Ақли султони қодир хуш хуаст
Онкии соя худоаш гӯйанд ӯст
Соя бо зот ошно бошад
Соя аз зот кӣ ҷудо бошад
Сояи ҷузи бандаи вор кӣ бошад
Сояро ихтиёр кӣ бошад
Ақли кули таҳтаи зер гул дорад
Ҳркҷои амри амр қул дорад
Ақл то пеш гӯй фармонаст
Суханаши ҳам қарин қуръонаст
Ҳарчӣ аз боргоҳ фармон нест
Он ҳамаи дарди тест дармон нест
Ақли бартари зи ваҳму ҳису қиёс
Бартараст аз фалаки ситораи шинос
Дар масолеҳи мудаббир ҷон ӯст
Дар мамолики дабир яздон ӯст
Ақлро аз Ақилаи бози шинос
Набӯд ҳамчуи фарбеҳии омос
Ақли кули мар туро раҳанд зуд
Аз қаринии деву оташу дӯд
Раҳмаи аллٰаҳи ниҳоди олам ро
Ҳаҷа алҳақ сарои одам ро
Ақли андари сарой парда кун
Аз барои қабул кун ва макун
Мқблӣ буд мудаббирӣ шуд боз
Боз иқбол ёфт аз паии роз
Қобили нур амр шуд ба ҳама
Дархури худ на дархури калима
Ҳарки ӯро мухолиф аз худ хаст
Вонкаҳ ӯро мтобъ аз бад раст
Бо хирад кун чу муштарии тадбир
Чун қамари дайни зи баҳри ғалабаи мгир
Нафаси рўиндаҳ дар риоят ӯст
Нафаси гӯянда дар ҳидоят ӯст
ӯст аз ҷӯади кошифи алғмаҳ
Ҳазрат ӯ нҳоиаҳи алҳмаҳ
Ақл донад асомӣ ҳарчиз
ӯ кунад дар ба ва бтар тмииз
Кадхудои тан башар ақласт
Аз ҳамаи ҳол бо хабар ақласт
Поку мурдор бар яке хонаст
Ҷуз ба ақли ин куҷо тавон донист
Ҳарки бо ақл ошно бошад
Аз ҳамаи айбҳо ҷудо бошад
Ёфт оқили з рӯй Фўзу фалоҳ
Дар сарои фасоди айни салоҳ
Сухани оқил аз тариқи қиёс
Дар дайнасту зеҳн ӯ алмос
Гарчи марди ҳунари бёбонист
Ҷон ӯ лавҳ сар раббонӣаст
Ҳунар аз марди ҳамчуи рӯҳ аз тан
Бе ҳунари мурдаи ҷону зиндаи бадан
Шарбати ақли бурдбори чшд
Хар чу беақл буд бор кашад
Ақл чун абҷади ҳақ аз бар кард
Ҷомаи ботил аз сараш бар кард
Ҳарки бо ақл хеш ноаҳласт
Ҳалам ӯ зӯру илм ӯ ҷаҳласт
Ҳарки дар банд қилҳо афтод
Ақл ӯ дар Ақила ҳо афтод
Мард бе ақли ҷуз хаёлӣ нест
Бед бе бар зи дев холӣ нест
Мағз ақласт ва ахтарон сиқланд
Пер ақласт ва хокён Тифланд
Доя ақл омад аз барои сухан
Муҷтаҳидро ба гоҳўораҳи занн
Ақл ҳам қодираст ва ҳам мақдӯр
Ақл ҳам омираст ва ҳам маъмур
Бартар аз сӯрату макону маҳал
Дар дарвозаи ҷаҳони азал
Ақл шоҳаст ва дигарон ҳашаманд
Зонка дар мартабати зи ақли каманд
Ҳамаи ташрифи ақли з аллٰаҳ аст
Варна бечорааст ва гумроҳаст
Ақли кулро басони боми шинос
Нардбони пояи сӯии боми ҳавос
Ақл таҳтаасту нафас нақш намой
Нақш амрасту Нақшбанди худоӣ
Ақлро дод кирдигори ин ъз
Варна кӣ дидӣ ин шарафи ҳаргиз
Ақл дар кӯй ишқ нобӣност
Оқилии кор буъалӣ синост
Сӯии ту ақли сулҳ ё кин аст
Инат риш ар сӯии ту ақл ин аст
Ақли кони раҳнамои ҳиялати тест
Он на ақласт кони Ақилати тест
Аз барои салоҳи душман ро
Ақли хондаи ҳавоси равшан ро
Мангар он равшанӣ ки ҳам ба ғурур
Кишти парвонаро чароғ аз нур
Ақлро ҳарки бо бадӣ омехт
Лоҷарами ақли ҷуст ва ӯ овехт
Ончӣ ақлат намӯд он раҳи гир
Руху асбат чу шуд кам шаҳи гир
Ошно нест ҳарки бегона аст
Ҳркро ақл нест девона аст
Гунг бояд мурӣди пери ниёз
То шавад ақл ӯ сухани пардоз
Чун сухани гӯии гашти ақли мурӣд
Мурда бар дар бимонада деви мурӣд
Ҳарки дар ақли ҳамчу салмон шуд
Дон ки деви дилаш мусулмон шуд
Лоҷарам чун з ақл ёфт камол
Се биёбони барад ба сесад сол
Ҳркрои рой ва рӯй слмонист
Охирин манзилаш мусулмонӣаст
Нест аз ақл дар сарои ғурур
Табашу тобиш аз дами ангур
Ваз хирад нест дар хаёли сўоӣ
Майу шатранҷ ва нараду барбат ва ноӣ
Хирад аз баҳри амн ва амр омад
Наз паии хамру змр қамар омад
Ақли фармони подшоҳии рост
Наз паии лоҳӣу млоҳии рост
Зоҷри змру ноҳӣ хамр ӯст
Вонкаҳи бишнидае аўлўооломр ӯст
Венаи салотин ки наз раҳ дайн анд
На салотин ки он шаётин анд
Ақл каз баҳри молу ҷоҳ ва даҳаст
Дон ки аттор нест нок даҳаст
Ақли таррору ҳила гар набӯд
Ақли ду рӯйу кӣна вар набӯд
Ақл аз ашъор ор дорад ор
Ақлро бо дурӯғу ҳарза чикор
Ақл бар ҳеҷ дил ситам накунад
Ба тамаъи қасди мадҳ ва зм накунад
Ақли ҷузи хоҷа муҳаққиқ нест
Ақли сўФичаҳ мбқбқ нест
Онкӣ ӯ оби рез ва нон талабаст
Вонкаҳи ношӣ вонкаҳ булъаҷабаст
Вонкаҳ аз баҳри маҷмаъи риндон
Кард туфи тамӯз дар зиндон
Вонкаҳи сармои даии маиро боз
Банд бар май наад з рӯй ниёз
Вонкаҳи доҳӣу онкии солўсист
Вонкаҳи ғаммоз вонкаҳ номӯсӣаст
Вонкаҳ аз санги шишаи пардозад
Вонкаҳ дар ҳуққа муҳра ме бозад
Вонкаҳ ӯ бар замини ҳазорон бор
Пой бар сари ниҳоди чнбрўор
Ҳаст бисёр зини нсқ ба ҷаҳон
Ки ҳисобу шумор он натавон
Ин ҳамаи ақлҳои ориятӣ аст
Каз паии ҷоҳу молу бади нитист
Ин ҳамаи зрнмоӣ хок диҳанд
Ҳамаи аттори шакл ва нок диҳанд
Ҳар дҳое ки нописандида аст
Ҳиси инсони зи ақли дздидст
Ҳарчӣ некӯастгар бадасти бадаст
Он ӯ нест гум шуда хирадаст
Ақлро ҷуз салоҳ набӯд кор
Ақлро дар салоҳи ҳарзаи мадор
Ақли худ корҳои бад накунад
Ҳарчӣ он нописанд худ накунад
Ақл дар дасти як рамаи худ рой
Чун чароғӣаст дар таҳорати ҷой
Хурдӣ бӯда аслу донишу музд
Зишт номӣ ӯст муштии дузд
Ақли ҳаргиз ба кизб розӣ нест
Ақли ҳаргизи вакил қозӣ нест
Ақли ҷузи рости гӯй ва ламтар нест
Ҳилаи созандау гулӯ бар нест
Ақли ҳаргиз хато наяндешад
Бо ман ва ту бало наяндешад
Ақли дмсози зӯр ва бӯҳтон нест
Пардаи пӯши фалон ва баҳмон нест
Карда чун дар ниҳоди пой ба қил
Дасти ҳайдари сазои ақли Ақил
Дарди айтом ваанда атфол
Оваредаш тамаъ ба байти алмол
Дод чун хост аз алии доруаш
Оҳании тофтаи сӯии паҳлуаш
Зӯр ӯ чун надошт гоҳи мқил
На бинолед зори ақли Ақил
То бадонеи баростӣ на ба рӯй
Ки дил аз пушт чашм бинад рӯй
Зонка андари нигорхонаи ҷон
Аз паии панҷ ҳису чори арқон
Ақл аз ин корҳо карона кунад
Ақл кӣ қасди дом ва дона кунад
Карами кирдори гирд хеш тананд
Зонка дар банд ҷаҳл хештананд
Гарчи аз зарқу худъау талбис
Вази паии шодии дили Иблис
Аз гули ту бунафша рӯйонанд
Тира роён ва хира рӯйонанд
Онкии зишони ҳакимтар дар кор
Дар ниҳони гздмсту пайдои ёр
Дар сахо кунад ва дар ҷафо тезанд
Ҳамчуи баҳмон баҳман ангезанд
То турои ақл дурбин Чехияанд
Хештанро ба ту ҷузи ин чаҳ кунад
Ақл ҷое ҷамол бинмоед
Ки мураффаҳ шавад бросоид
Нанамояд турои зи хеши нишон
То ту ӯро макон кунӣ зиндон
Мари турои ақли чеҳра нанамуда аст
Вари бннмўди чеҳра бар судаст
Ин казин рӯй ақли мард ва занаст
Ин на ақл истироқ аҳриманаст
Зеҳни қуллобу коҳину соҳир
Рои дузду мшъбду шоир
Ин ҳамаи Фтнт ва дҳоу ҳиял
Аз атоӣ Уторидасту Зуҳал
Худ падедаст то ба макорӣ
Чаҳ диҳад ҳиндӯеу таррорӣ
Диҳиши тиру бахшиши кайвон
Гӯша киштат кунанд ҳамчуи камон
Дев аз ин ақли гашт бо шару шӯр
То ба мхроқ лаънатӣ шуд кӯр
Бигузар аз ақлу худъау талбис
Ки ъзозил азин шудаст Иблис
Хурдиро ки он далел бадӣаст
Лаънаташ кун ки бе хурдӣаст
Ақл донист хуии бухл аз ҷӯад
Ақл бишнохт буии бед аз авд
Даргузар зин киёст авбош
Ақли дайни ҷӯ ва пас рӯ ӯ бош
Ақли дайни мари туро накӯ ёрӣаст
Гар биёбӣ на срсрӣ корӣаст
Ақли дайни мари туро чу тир кунад
Бар ҳамаи офарӣда мейр кунад
Ақли дайни ҷузи ҳудо ато накунад
То набардат ба ҳақ раҳо накунад
Нафас беақл аҳмақӣ бошад
Нӯҳ берӯҳ заврақӣ бошад
Ақли мардони расида то дар ҳақ
Шуда аз банди неку бади мутлақ
Сӯии оқил чу дев ва дад бошад
Ҳарки дар банди нек ва бад бошад
Зонка худ нест оқилонро брх
Аз чаҳ аз ҳафт мейр ва аз на чарх
Чун ҳама нек дид бад накунад
Зонка бади волӣ хирад накунад
Волии чарх ва даҳр кист хирад
Олами шаръ ва дод чист хирад
Нест андари мақоми роҳату ранҷ
Бар сари ганҷ ба зи мори шиканҷ
Доя эй зери ин куҳани бунёд
Нест касро чу ақли модарзод
Ақли ту рӯзу шаб чу тавофон
Бар сари чорсўии саррофон
Хира мегардад ва ҳаме гуяд
Ки фалони кун ба нек ме шавед
Ин фалони хуб ва он фалон зиштаст
Ин замини шӯра ва он замин киштаст
Гули ин хору оби он паст аст
Дили ин хуфтаи ақли он маст аст
Ин яке исои он дигар хари сўл
Ин сими Хизр ва он чаҳоруми ғӯл
Ин баландаст ва он дигар кӯтоҳ
Сурх ин шуд аз он сипеду сиёҳ
Ин ҳама биҳдаҳ аст бигузар азин
Шоҳи ҷонро лақаб макун фарзин
Ту ндонӣ тариқи ҳушёрӣ
Ту хирадро дурӯғи зани дорӣ
Парда аз рӯй ақли бартари каш
Чаҳ зании дасти хира бар таркиш
Чун нае марди кори рӯзи масоф
Шаб рӯйро бимону хираи млоФ
Марди дармони дарди неи зи хирад
Дайр ёбад валек зуди хирад
Сифати оқилони дарин нави боғ
Куҳна нав карданаст пеши чароғ
зи аввали хилқату бохри умр
Бӯда дар кори ақли ҷоҳилу ғмр
Кард бояд зи баҳри касби маъод
Коса чун кӣсаи хирад пар дод
Бар дар ғайб тарҷумон хирадаст
Шоҳи тани ҷону шоҳ ҷон хирадаст
Ҳаркии баҳри ҳавои хирадро ронад
Аз ду хар то абад пиёда бимонад
Гарчи бар бе хиради ҳавои чирст
Бар дар хона ҳар сегӣ шераст
Бехирадро бадасти фазлу ҳунар
Зонка бошад ҳалоки мӯр аз пар
Морро чуат аҷал фароз ояд
Ба сари раҳи варо ҷавоз ояд
Диҳад эзади гуҳи саволу ҷавоб
Ҳаркасиро ба қадари ақли савоб
Дил дар ҷони хештани дорӣ
Гар хирадро дурӯғи зани дорӣ
Вар надорем бовар , аз қуръон
?вили волмрслот бар худ хон
Ақл кардан ба хуй рӯе ҳаст
Масхи гашти онкии масҳи ақли шикаст
Ақлро чун бёФтӣ бинавоз
Аз дили хеши ҷой ӯ бар соз