи мост , бе онкии мари онро ба лафзи беруни орем ва ба овози бгзоримш .

Ва бад-ӣни шарҳ ки кардем , зоҳир шуд ки мари нафасро ҳам чунонкӣ ба зоҳири китобатӣ ва китобӣаст , ба ботин низ китобат ва китобӣаст , ва ҳам чунонкии мар ӯро ба зоҳири гуфторӣ ва гуфта Эйаст , ба ботин низ мар ӯро гуфторӣ ва гуфта Эйаст . Магар онаст ки китобату китобу гуфтор ва гуфтау анчаҳ зоҳираст , ҳамаи ҳиўлиҳои мусаввираст , лоҷарам ёбанда он сӯратҳои муҷарради ҳамаи қӯтҳои латифаст ва он ҳавос ботинаст ки мари маҳсусоту мадракоти онро во бисёре андар ӯ ҷои гир танг несту намояндаи ин сӯратҳои ( ҳиўлонии ҳамаи андари машоир ҷисмӣаст ва он ҳавос зоҳираст ки ) мари ду чизи ро баи як ( ҷои натавонад ) ёфтан магари якон якон ,у маҳсусот (ро андари ин ҳавос бо якдигар музоҳиматаст ва ) ҷоишони андари он тангаст , чунонкии мари ду ҳарфро андари як макон натавон навишт ,у андари китобат ( нафсонӣ бисёр илмҳои ) мухталифи ҷой гирифтааст бе ҳеҷ заҳматӣу танагии ҷой .

Ва андари ин қавли бедор карданаст мари нафаси хирадмандро ( бар вуҷӯди қавлӣ ва ) китобатии ҷузи ин қавл ки нафаси нотиқаи мар ӯро ба овоз кашида бар ҳавоӣ басит бинагораду ҷузи ин китобат ки нафаси мари онро ба хат ( рости шкнҷидаҳи ҳаме бар ) лавҳҳои заминӣ сӯрат кунад , то ( чу ) андари қавлу китобати худоӣ сухан гӯйем ки он бартараст аз ин қавлҳоу китобатҳо , ( нафаси хирадманд ) муҳтамил шуда бошад мари онроу бидонад ки он тахайюл ки омма бетамиз кардааст ки ҳаме гӯйанд : Фриштгони мари феълҳои мардумонро бар тӯморҳо ҳаме нависанд ва ба қиёмати мар ҳар касеро номае набишта ба даст андар ниҳанд , фосидасту ончӣ ҳаме гӯйанд ки Ҷабраили сӯии расӯли Мустафо ( с ) омадӣу оёти қуръонро ба овоз бигуфтӣ то расӯл башнавадӣ , ба гӯши ҷисмонӣ маҳоласт , аз баҳри онкии овози ҷуз аз берун ҷустани ҳаво аз миёни ду ҷисми дигар ( ба ) ҳосил нашаваду Фриштаҳ ҷисм нест , бал ( ки ) рӯҳасту рӯҳи макон гир нест ва ду макон нест мари ҷисмро то ҳавои андар ӯ шавад ва берун ояд . Ва тасаввури ҷҳоли уммати андари ин маънӣ ба хилофи қавл худоӣаст , аз баҳри онкии худои таъолӣ ҳаме гуяд : оранда ӣ қуръони сӯии расӯл рӯҳаст ,у рӯҳ ҷисм набошаду ончӣ ҷисм набошад , аз ӯ овоз наёяд , пас аз Фриштаҳ овоз наёяд . Ва ҳаме гуяд : бар дили расӯл фурӯд омад Ҷабраил , ва ҳаме нагӯяд ки пеши ҷисм ӯ омад ва овоз дод , бад-ӣни оят , қавла : (у анаи лтнзили раб алълмин назул ба алрўҳи аломини алии қлбки лткўни ман алмнзрини блсони арабии мубин ) . Ва мари ин китобро аз баҳри ҷуиндагон ҳақоиқ сохтем на аз баҳри ҷҳол бетамиз , вази ин қавл гузаштем .