Солики роҳи худои Подшаҳи малики сухан
эй зи алфози ту офоқи пар аз дар ятем
Ахтари саъдӣу олами зи фурӯғи ту мунир
Возеъи ақлӣу гетии зи назири ту ақим
Пеши ашъори ту шеъри дгаронро чаҳ маҳал
Саҳар бе вақъи намояд бар эъҷоз кулем
Бандаро аз ту саволии сет ба тавҷеҳу савол
Накунад мардуми покизаи сайри ҷузи зи Карим
Мардро роҳ ба ҳақи ақли намояд ё ишқ
Ин дар баста ту бигушоӣ ки бобии сети азим
Гарчи ин ҳар ду ба як шахси нёинди фурӯд
Дар димоғу дили бедори ту бенанди муқӣм
Ақлро фавқтар аз ишқ тавон гуфт бигӯ
Чун туро рӯзу шаби ин ҳар ду ҳарифанду надим
Пояу мансаб ҳар як ба карам боз намой
То зи алфози хушат тоза шавад ҷони сқим
Боди осӯдау фориғи зи баду неки ҷаҳон
Хотири оинаи кирдори ту чун нафаси ҳаким
алҷўоб
Қоли расӯли аллоҳи слии аллоҳи алайҳи вслми аввали мо халқи аллоҳи таъолии алъқл . Фқоли ?лаи ақбли Фоқбли сами қоли ?лаи адбри Фодбри қолу иззатӣу ҷалолии мо хилқати хлқои акрами алии мнки бки ахзу бки аътӣу бки асибу бки аъоқб , пас қиёси мавлонои саъди аддӣни أдоми аллоҳи офиятау аҳсани оқибатаи айн савобаст ки ақлро мақдам дошту всилти қурбат ҳақ донист ,у доъии мухлисро ба айни ризо назар кард ,у ташрифи қабул арзонӣ дошт ,у соҳиби мақоми шимурд . Аммо роҳ аз расидагони пурсанад ва ин заъф аз вомондагонасту худованди таъолии зулҷалол ва алокромаст , икромаш дар ҳаср намеояд киу ан тъдўо наамма аллоҳи лотҳсўҳо дар ҷалолаши ъзи исма чаҳ тавон гуфт ба тақдири онкии ин банда фозиласт бо афзал чигуна муқовимат тавонад кард . Аммо ба ямини ҳиммати даравишон ва ба баракати суҳбати эшон ба қадари вусъ дар хотири ин дарвеш меояд ки ақл бо чандини шараф ки дорад на роҳаст балки чароғ роҳаст ,у аввали роҳи адаб тариқатасту хосияти чароғ онаст ки ба вуҷӯди он , роҳ аз чоҳ бидонанду нек аз бад бишносанду душман аз дӯст фарқ кунанд ва чун он дақоиқро бидонаст бар ин баравад ки шахс агарчӣ чароғ дорад то наравад ба мақсад нарасад . Нақласт аз машойихи муътабар ки : рўндгони тариқат дар сулӯк ба мақомӣ барисанд ки илми он ҷо ҳиҷоб бошад . Ақлу шаръи ин суханро ба газоф қабул кардандӣ то ба қароин маълум шуд ки илми олати таҳсил муродаст на муроди куллӣ . Пас ҳар ки ба муҷарради илм фурӯд ояду ончӣ ба илм ҳосил мешавад дар наёбад ҳамчунонаст ки ба биёбон аз каъбаи боз мондааст . Бидон ки мурод аз илми зоҳир , макорим ахлоқасту сафои ботин , ки мардуми накӯҳидаи ахлоқро сафои дарун камтар бошад , вабаи ҳиҷоби кдўроти нафсонӣ аз ҷамоли мушоҳидоти рӯҳонии маҳрӯм . Пас воҷиб омад мурӣди тариқатро ба всилти илми зарурӣ , ахлоқи ҳамидаи ҳосил кардан то сафои сина муяссар гардад . Чун муддатӣ барояд бомдоди сафо , бо хилват ва бо азлат ошноӣ гирад ва аз суҳбати халқ гурезон шавад ; дар аснои ин ҳолати буии гули маърифат дамӣдан гирад аз риёзи қудс ба тариқи инс , чандон ки ғлботи насимоти файзи илоҳии маст шавқаш гирданду зимоми ихтиёр аз даст тасарруфаш бастанд : аввали ин мастиро ҳаловат зикр гӯйанду аснои онро ваҷд хонанду охири онро ки охирӣ надорад , ишқ хонанд . Ва ҳақиқати ишқи буии ошнои сету умеди висолу муродро ин машғала аз камоли маърифат маҳҷӯб мегирданд , ки на роҳи маърифат бастааст , хайли хаёли муҳаббат бар раҳ нишастааст . Соҳибдилон нагӯям ки мавҷӯд нест тилисми балои ишқ бар сарасту кушта бар сари ганҷи мёндозд .
Касе раҳи сӯии ганҷи қоруни набард
Ва агар баради раҳи бози беруни набард
Ҳеҷ доне ки маънии канти кнзои мхФёи Фоҳббти ан аърФ чист ? канз иборатӣаст аз неъмат бе қиёси пинҳонӣ , роҳ ба сари он набарди ҷузи подшоҳу танӣ чанд аз хосон ӯ ,у суннати подшоҳ онаст ки касоне ки бар кайфияти ганҷ вуқуф доранд ба теғ бедареғ , хӯни эшон бирезад то ҳадиси ганҷ пинҳон монад . Ҳамчунин подшоҳи азалу қадими лами изли ҳақиқати канзи махфии зот ӯ кас надонад ва бошад ки танӣ чанд аз хосон ӯ яъне фуқароу абдол ки бо кас нанишинанд ва дар назари каси нёинд . Раби
أғбри луи أқсми алии аллоҳи лأбраҳи ҳамин ки ба сиррӣ аз соир бе чун вуқуф ёбанд ба шамшери ақли хӯни эшонро бирезад то қиссаи ганҷ дар афвоҳ науфтад .
Касеро дар ин базм соғар диҳанд
Ки доруии беҳӯшиаш дар диҳанд
То сари макнуни ҳақиқати зот бе чун наҳуфта бимонад .
Гар касе васф ӯ зи ман пурсад
Бедил аз бенишон чаҳ гуяд боз
Ошиқон куштагон маъшӯқанд
Брнёиди зи куштагони овоз
Пои дарвешии тавон буд ки ба ганҷӣ фурӯ равад ва битавон буд ки сараш дар сар он равад . Аз ту май пурсам ки олат маърифат чист ? ҷавобами диҳӣ ки ақлу қиёсу қӯту ҳавос , чаҳ суд онгаҳ ки қосиди мақсӯд дар манзили аввали буии баҳору ҷад аз даст ба дар май бараду ақлу идроку қиёсу ҳавос саргардон мешавад .
Дар рӯй ту гуфтам : суханӣ чанд бигӯям
Рӯи бози кушодӣ ва дар нутқ бибастӣ
Ҳайрат аз онҷо хост ки мкошФт беваҷд намешавад ,у ваҷд аз идрок машғӯл мекунад , сабаб инасту мӯҷиб ҳаминаст ки пухтагони дам хомӣ задаанду расидагони иқрор нотамомӣ кардау малоикаи малаъи аъло ба аҷз аз идроки ин маънӣ эътироф намӯда ки мо ърФноки ҳақи мърФтк . Поёни биёбони маърифат ки донад ки равандаи ин роҳро дар ҳар қадамии қадаҳии бидиҳанду мастии тнки шароби заъифи эҳтимол , дар қадами аввал ба як қадаҳи маст ва биҳуш мегирданду тоқати шароби зулоли муҳаббат наме оранд ва ба ваҷд аз ҳузур ғоиб мегирданд ва дар тӣаи ҳайрат май монандиу биёбон ба поён намерасонанд .
Дар ин вартаи киштӣ фурӯ шуд ҳазор
Ки пайдо нашуд таҳтае бар канор
Амӣралмуъминӣни Абубакри садиқи разии аллоҳи анҳу накӯ гуфтааст ё ман аҷзи ани маърифатаи камоли муъаррифаи алсдиқин маълум шуд ки ғояти маърифат ҳар каси мақом инқитоъ ӯст ба ваҷд аз тараққӣ .
эй мурғи саҳари ишқи зи парвонаи биомуз
Кони сӯхтаро ҷон шуд ва овоз наомад
Ин муддаӣон дар талабаш бе хброннд
Конро ки хабар шуд хабарӣ боз наомад
Нишони дарёии оташин аз ки май пурсӣ ки бар канор месӯзанд ! биёбони ин варта аз чаҳ май пурсӣ ки ҳеҷ офарӣдае ин маъниро мафҳум накарда !
Касеро дар ин базм соғар диҳанд
Ки доруии беҳӯшиаш дар диҳанд
*
Ин раҳ на ба пой ҳар гадои сет
Дар дасту забони мо саноеи сет
Неи ман кӣаму сано кадом аст
Лои аҳсии анбиё тамом аст
*
эй бартар аз хаёлу қиёсу гумону ваҳм
Ваз ҳар чаҳ гуфтаанд ва шунидем ва хонда ем
Маҷлиси тамоми гашт ва ба поён расед умр
Мо ҳамчунон дар аввали васфи ту монда ем
*
Он на рӯеи сет ки ман васф ҷамолаш донам
Ин ҳадис аз дгарӣ пресс ки ман ҳайронам