эй азизи гӯши дори саволи худро ки пурсидае ки « висأлўнки ани алрўҳи қул алрўҳи ман أмри рабӣ » . Аммо надонам ки ҷумлаи чизҳо ки дар ботини ту пӯшидааст бдонстӣ ? онгоҳи пас аз шиноси ӣнҳама , толиби ҳақиқат рӯҳ бошӣ . Донам ки ту гӯйӣ : « ман биҷуз аз қолабу рӯҳи дигар чаҳ чиз бошам ? » акнӯн гӯши дори иншоаллоҳ ки бидонҷоӣ рисӣ ки ҳар сифатӣ аз сифоти ту бар ту арз кунанд , чун онҷо барисӣ ҳафтод ҳазор сӯрат бар ту арз кунанд , ҳар сӯратиро бар шакли сӯрати худ бинӣ , гӯйӣ ки ман худ якеам ҳафтод ҳазор ? аз яке бӯдан чун сӯрати бандад ? ва ин он бошад ки ҳафтод ҳазор хосияту сифат дар ҳар яке аз банӣ одами мутамаккин ва мундараҷаст , ва дар ҳамаи ботинҳо таъбияаст ; ҳар хосиятӣ ва ҳар сифатии шахсеу сӯратӣ дигар шавад . Мард чун ин сифотро бибинад пиндорад ки худ ӯст , ӯ набошад валикин азу бошад . Ин сифоти баъзе Маҳмӯдау сифот хайр бошад , ва баъзе мазмумау сифот шар бошад . Ва ин сифот ба тамом натавон ъаду шарҳ кардан , ин ба рӯзгор дар натавон ёфт ва дид . Аммо дар қолаби ту , чун туе таъбия кардаанд ва ту ба ҳақиқат , он латифа ки ҳомили қолаби ту омадааст , натавонӣ ёфт ; ва чун бидон латифи рисии бадоне ки « إзотми алФқри Фҳўи аллоҳ » чаҳ бошад .

Дариғо ҳаргиз надонистае ки қалб латифааст ва аз олам алавӣасту қолаб касифаст ва аз олам суфлоаст . Худ ҳеҷ улфату муносибати миён эшон набӯд ва набошад ; воситау робитаи миёни дилу қолаби бргмоштнд ки « إни аллоҳи иҳўли бинолмрءу қалба » то тарҷумони қалб ва қолаб бошад то ончии насиб дил бошад дил бо он латифа бигӯед ва он латифа бо қолаб бигӯед .

Дариғо аз « أлм нашарҳ лаки сдрк » чаҳ фаҳм кардае ? агар қалбро муҷаррад дар қолаб таъбия кардандӣ , қалб бо қолаби қарор ва инс нагирифтӣ ,у қолаб ба аҳволи қалб тоқат надоштӣ ва гудохта шудӣ . Ин латифаи ҳақиқати одамиро восита ва ҳоил карданд миёни қалбу қолаб . Дариғо ин қадари доне ки қалби малакӯтии сету қолаби мулкӣ ; дар малик касе забон малакӯт надонад агар забон ҷабарутӣ набошад . Агар хоҳӣ мисолаш бишинав : аҷамии забони арабӣ фаҳм накунад алои бавоситаи тарҷумонӣ ки ҳам арабят донад ва ҳам аҷамят . Охир маълум бошад ки ҷузи ин панҷ ҳавоси сӯратии панҷ ҳавоси маънавӣ ва ботинӣ ҳаст . Акнӯн ин ҳама дар ниҳоди ту таъбияаст .

Дариғо ту қалбӣ ва ин наҳодӣ латифа ки гуфта шуд ,у нафасӣу қалбӣу рӯҳӣ ,у ҷуз аз рӯҳ агар чизе дигар ҳастӣ чун онҷои рисӣ , худ бибинӣ ки Мустафо - слъм - табиби ҳозиқ буд ,у масолеҳу мафосиди зарурат буд ӯро нигоҳи доштан ; зеро ки ифшо кардану зоҳири гуфтани ин асрор бисёре халалу мафосиди гуруҳеро ҳосил шудӣу бештари халқ фаҳм накардандӣ . Лоҷарам « кулами анноси алии қадари ъқўлҳм » ба кори даровард то ҳамаро бар ҷои бдошт .

Дариғо ибни аббос - разии аллоҳи анҳу - дар тафсири ин оят мегуяд ки « أни иأтикми алтобўти фӣаи сакинаи ман рбкм » гуфт : ин сакина онаст ки дар миёни он тобут буд ки дили анбиё - алайҳими ассалом - дар онҷо буд ва дар онҷо нишастанд . Бош то ин ояти туро рӯй намояд ки « явми икўни анноси колФроши алмбсўс » . Ва ҷой дигар гуфт : « кأнҳми ҷроди мунташир » . Ин парвонаҳо ва ин малахҳо ки аз гӯри бароянд , сирату ҳақиқат ту бошад . Чунонкии имрӯз сӯратаст , фардои сират ба ранг сӯрат бошад ; ин ҳамаи ниҳодҳои халқ бошад . Магар ки Мустафо - алайҳи ассалом - аз ӣнҷо гуфт ки « إн алأрўоҳ ҷанд ман ҷунуди аллоҳ , лисўои бмлоӣкаҳи ?лаами рؤси вأиди вأрҷли иأклўни алтъом » .

Ҳаргиз шунидае ки рӯҳ даст дорад , ва пой дорад ва таом хӯрд ? агар он азиз мехоҳад ки тамоми бидонад , аз муҷоҳид бишинав ки гуфт : « أни фии ҷасади ибни одами хлқои ман халқи аллоҳи кҳиӣаҳи анноси влисўои бнос » . Гуфт : дар тани одамии халқӣ ва сӯратӣ бошад ҳамчун одамӣ ,у сӯрат мардум дорад аммо одамӣ набошад ва аз олами қолаб ва башарият набошад аз олам « Фтборки аллоҳи أҳсни алхолқин » бошад . Дариғо ҷое дигар аз Мустафо - алайҳи ассалом - бишинав ки « إни фии ҷасади ибни одами лмзғнаҳи إзои сулҳати сулҳи алҷсди каллау إзои Фсдти Фсди алҷсди каллаи أлоўҳии алқлб » гуфт : дар тани одамӣ мзғҳ‬оӣаст ки чун он ба салоҳ бошад қолаб ба салоҳ бошад , ва чун табоҳ ва фосид бошад қолаб низ фосид бошад ва он нест магари дил . Қолабро шарҳ шунидӣу ниҳоду латифаи худ бдонстӣ . Нафасҳои се гона омад : нафаси амморау нафаси ливомау мутмаина дар ин мақоми худ бо ту намоянд ва чун бад-ӣни мақоми рисӣ бе шунидани маълум ту шавад ,у шамае дар тамҳиди дигар аз нафасҳо гуфта шавад « إни шоءи аллоҳ » .

Дариғо эй азиз ки қалби надорӣ ки агар доштӣ онгоҳ бо ту бигуфтӣ ки қалб чист ; кор дил дорад . Дилро талаб кун , ва ба дасти ор . Доне ки дил куҷост ? дилро « байни إсбъини ман أсобъи арраҳмон » талаб мекун . Дариғо агар ҷамол « إсбъини ман أсобъи арраҳмон » ҳиҷоби кибриёи бардоштӣ , ҳамаи дилҳо шифо ёфтандӣ . Дил донад ки дил чист ва дил кист : манзури илоҳӣ дил омад ва худ дили лоиқ буд ки « إни аллоҳи лоинзри إлии сўркми влоإлии аъмолкму локини инзри إлии қлўбкм » . эй дӯст ! дил назаргоҳ худост чун қолаби ранг дил гирад ва ҳам ранг дил шавад . Қолаб низ манзур бошад .

эй дариғо надонам ки фоидау ҳазз аз ин суханҳо ки хоҳад бардошт ! ? ҷонами фидоӣ ӯ бод . Маъзӯри дори маро ки « мисли алқлб мисли решаи борзи Флоаҳи тақаллубҳо алрёҳ » . Дилҳоро боди раҳмати илоҳӣ дар оламҳои худ мегирданд , ва дилҳо дар олами дўонгшт ҷавлон мекунад . Аз إсбъини ҷузи ин ду мақом ки маскан соликон бошад фаҳм макун ки ин бод кадом бошад ки дилҳоро мегирданд ? аз Мустафо - алайҳи ассалом - бишинав ки гуфт : « лотсбўои алриҳи Фإнҳои ман нафаси арраҳмон » . Ин водӣ « қалби алмؤмни байни إсбъини ман أсобъи арраҳмон » бошад . Ин рҳмн кадомаст ? « арраҳмони алии алърши астўӣ » . Дариғо ин рҳмн чаро ҷамол ба халқ нанамуд то бдонстндӣ ки « қалби алмؤмни арши арраҳмон » чаҳ бошад ? ! зиҳии дил ки сифат восеъят дорад ! магари саҳли Абдуллоҳ аз ӣнҷо гуфт ки « алқлби ҳўи алършу алсдри ҳўи алкрсӣ » гуфт : арш дил бошаду садри курсӣ .

Дариғо « бали ҳўи қуръони Маҷиди фии лавҳи маҳфӯз » ибн аббос гуфт : ин лавҳи маҳфӯз , дил муъминонаст . Магар ки Мустафо - алайҳи ассалом - аз ӣнҷо гуфт ки « إни алърши иноли ҷамеъи мо халқи аллоҳ » яъне арши Маҷид , муҳӣти ҷумлаи махлуқоту мавҷӯдот омадааст . Бош то бадоне ки « моўсънии أрзии влосмоӣии влкни всънии қалби абдии алмؤмн » замин маро барнатобаду осмони тоқат мо надорад ; арш дар хур мо наомаду дили муъмини моро қабул кард ; нахусти мо ӯро қабул карда будем .

Рӯзии яке аз Мустафо пурсед ки « أини аллоҳ » ? гуфт : « фии қулӯби ибода » дар дили бандагони худ бояд ҷуст ; « вҳўи мъкми أинмои кантам » ин маънӣ бошад . Чун дили туро ҳосил омаду дилро бозёфтӣ , рӯҳи худ ҷамоли иззат бо ту намояд . Дариғо агар шариъат , банди девонагии ҳақиқати омадаи нестӣ , бгФтмӣ ки рӯҳ чист ; аммо ғайрат илоҳӣ намегузорад ки гуфта шавад . Исо - алайҳи ассалом - камолу рифъат ки дошт аз он дошт ки ӯро халъати рӯҳи алқудс дрпўшидаҳ буданд , ва ӯро ҳама рӯҳ карда « вأидноаҳи брўҳи алқудс » . Одаму одами сафатон ки каромати камол ва фазилат ёфтанд бар дигарон , ба рӯҳ ёфтанд ки « вأидҳм брўҳ манеҳ » . Ва рӯҳро аз олами худо ба қолаб фиристоданд ки « внФхти фӣаи ман рӯҳӣ » ин бошад . Бош то ин оят ки « вкзлки أўҳинои إлики рўҳои ман أмри рабӣ » чаҳ маънӣ дорад .

Дариғо аз дасти ғайрати аллоҳ ки « إни аллоҳи ғаюри вмни ғайритаҳи ҳарами алФўоҳш » ! ӯ ғаюраст ; аз ғайрат , ӯ ҳамаи муҳаррамотро ҳаром кард ;у шарҳи ҷон низ кардан аз ғайрат ҳаром кард :

Шаби қадар ки манзалат ва қадар ёфт , аз рӯҳ ва млоикаҳ ёфт ки « таназзули алмлоӣкаҳи алрўҳи фӣҳо » . Ҷамоли рӯҳ чун ҷилва кунад , ҳар ҷо ки партави ин ҷамол расад он чизро қадар диҳад ва он чиз қадар ёбад . эй азиз « қул алрўҳи ман أмри рабӣ » худ шарҳ тамомасту лекини аҳли маърифатро ; зеро ки рӯҳ аз амр бошаду амри худои иродат ва қудратаст , аз оят « إнмои أмраҳи إзои أроди шиӣои أни иқўл ?ла кун Фикўн » бишинав .

Дариғо магари мақотил - раҳмаи аллоҳи алайҳ - аз баҳри ин маънӣ гуфт ки « ман أмри рабӣ » яъне « ман нури рабӣ » . Дариғо магари эмоми Абубакри қҳтбӣ аз ӣнҷо гуфт : « алрўҳи лоидхли таҳт зл кун » гуфт : рӯҳ дар « злкн » наёяд ; чун дар « кун факон » набошад аз олам офарӣда набошад аз олам офаридагор бошад , наъти қадам ва азалят дорад . Дариғо амр чун Фрмоиндаҳу падедкунанда ашё ва махлуқот омаду рӯҳ аз ҷумла амр бошад : пас омир бошад на маъмур , фоил бошад на мафъӯл , қоҳир бошад на мақҳур . Аз барои худо ки ин хабарро низ гӯши дор ки Абдуллоҳи бен умр ривоят мекунад ки Мустафо - алайҳи ассалом - мегуяд ки млоикаҳ гуфтанд : борхдоё банӣ одамро маскан ва ватан кардӣ ки дар дунё мехуранд ва меошоманд , чун дунёи насиб эшон кардӣ охиратро сарои мо гардон « Фأўҳии аллоҳ - таъолӣ - إлиҳм : إнии лоأФъли влоأҷъли ман хилқати бедии кмни қиллат ?ла кун факон » гуфт : эй Фриштгон ! он кас ки ӯро ба яди қудрати хеш падед карда бошам чунон набошад ки онкас ки гуфта бошам : вуҷӯд ӯро ки ббоши онгоҳи ббошд яъне ки « хилқати бедӣ » махлуқот « бидоллаҳ » чунон набошад ки махлуқ « феъли аллоҳи вснъи аллоҳ » .

Донам ки туро дар хотир ояд ки « إни аллоҳ - таъолӣ - халқи алأрўоҳ қабл алأҷсоми бأлФии أлФи сана » . Наздики муҳаққиқон , ин халқу халқяти рӯҳи иборат аз изҳор ва арз омад мари сифати фитрату иродатро ба сифати қудрату хилқат , ва « أлФии أлФи сана » ҳар солии худ доне ки чанд бошад ? рӯзии ҳазор сол бошад ! бикуна « أлФи أлФи сана » ки расад ? ! онгоҳ ӯро дар олами тақдири каммият ва кайфият оварад . Осмони куҷо буд ?у замин худ набӯд ,у рӯзу шаби худ куҷо бошад ? ки « أлФии أлФи сана » худ падед бошад ! ҷонро чунон мапиндор ки махлуқоти дигар ; ҷони иззатӣу латофатӣ дигар дорад . Магар ки устоди Абӯалии дқоқ - раҳмаи аллоҳи алайҳ - ин байтҳо аз ҷиҳати ин маънӣ ҳо гуфтааст :

Ин рӯҳро қудсӣ хонанд ; ва ду рӯҳи дигар ки ҳастанд атиббоу ҳукамои якеро ҳайвонӣ ва мутаҳаррика хонанд , ва он дигарро уламо рӯҳонӣ хонанд ;у брўҳонӣ он хоҳанд ки бо қолаб , онро азоФт кунанд . Ва азоФт кардан ин рӯҳи рӯҳонӣ бо қолаб бар ду ваҷҳ бошад :

Ваҷҳи аввал : онаст ки чунин тавон донистан ки ҷони одамии ҳақиқат одамӣ бошад ; ва онро ду ҳол бошад : дар ҳоле мутасарриф бошад , ва дар ҳоле дигар набошад . Ва ин ҷон дар танасту тасарруф ӯ дар қолаби чунон дон ки тасарруфи ман дар ин қалам : агар хоҳам сокин дорам ва агар хоҳам мутаҳаррик дорам . Акнӯн мутасарриф бӯдани ҷонро дар ин қолаб ҳиўаҳ хонанд ; ва ин тасарруфро мунқатиъ шудан , мӯат хонанд ;у боз додан ин тасарруфро баъди инқитоъа эҳё хонанд ва баъс хонанд ; ва ин инқитоъ ё ҷузвӣ бошад ки навам хонанд , ё куллӣ буд ки марг хонанд ;у боз додани рӯҳи ҳам чунин , ё ҷузвӣ бошад ки антбоаҳ хонанд , ё куллӣ бошад ки баъс хонанд ва қиёмат хонанд . « вҳўолзии итўФокми боллил » инқитоъи ҷузвӣ май дон ; « сами ибъскми фӣа » боз омадан ҷузвӣ меёб . То чаҳ буд ? « лиқзии أҷли мсмӣ » то муддат бӯдан ӯ дар қолаб ба сар ояду вақт бӯдан ӯ дар дунё мнқзӣ шавад .

Дариғо « аллоҳи итўФии алأнФси ҳайни мўтҳои волтии лами темати фии мномҳо » ! агар муддат бӯдан дар қолаби бохр расида бошад . Худ тасарруфи ҷони бикборгӣ мунқатиъ шаваду дигар тасарруф накунад ва аз хоб боз наёяд « Фимски алтии қзии алайҳои аламут » . Ва агар аз аҷалу умри мсмӣ падед карда чизе монда бошад , дигарбораи пас аз хоб ба тасарруфи даройад « вирсли алأхрии إлии أҷли мсмӣ » . Ва Мустафо - алайҳи ассалом - ба вақти хоби ҳамин маънӣ дар дуо гуфтӣ : « аллоҳами ҳзаҳи нафасии أнти ттўФоҳо , лаки мамотҳо вмҳёҳои إни أмсктҳои Фأнти моликҳо ФоғФрлҳо ,у إни أрслтҳои Фоъсмҳои бмои тъсм ба ъбодки алсолҳин » .

Агар он азиз мехоҳад ки ҷамол « илқии алрўҳи ман أмраҳи алии ман ишоءи ман ибода » туро ҷилва кунад , аз куну макони даргузар ; чун аз ҳар ду ҷаҳон даргузаштӣ , аз худ низ даргузар то рӯҳро бибинӣ бар арши мстўӣ шуда ки « арраҳмони алии алърши астўӣ » . Пас аз арш низ даргузар то « рафеъи алдрҷоти зўолърш »ро бинӣ дар олам « моқдрўои аллоҳи ҳақи қадара » ; пас дар ин мақом , ту худ калид ва мақолед осмон ва замин шудӣ ки « ?ла мақолед алсмўоту алأрз » . Аз шайхи мо бўсъиди абии алхир - раҳмаи аллоҳи алайҳ - бишинав ки чаҳ мегуяд ва чаҳ хуб мефармоед :

Ту худ ҳануз дили худро надидае ҷонро кӣ дида бошӣ ? ! ва чун ҷонро надида бошӣ худоро чигуна дида бошӣ ? чун вақт бошад туро дар олам « арраҳмони илми алқуръон » оранду ҷумлаи асрори илоҳӣ дар доираи боءи бисмии аллоҳ ва ё дар мем бисмии аллоҳ ба ту намоянд , пас « илми болқлми илми алإнсони молами иълм » муаллим ту шавад . Ин ҳама дар дили ту мунаққаш шавад ; дили ту лавҳ маҳфӯз шавад . « бали ҳўи қуръони Маҷиди фии лавҳи маҳфӯз » туро худ гуяд ончӣ бо рӯҳ аломин гуфт . Пас қатрае аз илми ладуннӣ дар даҳони дил ту чиконанд ки илми аввалин ва охирин бар ту равшан ва пайдо гардад . « Фқтри қатраи фии Фмии илмати баҳои илми алأўлину алохрин » ин мақом бошад ; чунонкии анбиёу русулро пайк « назул ба алрўҳи алأмини алии қлбк » бар кор буд , туро низ ҷазбаи ман ҷазбот алҳақ дар пайғом ва роҳ бошад .

Дариғо намедонам ки чаҳ фаҳми хоҳӣ кардан ! мегӯям ки чун муҳаббат « иҳбҳм » тохтани орад ба иродат ,у иродат тохтани орад ба амр ки « إнмои أмраҳи إзои أроди шиӣои أни иқўл ?ла кун Фикўн » . Ин амр кадомаст ? « қул алрўҳи ман أмри рабӣ » гувоҳӣ медиҳад ки амр кист ва бар чист . Пас амр кимиёгарӣ кунад бо нуқтаи убудийят ки ту онро қолаби хуоне . Пас қолабро чун парвона бар оташи ишқу муҳаббат мустағриқ кунад то ҳамагии ту чунон шавад ки ин байтҳо бо ту бигӯед ки туро аз ин воқеа чаҳ бӯдааст :

Қалами аллоҳи худ бо лавҳи дил ту бигӯед ончӣ гуфтанӣ бошаду дили ту худ бо ту бигӯед ончӣ бошад . Ин ҷумла онгоҳ бошад ки ту ходиму мурӣд дил бошӣ . Чун дил пер бошад ва ту мурӣди дил махдум бошад ва ту ходиму дил омир бошад ва ту маъмур ; онгоҳ ки ин ҳамаи аҳлят дар ту падед ояд ; дили туро қабул кунаду туро тарбият кунад то кори ту ба ҷое расад ки ҷазоу музди хизмати ту ҳар рӯз ба ту расонад , ва ту бо худ ин байтҳо май гӯйӣ :

Бош то бадоне ки ҷонро ба қолаб чаҳ нисбатаст : дарунаст ё берун .

Дариғо рӯҳи ҳам дохиласт ва ҳам хориҷ , ӯ низ ҳам дохил бошад бо олам ва ҳам хориҷ ;у рӯҳи ҳам дохил нест ва на хориҷ , ӯ низ бо олам на дохил бошад ва на хориҷ . Дариғо фаҳм кун ки чаҳ гуфта мешавад : рӯҳ бо қолаб муттасил несту мунфасил низ ҳам нест , худоӣ - таъолӣ - бо олам , муттасил несту мунфасил низ нест . Ин байтҳо гӯши дор :

Ваҷҳи дувум : азоФт кардан ин ҷон бо қолаб чунон бошад ки азоФту итлоқи лафзи инсон бо одамӣ ; чун лафзи инсон итлоқ кунанд қавмӣ аз авом пиндоранд ки мафҳум аз ин , ҷуз қолаб нест ; аммо аҳл ҳақиқат донанд ки мақсӯд аз ин хитобу итлоқи ҷузи ҷону ҳақиқат мард набошад чунонкӣ гӯйанд : « фалони оламу ҷоҳилу қодиру оҷизи всхӣу бахилу муъмину кофар » . Ин ҳамаи авсоф ҷонасту наът ӯ , ва нишоед ки қолаб ба чизе мавсуф бошад аз ин сифот ба ҳеҷ ҳол , аммо бар қолаб низ « ман тариқи алмҷоз » ҳам итлоқ кунанд أънии лафзи инсону одамӣ чунонкӣ гӯйанд : « зайди қсиру тавилу аризу аъамӣу أсм » ; аммо кофарӣу мусулмонӣу саховату бухлу илму ҷаҳл , ин махсӯс ба ҷон бошад бе насиби қолаб ; аммо кӯтоҳӣу дарозӣу кӯрӣу карӣ ва монанди ин , насиб қолаб бошаду ҷонро аз он ҳеҷ насиб набошад . Пас фарқ бошад миёни итлоқи маҷозӣ бар қолабу миёни итлоқи ҳақиқӣ бар ҷону дил .

Дар ин маънии халқи се гуруҳ омадаанд : гуруҳе аз авом чунин мепиндоранд ки одамии ҷуз қолаб нест чунонкии худоӣ - таъолӣ - мегуяд : « إнои хлқнои алإнсони ман нутфаи أмшоҷи нбтлиаҳ » . Ва ҷое дигар гуфт : « إнои хлқноҳми ман тини лозб »у гуруҳеи дигар аз уламо , ҳам ҷон фаҳм кунанд ва ҳам қолаб , чунонкии худоӣ - таъолӣ - гуфт : « всўркми Фأҳсни сўркм » . Яъне « сўркми болқолби Фأҳсни сўркми болрўҳ » . Аммо гуруҳеи хавоси итлоқи инсону одамиро ҷуз ҷон ндонанд ;у қолабро аз зот инсон ндонанд ба ҳеҷ ҳол , балки қолабро мураккаб донанду одамиро ки ҷонаст рокибу савор ; ҳаргизи мураккаб аз зот рокиб набошад . Агар касе бар асб нишинад ӯ дигар бошаду асби дигар . Қафас дигар бошаду мурғи дигар ; нобӣно чун қафас бинад гуяд : ин мурғи худ қафасаст , аммо бинои дрнгрд , мурғро дар миён қафас бинад ; донад ки қафас аз барои мурғ бошад ва аз барои мурғ ба кор доранд ; аммо мурғро халос диҳанд қафасро куҷо баранд ?

Дариғо ончӣ ба сифоти башарияту қолаб таъаллуқ дорад , чун аклу шурбу ҷимоъу навам , тайифаи хавоси ин сифотро ба итлоқ аз худ нафй кунанд : нгўинд ки хӯрдем ва хуфтем балки бихӯрад ва бихуфт ва гуруснааст ва ташнааст . Арбоби бсоирро ин аҳвол ба тариқи мшоҳдти маълум шудааст , ва бдонстаҳанд ки ҷон чун рокибасту қолаб чун мркўб ; чун касе асбро алаф диҳад ва ӯ алаф хӯрд ҳаргизи азоФт хӯрдани асб бо худ накунад . Ин қавм ҳамчунин раво надоранд азоФт хӯрдан ва хуфтан бо худ кардан . Баъди мо ки ҳақиқати зоти инсони чизе дигар бошад ва ончӣ хӯрд ва хусбад чизеи дигар .

Аммо эй азиз ҳарки гуяд ки одамии муҷаррад қолабасту бпўсду бирезад дар гӯр ,у ҷонро арз хонду ҷуз арз надонад ; чунонкии эътиқоди баъзе мутакаллимонаст ва гӯйанд ки рӯзи қиёмати худои бози офаринад ;у аъодти маъдӯм аз ин шева донанд ; ин эътиқод бо куфр баробар бошад . Агар одамӣ ба марг фонӣ шавад , пас Мустафо - алайҳи ассалом - ба вақти марг чаро гуфт : « бали алрФиқи алأълии волъиши алأсқии волкмоли алأўФӣ » ? ва онкӣ гуфт : « алқбри равзаи ман риёзи алҷнаҳ ӯ ман ҳуфраи ман ҳафри алнирон » ? ва онкӣ гуфт бо духтари хеш - разии аллоҳи анҳо - ва вай бихандед ки « вإнки أсръи лҳоқо бе » ? дариғо чаро балоли ҳабашӣ ба вақт марг гуфт : « ғдои нлқии алأҳбаҳ ; мҳмдоу ҳизба » . Ва тамомии ин маънӣ аз худо бишинав : « влотҳсбни аллазӣнаи қтлўои фии сиблати аллоҳи أмўотои бали ҳам أҳёء ъанд рбҳм » . Ва Мустафо - алайҳи ассалом - ҷои дигар чаро гуфт : « алмўмни ҳии фии алдорин » ?у ҷой дигар гуфт : « أўлёءи аллоҳи лоимўтўни влкни инқлўни ман дори илои дор » .

Ин ҳама баён онаст ки агарчӣ қолаби бимирад , ҷони зинда ва боқӣ бошад . Агар қолабро ба манзил гӯр баранд , ҷонро « бмқъди сидқ » расонанд . Аммо ончӣ фаҳм тавонанд кардану эътиқоди авомро бшоид онаст ки қолаби мусаххару мутӣъ рӯҳ бошад ,у рӯҳи Фрмоиндаҳи қолаб ; аммо гоҳ бошад ки азоФту нисбат бо рӯҳ бошад чунонкӣ « إни алأнсони лзлўми кФўр » ; злўмӣу кФўрии сифат ҷон бошад на сифати қолаб ; онҷо ки бо Мустафо - алайҳи ассалом - гуфтанд : « қул إнмои أнои башари мслкм » ин ишорат бошад ба қолабу оятии дигар ки гуфт : « влоأқўли лаками ъндии хзоӣни аллоҳу лоأълми алғиби влоأқўли إнии малик » ин низ ишорат ба қолабаст . Аммо ончӣ гуфт : « أнои Сайиди валади одам » « веласт кأҳдкм » ин хитоб бо ҷонаст . Ва ин ҳадис ки Мустафо - алайҳи ассалом - гуфт : « أнои أъзи алии аллоҳи ман идънии фии алтроби أксри ман сулси лёл » . Ин низ ишорат бо ҷон пок ӯст ки дар хок нагузоранд . Аммо ончӣ гуфт : « أнои ибни أмроаҳи канти тأкли алқдиди фии алҷоҳлиаҳ » ин ишорат бо қолаби шариф ӯ бошад . Дариғо « кант набиёу одами байни алмоءу алтин » ҳам бо ҷон бошад .

Пӯшида нест ки қолаб аз ин маънии маъзул буд ; аммо ба муҷоз , қолабро ҷон шояд хонд ки қолаб дар ҳукм ҷонаст ,у итобу уқобу атоу ҷазои ҷумла бо ӯст . Аз Мустафо - алайҳи ассалом - бишинав ки гуфт : « иҳшри анноси алии нётҳм » ;у ҷой дигар гуфт : « вҳсли мо фии алсдўр » ;у ҷой дигар гуфт : « явми тблии алсроӣр » . Агар саворӣ ояд раво буд ки гӯйанд : асбӣ меояд ;у раво буд ки гӯйанд : мардӣ меояд ба муҷоз ;у раво буд ки гӯйанд : саворӣ меояд аммо ин , ҳақиқат буд на муҷоз . Аз Мустафо бишинав ки гуфт : « إни фии ҷўФи ибни одами лмзғаҳи إзои сулҳати сулҳи алҷсди каллау إзои Фсдти Фсди алҷсди калла » .

Агар хоҳии тамомтар , бишинав : назари ҳақ - таъолӣ -у муҳаббат ӯ ҳаргиз бар қолаб наёяд ва науфтад балки бар ҷон ва дил уфтад ки « إни аллоҳи лоинзри илои сўркми влоإлии أъмолкми влкни инзри илои қлўбкм » . Дил ба ниёбати худои муддатии назари маҷозӣ бо қолаб кунад то як чанде дар дунё бошад то ба вақти марг ; чун вақти марги даройад , агар қолаби манзур дил бӯда бошад магари наёбад ки « Флнҳиинаҳи ҳиўаҳи тайиба » . Вогари қолаби манзур дил набошад марг куллӣ бошад . « أмўоти ғайри أҳёء » ин маънӣ дорад .

Дариғо ҳар ки ҷони поки Мустафоро башар хонд кофараст . Аз худо бишинав ки гуфт : « вқолўои أбшри иҳдўннои ФкФрўо » ;у ҷой дигар гуфт : « أбшрои мно воҳдо натабаъа إнои лФии залоли всър » . Ин ҷон бошад ки аз башарият софӣ бошад , ва аз ин ҷаҳон барӣ бошад . « إнмои أнои башари мслкм » қолаб бошад ки қолаб аз он ҷаҳон набошад . Дариғо ҷуҳудон ва тарсоён гуфтанд : « нҳни أбноءи аллоҳу أҳбоؤаҳ » мо дӯстону фарзандони худоӣам ; ҷавоб додан эшонро : « қул Флми иъзбкми бзнўбкм ? бали أнтми башари ммни халқ » шумо ҳануз дар кисвати башарияти муқӣм шудаед , дӯсти мо чигуна бошед ? ! дӯстони худо башар набошанд , куллияти шумо ҳама башариятаст .

Бош то аз сӯрат ба ҳақиқати рисии онгоҳи бадоне ки асл , ҳақиқатаст на сӯрат . Чаҳ гӯйии ҳақиқати ту ҳамчун ҳақиқат муҳаққиқонаст ? бош эй азиз то онҷои рисӣ ки ҳақиқати аносиру табоиъу арқон бар ту ҷилва кунанд чунонкии ин чаҳор арқон ва чаҳор табоиъи сӯрӣ : чун обу хоку боду оташ , ва чун ҳарорат ва баравадату рутӯбату юбусат ки ин ҷумла нисбат дорад ба олами дунё ,у мадори дунё ба ин омадааст . Пас ҷое расонанд туро ки ҳақиқати ин чаҳоргонаи туро рӯй намояд , зиндаи шӯй ; айши ҳақиқии туро ҳосил ояд . « волшмси волқмру алнҷўми мусаххароти бأмраҳ » ӣнҷои баёни ин ҳама мекунад . « аллоҳи алзии халқи сабъи смўоти вмни алأрзи мслҳни итнзли алأмрбинҳн » ҳамин маънӣ бошад ки гуфта шуд . « ваон илои рбки алмнтҳӣ » туро ба ниҳояти расонад .

Дариғо ҷузи ин оби обии дигар май ҷӯӣ « вҷълнои ман алмоءи кули шийъи ҳӣ » . Куҷои талаби он об кунӣ ? «у кони аршаи алии алмоء » далел шудааст бар талаби ин об ; ва бар ин оби савганд хӯрдааст ки « волбҳри алмсҷўр » . Алии бен абии толиб - разии аллоҳи анҳу - гуфт : ин дарёии мсҷўри болой аршасту ҷузи ин бод ки дидӣ бодӣ дигар мебуи ва он кадом бошад онаст ки Мустафо гуфт : « лотсбўои алриҳи Фإнҳои ман нафаси арраҳмон » ? ҷузи ин оташи оташи шавқро дар дили худ тоби даҳ ки « нори аллоҳи алмўқдаҳи алтии ттлъи алии алأФӣдаҳ » .

Дариғо ки Оишаи сидиқа ривоят мекунад ки Мустафо - алайҳи ассалом - гуфт : « халқи аллҳ–тъолии аллоҳ - алأрўоҳу алмлоӣкаҳи ман нури алъзаҳ , вхлқи алҷони ман нори алъзаҳ » . эй азиз бош то ба ҷое рисӣ дар олами ҷон , бадоне ки ҷузи ин арқону табоиъи ин ҷаҳонӣ , аносиру табоиъи он ҷаҳонии дигар кадом бошад ; чунонкии ин арқони банди ин ҷаҳон шудааст , аносири ҳақиқати ин чаҳоргонаи банду қиёми он ҷаҳон шудааст . Шайхи Абӯалии синоро маъзӯри дории онҷо ки гуфт : « алъносри алأрбъаҳи қадима » ; бад-ӣни аносир ки қадим мехонд аносири ҳақиқӣу арқон биҳишт мехоҳад на аносири куну фасоду арқони дунё . Дариғо ки халқи баси мухтасари фаҳм афтодаанд аз кори ҳақиқат ,у сахти давр мондаанд аз он маъонӣ !у биллоҳи алтўФиқ .