Фозилӣаст гиронмоя ва комилӣаст баланди поя . АбўолФзоили мҳмдбни Абдуллоҳи мёнҷӣии ном ва лақаб ӯст . Шайхи Аҳмади Ғаззолӣ ӯро ба маҳбӯбият тарбият карда . Рисолаи савониҳи алъшоқро ба муҳаббати вай ба қайди таснифи дароварда . Шайхро шароби занҷабилии ҷазба бар ншоءи кофурии сулӯки ғолибу раҳои тоири Лоҳутии рӯҳро аз қафаси носутии ҷисм толиб бӯда . Дар кутуби ин тайифаи омада ки ба дуои ваии аҳёءу амонати ҳосил шуда . Худ низ дар тамҳидот баён мекунад . Охроломр ӯро ба даъвии алуҳияти муттаҳами сохта . Маҳзарӣ бар қатлаши пардохта . Ба саъии Абулқосими даргазинии вазири Халифаи пӯст ӯро канданд , дар мадриса худаш бурдор карда , пас аз он ба зер оварда , дар бӯрёӣ ба нафти олӯдаи печида , сӯхтанд . Чунонкӣ худ гуфтааст :
Мо маргу шаҳодат аз худо хоста ем
Ваон ҳам ба се чиз кам баҳо хоста ем
Гар дӯст чунин кунад ки мо хоста ем
Мо оташу нафту бӯрё хоста ем
Дар китоб тамҳидот гуяд : баъзе аз соликони ин роҳ дар мақоми беҳӯшии гумон бардаанд ки мусовии алтрФин шудаанд . Чун сафрои ғолиб буд зуннори бастанду аноолҳқ гӯйон бурдор фано баромаданд . Баъзе туъма шамшер шуданд ва баъзеро сӯхтанд ва бо фақир низ ҳамин ош дар косааст ва ман худ аз худо хостаам . Дариғо ҳануз давраст кӣ бошад ва кӣ . Ғараз , шайхӣаст исавии машрабу мансӯрии мазҳаб . Шаҳодаташ дар санаи 533 воқеъ гардӣда . Он ҷанобро тасониф олияаст ман ҷумлаи рисолаи лавойиҳу китоби зубдаи алҳқоиқ ки ба тамҳидот маърӯфаст . Аз он ҷанобаст :
рубоӣ
Беш на он кат ба чашм бештар ояд
Беш на он кас ки аз ту пеш тар ояд
Бешӣу пешӣ ба донишаст ва туонаш
Аз дил пок ояд он на аз падар ояд
٭٭٭
Дар кӯии умеди манзилӣ бояд ва нест
Дар куштаи ишқи ҳосилӣ бояд ва нест
Гуфтӣ ки ба сабри кори ту нек шавад
Бо сабри ту доне ки дилӣ бояд ва нест
٭٭٭
эй бардаи дилам ба ғамзаи ҷон низ бабр
Барадии дилу ҷони ному нишон низ бабр
Гар ҳеҷ асар бимонад аз ман ба ҷаҳон
Таъхири равои мадор ва он низ бабр
٭٭٭
Дар анҷуманӣ нишаста дидам дӯшаш
Натавонистам гирифт дар оғӯшаш
Сад бӯса задам ба зулфи анбари пӯшиш
Яъне ки ҳадис мекунам дар гӯшаш
٭٭٭
Бстрднӣаст ончӣ бнгоштаҳ ем
Афканданӣаст ончӣ бФроштаҳ ем
Савдо бӯдааст ончӣ пиндошта ем
Дардо ки ба ҳарзаи умр бгзоштаҳ ем