Амири ҳусайни ибни олами бен абии алҳусайну ҷомеъи улӯми зоҳирӣау ботинӣау ҳовии фазойили ақлӣау нақлия . Пас аз тарки салтанат ба мўлтони рафтаи хизмати шайхи рукни аддӣни абўолФтҳ ки ба як воситаи азмридони шайхи баҳоуддӣни закариёӣ миллатонеаст , расида . Баъзе гӯйанд ки ба хизмати шайхи баҳоуддӣни закариё фоиз гардӣда . Алии أии ҳол аз амоҷди арбоби мақомот ва аз акобри асҳоби каромот ва аз муҳаққиқин замон худ бӯда . Нсроу нзмои кутуби муҳаққиқонаи таснифи фармӯда . Мнҷмлаҳ дар мансурот : нузҳати алорўоҳу сироти алмстқиму рӯҳи алорўоҳу дрмнзўмот : кнзолрмўзу зоди алмсоФрину табъи фақирро ба тарзи зодолмсоФрини камол инсаст . Лиҳозо бар сунани он аниси алъошқинро пардохта . Гӯйанд тараби алмҷолс низ мансӯб ба ӯст . Дидаам сўؤолоти гулшани рози шайхи Маҳмӯд аз эшон ва он ҳафдаҳи сўؤолу ифтитоҳаши бад-ӣн минволаст :
назм
зи аҳли дониши ворбоби маънӣ
Сؤўолӣ дорам андари боби маънӣ
Нахуст аз фикри хешам дар таҳайюр
Чаҳ чизости он ки хўонндши тафаккур
Илои охира .
Гулшан дар ҷавоби ин савол ҳоаст . Ғараз , вФотш дар санаи 738 дар Ҳирот ва аз он ҷанобаст :
Ман маснавии зодолмсоФрин
Онҷо ки ҳарим бениёзӣ аст
Андешаи мо хаёл бозӣ аст
Ҳарфӣ ки равад зи роҳи тақлид
Хурсандии табъи дон на тавҳид
Қавмӣ ки зи ҷумлаи пеши диданд
Дар оинаи акси хеши диданд
Ҳамвора ба гирди худ тании ту
Он гуҳи дами маърифати зании ту
Дар оинаи дидае ҳаво ро
Гӯйӣ ки шинохтами худо ро
ӯро чу ҳамеша ӯ тамом аст
Густохи Марв ки кор хом аст
Зинҳор ба ҳуҷҷату қиёсӣ
Ғарра нашӯй ба ҳақи шиносӣ
Мушкил буд эй ғариби гумроҳ
Ганди бағалу надимии шоҳ
Шблӣ чу дар ин таҳайюр афтод
Рӯзӣ дар ин сўؤол бикшод
ҳикоят
Омад бар он ҷаҳони пари шӯр
Мақбули азали ҳусайни Мансур
Пурсед ки ин чаҳ кор созӣаст
Дар ҳуққаи нигар чаҳ муҳра бозӣаст
Аллоҳ чаҳ лафз ё чаҳ ном аст
Кӯи вирди забони хос ва ом аст
Гуфто неам аз ҳақиқати огоҳ
Лекини ҳама дар ту байнами ин роҳ
Таҳқиқ ту чист бе ту бӯдан
Зин беш наме тавон намӯдан
Ҳар як ба ишоратӣ давиданд
Карданд баёни чунонкии диданд
Дар дидани шан шаккӣ набошад
Лек он ҳамаи ҷуз яке набошад
Он дида ки ӯ дуе набинад
Ҷузи ваҳдат маънавӣ набинад
Дар роҳи ту эй ғариби дилтанг
Беруни з ту нест ҳеҷ фарсанг
Бегонаи зи ошнои мост
Пайвастан ӯ ҷудои мост
Оҳи ин чаҳ тарона май занами ман
Умрӣаст ҳаме ки ҷон кунам ман
Аз хештанам хабар наомад
Ҷузи як дам сард барнаёмад
Бисёр давидам аз чапу рост
Ҳосил нашуд ончии дили ҳамеи хост
Ҳар тайифаро бёзмўдм
Гуҳи перу гуҳӣ мурӣд будам
Бо ҳар ки дилам зад ин нафас ро
Осӯдаи надидаи ҳеҷ кас ро
Касро ба ҳақиқаташ гузар нест
Ваз рафтан ва омадан хабар нест
Гӯйанд Аннани худ чаҳ тобӣ
Гуми шӯ ки чу гум шӯй биёбӣ
Ин нукта намӯд носўобм
Чун гум шавам онгаҳе чаҳ ёбам
Ноёфтаро касе чаҳ ҷӯяд
Гум гашта з ёфтан чаҳ гуяд
То кӣ талабам дар ин раҳ ӯ ро
Ин чист ки гум кунам ман ӯ ро
Май сӯзаму Зуҳра нафас нест
Дармон чаҳ кунам ки дастрас нест
Ин сӯхта чанд коҳади охир
Аз сӯхтанам чаҳ хоҳад охир
Ҳар дами ғамаш оташӣ фурӯзад
То сӯхтаро дубораи сӯзад
эй ҳам ту зи чашми худ наоне
Нодон шудае ва ме ндонӣ
эй панҷ ва дуро шумор бо ту
Ту ғофилу ҷумлаи кор бо ту
Бар худ назар аз ҳавос кардӣ
Ҳайвон дигар қиёс кардӣ
Хитоб ба ҳазрати ҷомеъаи инсон
эй қатраи ту ғофилии зи дарё
Дар ҷӯй ту меравад ҳувайдо
Аллоҳ ба ҳавл дар ниҳод аст
Аммо на ҳулӯл ва иттиҳод аст
Ойӣна ҳар ду олимии ту
Бандяш ки бо ки ҳамдамии ту
эй сӯрати хубу зишт бо ту
Ҳам дӯзах ва ҳам биҳишт бо ту
Дар бурҷи ту офтоб ва моҳ аст
Лекини пас парда саҳоб аст
Дории ту замину осмонӣ
Гар ёфта Эй бидиҳ нишоне
Пайдоу ниҳон ва буду нобӯд
Дар лавҳ ту ҳаст ҷумлаи мавҷӯд
Гар дидаи дидаро гушойӣ
Дар худ ҳамаро ба худ намое
Доне чу бибинӣ аз чапу рост
Кин ҳаждаҳи ҳазор олам ӣнҷост
эй бехабар аз ҷаҳони маънӣ
Бо ту чаҳ кунам баёни маънӣ
То дар ?назарети умед ва бим аст
Роҳат на сирот мустақӣм аст
Умрии сару по бараҳна рафтӣ
Лекини қадамӣ ба раҳ нарафтӣ
Чандини таку пўии ту ду гом аст
Бурдор қадам ки раҳ тамом аст
Аввали зи ту рафтанаст ва дидан
Охири ҳамаи бурдан ва расӣдан
Фонии шӯ агар бақоат бояд
Бигузар зи худ ар худоат бояд
Гар мурдани ту зи ту тамом аст
Ҳашари ту ҳам андарин мақом аст
Мардон ки раҳ худо супурданд
Дар олам зиндагӣ бамурданд
Авсофи змимаҳ чун бадал шуд
Ҳар уқда ки буд дар тўҳл шуд
Дар шебу фарози ин мақомот
Сад гум шудаи бинӣ аз каромот
Мардони ҳамаи асл пок доранд
Нисбат на ба об ва хок доранд
Чун оби раванд бе алойиқ
Омехта бо ҳамаи хилоиқ
Ин раҳ на ба хирқа ва гилӣм аст
Аввали қадамаши дил салим аст
Наздик касе ки роҳ байн аст
Нафрини хилоиқ офарин аст
Дар сифати ишқ
эй парда нишин ин гузаргоҳ
Беишқ ба сар намерасад роҳ
Аввали қадамӣ ки ишқ дорад
Абрӣаст ки ҷумлаи куфри борад
Мансур на марди срсрӣ буд
Аз тӯҳмати кофарии барӣ буд
Чун нукта асл гуфт бо фаръ
Бибаред сараши сиёсати шаръ
Дар ишқ на шак ва на яқин аст
На чун ва чаро на куфр ва дайн аст
Онон ки зи ҷоми ишқи мустанад
Ҳақро з барои ҳақ парастанд
Дил ҳақ талабеду нафаси ботил
Ин арбадаи исти сахти мушкил
Чун дар назари ту мо ва ман нест
ӯ бошад ва ӯ дигар сухан нест
Май байн ва мапурс то бадоне
Май дон ва магӯӣ то наМонӣ
Сар бар қадаму қадам ба сар на
Вонгаҳи қадам аз қадам ба дар на
Беному нишони шӯ ва нишон кун
Бекому баёни шӯ ва баён кун
Ту ҷом ҷаҳон намой хешӣ
Аз ҳарчӣ қиёси тести бешӣ
рубоӣ
эй соя , ту марди суҳбати нур на Эй
Рӯи мотами худ гири казин сур на Эй
Андешаи васл офтобат расад
Май сози бад-ӣни қадар казу давр на Эй