эй азиз аз ин оят чаҳ фаҳм кардае ки ҳақ - таъолӣ - мегуяд : « луи أнзлноҳзои алқуръони алии ҷабали лрأитаҳи хошъои мтсдъои ман хшиаҳи аллоҳ » ,у Мустафо - алайҳи ассалом - гуфт : « алқуръони ғании лоФқри баъдау лоғнии дуна » ? эй азиз чун қуръони ниқоби иззат аз рӯй худ баргирад ,у бурқаъи азимат бар дорад , ҳамаи беморони фироқи лақои худоро - табораку таъолӣ - шифо диҳад ;у ҷумла аз дарди худ наҷот ёбанд . Аз Мустафо - алайҳи ассалом - бишинав ки гуфт : « алқуръони ҳўи алдўоء » . Дариғо қуръони ҳаблии сет ки толибро мекашад то ба матлӯби расонад ! қуръонро бад-ӣн олам фиристоданд дар кисвати ҳуруф , дар ҳар ҳарфии ҳазор ҳазор ғамза ӣ ҷони рибо таъбия карданд , онгаҳ ин Нидо дар доданд : « взкри Фإни аззикрии тнФъи алмؤмнин » гуфт : ту доми рисолату даъвати буна , он кас ки сайд мо бошад , доми мо худ донад , ва дар бегонагони марои худ ҳеҷ тамаъӣ нест « إни аллазӣнаи кФрўои сўоءи алайҳими أأнзртҳми أми лами тнзрҳми лоиؤмнўн » .

Ҳарчӣ ҳаст ва буд ва хоҳад буд , ҷумла дар қуръонаст ки « влои рутаби влои ёбси إлои фии китоби мубин » . Аммо ту қуръони куҷои бинӣ ? ҳайҳоти ҳайҳот ! қуръон дар чандини ҳазор ҳиҷобаст , ту муҳаррами нестӣ , ва агар дар даруни пардаи турои роҳ будӣ , ин маънӣ ки меравад бар ту ҷилва кардӣ . Дариғо « إнои нҳни нзлнои аззикру إнои ?лаи лҳоФзўн » ! қуръони хитоби лам изласт бо дӯстони худ ,у бегонагонро дар он ҳеҷ насибӣ нест ҷузи ҳуруфӣу калимотӣ ки ба зоҳир шунаванд , зеро ки самъ ботин надоранд « إнҳми ани алсмъи лмъзўлўн »у ҷой дигар гуфт : « валави илми аллоҳи Фиҳми хиролأсмъҳм » . Агар донстмӣ ки эшонро самъ бояд додан худ дода шудӣ ; аммо ҳаргиз аз бегонагӣ халос наёбанд .

Чаҳ гӯйӣ ? бўҷҳлу бўлҳб қуръон донистанд ё на ? донистанд аз ҷиҳати арабяти ҳуруф , аммо аз ҳақиқат ӯ кӯр буданд ;у қуръон аз эшон хабар дод : « сами бкми ъмӣ » . эй азиз бидон ки қуръон , муштараки алдлолаҳ воллФзаст : вақт бошад ки лафзи қуръон итлоқ кунанду мақсӯд аз он ҳуруфу калимот қуръон бошад ; ва ин итлоқи маҷозӣ буд . Дар ин мақоми қуръон чунин гуяд ки кофарон , қуръон бишинаванд : «у إни أҳди ман алмшркини астҷорки Фأҷраҳ ҳатто исмъи каломи аллоҳ » аммо ҳақиқат , он бошад ки чун қуръонро итлоқ кунанд ҷуз бар ҳақиқати қуръон итлоқ накунанд ва ин итлоқ ҳақиқӣ бошад дар ин мақом ки гуяд ки кофарон намешунаванд « إнки лотсмъи аламутӣ » ;у ҷой дигар гуфт : « вҷълнои алии қлўбҳми أкнаҳи أни иФқҳўоу фии озонҳми вқро » . Абулаҳаб аз « таббати идои абии лҳб » чизеи дигари шунӯду Абуҷаҳл аз « қул ё أиҳои алкоФрўн » чизеи дигар фаҳм кард ; Абубакру умр аз « таббат » ва « қул ё أиҳои алкоФрўн » чизе дигар шуниданд . Кӯдак аз лафзи асаду гургу мор , ҳарф бинад аммо оқил аз он маънӣ бинад . Ончии бўлҳбу бўҷҳл аз қуръон шуниданд Абубакру умр низ шуниданд ва аммо ончии Абубакру умрро доданд аз фаҳми бўҷҳлу бўлҳбро онҷо роҳ набошад « вҷълнои ман أидиҳми сдои вмни хлФҳми сдои Фأғшиноҳми фаҳми лоибсрўн » ,у ҷой дигар гуфт : « вإзои қрأти алқуръони ҷълнои бинки вебин аллазӣнаи лоиؤмнўни болохраҳи ҳҷобои мстўро » . Ин ҳиҷоб бегонагӣ намегузорад ки эшон ҷамоли қуръони бибинанд .

Дариғо умри хитоб - разии аллоҳи анҳу - аз ӣнҷо гуфт ки « лӣси фии алқуръони зикри алأъдоءу лои хитоби маъаи алкФор » гуфт : номи бегонагон дар қуръон нест ва бо кофарон хитоб набошад . эй дӯсти номи эшон дар қуръон аз баҳри дӯстон ёд кард то эшон бидонанд ки бо эшон чаҳ карам кардааст ;у хитоб бо эшон аз баҳри дӯстони сет ва агарна номи бўҷҳлу бўлҳбу фиръавни ҷуз барои ибрат ва накол дар қуръон чаҳ фоида дорад ? !

Дариғо бар роҳи солик мақомӣ бошад ки чун бидон мақом расад бидонад ки ҳамаи қуръон дар нуқтаи боءи бисми аллоҳаст ва ё дар нуқта мем бисми аллоҳаст ;у ҳамаи мавҷӯдот дар нуқтаи боءи бисми аллоҳ бинад . Мисолашро гӯши дор . Агар гӯйӣ : « ллаҳи моФии алсмўоту моФии алأрз » , ончӣ дар осмон ва заминаст ҳар ду бигуфта бошӣ ; аммо агар ҳарчӣ дар осмон ва заминаст якон якон муфрад номаш баршуморӣ , рӯзгорӣ бе ниҳояти бакор бояд . Бош то давлат даст диҳад , худро бинӣ дар доира « إни аллоҳи бакули шийъи муҳӣт » ӯ муҳӣт банда бошаду бандаи муҳот ӯ , то вуҷӯди худ бинӣ дар нуқтае ки дар зери боءи бисми аллоҳасту ҷалолати боءи бисмии аллоҳро бинӣ ки худро бар муҳаррамон чигуна ҷилва медиҳад аз нуқтаи боء ; аммо ин ҳануз номаҳрамӣ бошад , агар ҷамоли син бо мем бинии онгоҳи бадоне ки муҳаррамят чаҳ бошад !

Дариғо мо аз қуръони ҷузи ҳуруфи сиёҳу сипедӣ коғаз намебайнем ! чун дар вуҷӯд бошӣ , ҷузи савод ва баёз натавонӣ дидан ; чун аз вуҷӯд бадар омадӣ , каломи аллоҳи туро дар вуҷӯди худ маҳв кунад : онгоҳи туро аз маҳв ба исботи расонад ; чун ба исботи рисӣ , дигар савод набинӣ ҳамаи баёзи бинӣ . Бархонӣ « въндаҳам алкитоб » . Ҷўонмрдои қуръонро дар чандини ҳазор ҳиҷоб ба халқ фиристоданд ; агар ҷалолати нуқта ӣ бои бисмии аллоҳ арш омадӣ ё бар осмонҳоу заминҳо , дар ҳол , паст ва гудохта шудандӣ . « луи أнзлнои ҳозои алқуръони алии ҷабали лрأитаҳи хошъои мтсдъои ман хшиаҳи аллоҳ » ҳамин маънӣ бошад . Нӯши боди онкасро ки баёни ин ҳама кард ва гуфт : « кули ҳарфи фии аллўҳи алмҳФўзи أъзми ман ҳабли қоф » гуфт ; ҳар ҳарфӣ аз қуръон дар лавҳи маҳфӯзи азимтар аз кӯҳ қофаст . Ин лавҳи худ доне ки чаҳ бошад ? лавҳи маҳфӯзи дил буд . Ин қофи доне ки чист ? « қи волқрони алмҷид » бошад .

Дариғо дар ҳар олам аз оламҳои худои қуръонро ба номӣ хонанд ки дар он олам дигар нахонанд : дар пардае қуръонро « Маҷид » хонанд ки « бали ҳўи қуръони Маҷид » ; ва дар парда ӣ дигар , « мубин » хонанд ки « вктоби мубин » ; дар парда ӣ дигар , « азим » хонанд « влқди отиноки сбъои ман алмсонӣу алқуръони алъзим » ; дар парда ӣ дигар , « азиз » хонанд ки « ваона лктоби азиз » ; дар олимии дигар , « Карим » хонанд ки « إнаҳи лқрони Карим » ; дар ҷаҳонии дигар , қуръонро « ҳаким » хонанд ки « оёти алкитоби алҳким » . Қуръони чандини ҳазор номаст , ба самъ зоҳир натавонӣ шунид ; агар самъи дарунии дорӣ , дар олам « ҳами ъсқ » ин номҳо пӯшида бо ту дар саҳро ниҳанд .

Дариғо магари Мустафо аз ӣнҷо гуфт ки « إқрأўои алқуръони волтмсўои ғроӣбаҳ » ғароиби қуръон ҷустан , кор ҳаркасӣ набошад . эй дӯст бош то ба китобхона ӣ « أўли мо халқи аллоҳи нурӣ » рисӣ , онгоҳи устод « أдбнии рабии Фأҳсни тأдибӣ » қуръонро биловосита бар лавҳи дил ту нависад ки « врбки алأкрми алзии илми болқлми илми алإнсони молами иълм » . Дар ин китобхонаи бадоне ки « Ну алқлм » чист .

эй азиз ӯ хост ки муҳибонро аз асрори малику малакӯти худ , хабарӣ диҳад дар кисвати ҳуруф то номаҳрамон бар он матлаъ нашаванд . Гуяд : « ?илам , алмр , алр , кҳиъс , ис , қ , с , ҳами ъсқ , Н , тоҳо , алмс , тсм , тс » дариғо магар ки ин хабар аз Мустафо - алайҳи ассалом - нашунидае ки гуфт : « إни лкли шийъи қлбоу إни қалби алқуръони ис » . Ин ҷумлаи нишон сар аҳадаст бо Аҳмад ки каси ҷузи эшон бар он воқиф нашавад :

Ин ҳуруфро дар олами сар , муҷмал хонанду ҳуруф абҷад хонанд . эй азиз дар ин олам ки гуфтам , ҳуруфи муттасили ҷумла мунфасил гардад ки онҷо халқ хонанд « иҳбҳми виҳбўнаҳ » пиндоранд ки муттасиласт ; чун худро аз парда ба дар орад ,у ҷамоли худ дар ҳуруфи мунфасил бар дида ӣ ӯ арз кунанд , ҳамчунин бошад : ӣ , ҳ , б , ﮪ , м ; агар мубтадӣ бошад , чун пора Эй бирасад ҳуруфи ҳама нуқта гардад . эй азизи ту ҳануз бидон нарасидае ки турои абҷад ишқ нависанд . Нишони абҷади навиштан он бошад ки ҳуруфи муттасил , мунфасил гардад . « влқди вслнои ?лаами алқўл » ин бошад . Пас « Фслнои алоёт » нишони ин ҳамааст . Ин ҷумларо абҷади ишқ навиштан хонанд дар тариқат , бар лавҳи дили солик . Бош то ҷамоли ин оятҳо туро рӯй намояд ки « кутуби фии қлўбҳми алإимон » то ҳамаи қуръон бо маънӣ бар ту осон шавад ки « влқди исрнои алқуръони ллзкри Фҳли ман музаккар » .

эй азизи ҷамоли қуръон , онгоҳи бинӣ ки аз одати парастӣ ба даройӣ то аҳли қуръони шӯй ки аҳли қуръон « أҳли аллоҳи вхостаҳ » . Ин аҳлон , он қавм бошанд ки ба ҳақиқати айни каломи аллоҳ расида бошад . « أФлоитдбрўни алқуръон » аз эшон ҳосил омада бошад ; зеро ки қуръони эшонро қабул карда бошад . «у конўои أҳқи баҳои вأҳлҳо » ин маънӣ бошад . Зинҳори ин гумон мабар ки қуръон , ҳеҷ номаҳрамиро ҳаргиз қабул кунад , ва бо вай сухан гуяд : қуръони ғамза ӣ ҷамоли худ бо дилӣ занад ки аҳл бошад . « إни фии злки лзкрии лмни кони ?лаи қалб » гувоҳӣ медиҳад . Дариғо камтарини мақомӣ ки мард аз қуръон огоҳ шавад он бошад ки ба охират расад ; зеро ки ҳарки ба охират нарасед , қуръонро нишнид . « ман моти Фқди қомати қиёмата » ӯро он бошад ки дар худ қиёматии барангезад . эй азизи ҳидояти қуръон , мардонро он бошад ки ин ҳуруфи мақта бо эшон ҳадис кунаду ҷамоли худ бар дида ӣ эшон арза диҳад ; ҳарчӣ фаҳм кунанд аз қуръони пеш аз он , ҳуруф муттасил бошад .

Дариғо халқ ба зоҳири қуръон қаноат кардаанду ҳама аз ӯ пӯстии бенанд . Бош то мағз ӯ хуранд ки « алқуръони мأдбаҳи аллоҳи фии أрзаҳ » . Мустафо - алайҳи ассалом - аз ин қавм бибин ки шикоят чигуна мекунад ; « вқол алрасул : ёрб إни қавмии атхзўои ҳозои алқуръони мҳҷўро » . Магари ҳусайни басарӣ аз ӣнҷо гуфт ки « أнзли алқуръони лиъмл ба Фотхзтми дростаҳ амалан » . Гуфт : қуръонро барои амал фиристоданд шумо хондан ӯро амал месозед .

Дариғо « сам » гӯш надоранд , қуръон чун шунаванд ? ! « бкм » гунг омадаанд , қуръон чун хонанд ? ! « ъмӣ » дида надоранд , ҷамоли оёти қуръон чун бенанд ? ! ҳаргизи бўҷҳл , бо фасоҳат ӯ , аз қуръон ҳарф нишнид ; зеро ки « урф нафса » бояд то « урфи раба » бошад . Эшонро маърифат нафас нест , маърифати худо чун бошад ? ! эшон бегонаанд . Агар ту гӯйӣ ки фиръавн ваҳомону қорун , охири ин номҳо дар қуръонаст . Ман гӯям : номи эшон дар қуръон бўҷҳл дид . Ва бўҷҳл қуръон нишнид ; дӯстони худо аз ин , чизе дигар шунаванд зеро ки ошиқро ҳаззи маъшӯқ чаҳ лутф бошад ва чаҳ қаҳр зеро ки ҳар ки фарқ донад , миёни лутфу миёни қаҳр , ӯ ҳануз ошиқ лутф бошад ё ошиқи қаҳр , на ошиқи маъшӯқ буд .

Дриғогўииро бо он чаҳ кор бошад ки султон ӯро ба чавгон лутф занад ё ба чавгони қаҳр ! гӯйро бо иродат чаҳ кор бошад ? « вҳмлнои ҳам фии албру албҳр » ҳамин бошад . Чаҳ доне ки ин бар ва баҳр кадомаст ? « вмни итқи аллоҳи иҷъли ?лаи мхрҷо » оинаи ин ҳар ду шудааст : яъне « ахрҷаҳи ман албшриаҳи вأўслаҳи болрбўбиаҳ » бар , убудийят бошаду баҳри рубубият . « врзқноҳми ман алтибот » эшонро ғизо медиҳад ки « вирзқаҳи ман ҳайси лоиҳтсб » . « أбит ъанд рабии итъмнии висқин » бар ин мақом гувоҳӣ медиҳад . Чун бад-ӣн мақом расад аз ваии гӯии созанд ки султон ба чавгони ишқу муҳаббати онро дар майдон илоҳят занад . Пас бо ӯ ҳар соъати ин Нидо кунанд :

эй азизи ФрўФрстодни қуръон ва фиристодани пайғамбарону расӯлон , сабаби анояту шафқату раҳмату неъмати илоҳӣ буд бар халқ . Раҳмат омадани қуръон бар халқ , кҳиъси худ гувоҳӣ медиҳад ки « зикри раҳмаи рбк » ва фиристодани пайғамбарон , оят « вмои أрслноки إлои раҳмаи ллъолмин » худ гувоҳӣ медиҳад ;у ҷой дигар мегуяд : « лўлоки лмои хилқати алкўнин » агар на аз барои вуҷӯди ту будӣ , вуҷӯди кунин ва оламин маҳву маъдӯм будӣ ; вуҷӯди онҳо аз баҳри вуҷӯди ту зоҳир ва ошкоро кардему туро эй Муҳамад аз баҳр худ баргузедем . Дариғо аз баҳри худ Муҳамадро офарид то мӯнис ва ҳам сар ӯ бошад ки « хилқати Алъолами лаками вхлқткми лأҷлӣ »у ҷумла ӣ мавҷӯдот аз баҳри Муҳамади офарид ! дариғо ҷумла ӣ олам , ғизоӣ боз омаду бози ғизои тамошоӣ султон омад ки гунҷишк аз барои бозу боз аз барои сайди султон . Бози сайди худро ҷуз ба тахт султон нагирад ва раҳо накунад . Чаҳ май шинавӣ ? ! Муҳамади бози илоҳӣ омадаасту ҷумла ӣ мавҷӯдоти гунҷишку сайди Муҳамад омадааст :

эй азиз чун ҷавҳари асл , аллоҳи масдар мавҷӯдотаст , ба иродату муҳаббат дар феъл омад ; кимиёгарӣ ӯ ҷуз ин наомад ки « ҳўи алзии хлқкми Фмнкми кофари вмнкми муъмин » . Ихтилофи алвони мавҷӯдот на андаки корӣ омадааст . Оятӣ аз оёти худои ихтилофи хилқати халқ омадааст « вмни оётаи ихтилофи أлснткму أлўонкм » . Дариғо « алсъиди мнсъдФии батни أмаҳ » ҳар ки аз иродати худо Саид омад аз шиками модар дар дунё Саид омад ;у ҳарки аз иродати худо шқӣ омад , аз шиками модар дар дунё шқӣ омад . Ва аз барои ин маънӣ буд ки афъоли халқ бар ду қисм омад : қисмии сабаб қурбат омад ба худо « إлиаҳи исъди алкулами алтибу алъамали алсолҳи ирФъаҳ » ,у қисмии сабаб баъд омаду даврӣ ки « вқдмнои إлии мо ъмлўои ман амали Фҷълноаҳи ҳбоءи мнсўро » . Офаринанда ӣ моу офаринанда ӣ амали мо , ӯст « валлоҳи хлқкми вмотъмлўн » . Чунонкӣ мехоҳад дар роҳи банда май наад ва мегуяд : « ҳилли ман холиқи ғайри аллоҳ » ?

Пас шариъатро насб карданд ,у пайғамбаронро бФрстоднд ,у саодату шақовати одамиро дар охират ба афъол ӯ бози бастанд . Муқтазои карам беиллату раҳмат бе ниҳояти азали он буд ки ӯро эълом кунад ки саодати самара ӣ кадоми ҳаракот ва афъол бошад ,у шақоват аз кадом ҳаракат бошад . Пас анбиёро бад-ӣн олам фиристоданд ,у ҷумла ӣ аъмоли эшонро бад-ӣни оламу бад-ӣни аъмолу афъоли бози бастанд . « ё أиҳо алрасул блғи мо анзли إлики ман рбк » ҳосил омад баъди мо ки фиристодани анбиёи ҷузи муъминонро фоидаи надиҳад ки муъминро ҷузи амали аҳли саодат дар вуҷӯд наёяд ,у кофарро ҷузи амали аҳли шақоват дар вуҷӯд наёяд . Пас фиристодани пайғамбарон ба халқи муъминонро раҳмат омад , куффорро шақоват пайдо гардонид .

« лақади ман аллоҳи алии алмؤмнини إзи баъси Фиҳми рсўлои ман أнФсҳм » . Худои миннати ниҳод бар муъминон ба фиристодани Муҳамад аз назд худ бадишон ; то пайғомбар чаҳ кунад ? « итлўои алайҳими оёта » аҳволи охирати ҳама баён кунад эшонро ,у шарҳи тоъоту маосӣ ба тамомии бикунад ,у баёни ҳалолу ҳароми бикунад : ва якеро воҷиб кунад ва якеро мндўб гирданд « мубашширин болсъодаҳ ва мунзарин болшқоўаҳ » ; ва ҷое дигар гуфт : « ва мо нарусул алмрслини إлои мубашширин ва мунзарин » . Аммо « изкиҳм » он бошад ки дилҳои оламён аз хбоиси маъсияту рзоили сифоти змимаҳ пок кунад ки ҷумла ӣ сифоти змимаҳ , сабаби роҳи шақоват охират бошад . « виълмҳми алкитобу алҳкмаҳ » онаст ки ҳамаи тоъоту авсофи ҳамидаро баён кунад то умум оламён бидонанд ва касб кунанд то роҳи саодати раванд . Аммо миннат ниҳодани Мустафо бар уммати худ , на аз баҳр ин бошад , аз баҳри он буд ки « лақади ҷоءкми расӯли ман أнФскм » ; аз нафас Муҳамад омаданд зеро ки агар аз нафаси Муҳамади набудандӣ , ин камолят надоштандӣ ва чун дигар халқ будандӣ .

Дариғо бош то арабии шӯй , то забони Муҳамади бадоне ки « ман أслми Фҳўи арабӣу қалби алмؤмни арабӣ » . Бош то қршии шӯй ки то нисбат бо Муҳамад дуруст карда бошӣ ки « алълмоءи варасаи алأнбёء » . Чун ҳошимӣу матлабии шӯй « вошўоқои إлии лқоءи إхўонӣ » дар ҳақи ту дуруст ояд . « визкиҳм » худ дар ин мақоми бадоне чаҳ буд ; « виълмҳми алкитоб » уммати худро китоби дромўзд яъне қуръону ҳикмат ; ин ҳикмат , он бошад ки « отиноаҳи раҳмаи ман ънднои вълмноаҳи ман лднои уламо » ; ва бо эшон бигӯед ончӣ гуфтанӣ бошад . « вмни иؤтии алҳкмаҳи Фқди أўтии хирои ксиро » ин ҷумла гувоҳӣ медиҳад . ё Муҳамад : туро биёмухтем ончӣ надонистӣ « вълмки молами ткни тааллуми вкони фазли аллоҳи алейк ъзимо » . эй Муҳамад : тхлқ кун ба ахлоқи мо ва аз фазлу ахлоқи мо ки ба ту дода бошем ту низ ҷуръае бар бечорагони рез то ҳарки туро бинад моро дида бошад ;у ҳаркии мутӣъ ту шавад , мутӣъи мо шуда бошад : « ман итъ алрасул Фқди أтоъи аллоҳи виълмкми молами ткўнўои тълмўн » ин маънӣ бошад .

Пас чун миннат омад , беъсати Муҳамади муъминонро ; пас кофаронро аз он чаҳ шавад ? « сўоءи алайҳими أأнзртҳми أми лами тнзрҳми лоиؤмнўн » . Бўҷҳлу бўлҳб аз оят « вмоأрслноки إлои раҳмаи ллъолмин » чаҳ суд ёфтанд ? он надидае ки офтоби роҳати ҳама ҷаҳон бошад ,у раҳмати ҷумла ӣ оламён омад ? аммо агар бар гулхани тобад , буиҳои карӣа аз он барояд ва пайдо шавад . Ва агар бар гулшани тобад , буиҳои хуш аз онҷо барояд ва бодед ояд . Ин халал на аз офтоб омад , балки халалу тафовут аз аслу ҷурми он чизҳо омад . Он надидае ки офтоб чун бар рӯй мо меояд , рӯй мо сиёҳ шавад ! ва чун бар ҷома ояд , ҷурми ҷомаро сифед кунад ?

эй азизи об , сабаби ҳиўаҳу қӯт моҳӣ омад ; аммо сабаби мӯат дигарон омад . ӣнҷои туро маълум шавад ки « втмти калимаи рбки сдқои въдло » чаҳ бошад . ӣнҷои бдоникаҳи офтоби нури аллоҳ чаро гавҳари Мустафоро сабаби мунавварӣ ва нур омад ;у гавҳари Иблисро сабаби залолату мзлмӣ ва зулмат омад ки то аз нури Муҳамад , имони хезад ва аз нури Иблис , куфру хизлони хезад . Ин маъниро аз Мустафо - алайҳи ассалом - бишинав ки гуфт : « беъсати доъёи влиси إлии ман алҳдоиаҳи шийъ , вхлқи إблиси мзлои влиси إлиаҳи ман алзлолаҳи шийъ » . Дариғо чаҳ тавон кард ? ! « ломбдли лклмотаҳ » !у ҷой дигар гуфт : « влни тҷди лснаҳи аллоҳи тбдило » ин маънӣ дорад . « вмни иҳдии аллоҳи Флои мзли ?ла ва ман излли Флоҳодии ?ла » дариғо аз ин оят чаҳ фаҳм кардае ? магар ки « ису алқуръони алҳким » баёни ин бо ту накардааст ?

эй азизи ҳикмат , он бошад ки ҳарчӣ ҳаст ва буд ва шояд буд , нишоеду ншоистӣ ки ба хилофи он будӣ ; сифедӣ , ҳаргиз бе сиёҳии ншоистӣ ; осмон , безамин лоиқ набӯдӣ ; ҷавҳар беарз мутасаввир нашудӣ ; Муҳамад , бе Иблиси ншоистӣ ; тоъат беисёну куфр беимон , сӯрати нбстӣ ; ва ҳамчунин ҷумла ӣ аздод . « вбздҳои ттбини алأшёء » ин буд . Имони Муҳамад , бекуфр Иблис натавонист бӯдан . Агар мумкин бошад ки « ҳўоллаҳи алхолқи албории алмсўр » набошад , мумкин бошад ки Муҳамаду имон Муҳамад набошад ; ва агар « алҷбори алмткбри алқҳор » сӯрати бандад ки набошад , сӯрати тавон баст ки Иблису куфр ӯ набошад . Пас падед омад ки саодати Муҳамад , бешақоват Иблис набӯд ;у Абубакру умр , беАбуҷаҳл ва Абулаҳаб набошад . « момни набии إлои вела назири фии أмтаҳ » ин бошад . Ҳеҷ вале набошад ало ки фосиқии мулозими рӯзгор ӯ набӯд ;у набии ҳаргиз беғофил набошад ;у содиқи ҳаргиз бефосиқ набошад . Мустафо - алайҳи ассалом - сабаби раҳмати оламён буд ; аммо дар ҳақи Абуҷаҳл , сабаби он буд ки то камоли шақовати гавҳар ӯ аз ӯ пайдо шуд . Ҳаргиз шунидае ки нури сиёҳи Иблису Абуҷаҳл аз сар то қадам бо нури Аҳмад чаҳ мегуяд : ин байтҳо гӯши дор :

эй азиз ҳар корӣ ки бо ғайриӣ мансӯби бинии биҷуз аз худоӣ - таъолӣ - он муҷоз май дон на ҳақиқат ; фоили ҳақиқӣ , худоро дон . Онҷо ки гуфт : « қул итўФкми малики аламут » ин , муҷоз май дон ; ҳақиқаташ он бошад ки « аллоҳи итўФии алأнФси ҳайни мўтҳо » . Роҳи намӯдани Муҳамад , муҷоз май дон ;у гумроҳ кардани Иблис , ҳамчунин муҷоз май дон « изли ман ишоءи виҳдии ман ишоء » ҳақиқат май дон . Гирам ки халқро азлол , Иблис кунад Иблисро бад-ӣни сифат ки офарид ? магари Мӯсо аз баҳр ин гуфт : « إни ҳаии إлои Фтнтки тзли баҳои ман тшоءи втҳдии ман тшоء » . Дариғо гуноҳ , худ ҳама азуаст . Касеро чаҳ гуноҳ бошад ? ! магари ин байт ҳо нашунидае ? :

Халқро ҳидоят ба Аҳмад ҳўолт кунанд ,у залолат бо Иблис . Пас чаро дар ҳақи Абӯтолиб ъам ӯ бо ӯ хитоб кунанд ки « إнки лотҳдии ман أҳббти влкни аллоҳи иҳдии ман ишоء » ? эй азиз ҳарчӣ дар малик ва малакӯтаст , ҳар яке мусаххари корӣ муайянаст ; аммо одамии мусаххари як кор муайян нест балки мусаххар Мухторӣаст : чунонкии аҳроқ бар оташи бастанд , ихтиёр дар одамии бастанд ; чунонкии оташро ҷузи сўзндгӣ сифатӣ несту одамиро ҷузи Мухторӣ сифатӣ нест ; пас чун маҳал ихтиёр омад , ба восита ӣ ихтиёри азуи корҳои мухталиф дар вуҷӯд ояд ; агар хоҳад , ки ҳаракат кунад аз ҷониби чап ; ва агар хоҳад аз ҷониби рост ; агар хоҳад , сокин бошад ; ва агар хоҳад мутаҳаррик . Аз баҳри ин кор ӯро бад-ӣни олами ибтило ва имтиҳон фиристоданд ки « либлўкми أикми أҳсн амалан » . Агар хоҳад , мухтори мутӣъ буд ; ва агар хоҳад набӯд . Пас Мухторӣ дар одамӣ , чун матбӯъии обу оташу нон ва гӯштаст дар тртибу аҳроқу сирӣу ғизо додани баъди мо ки ҳаркиро барои саодат офариданд ҷузи мухтори ҳаракоти аҳл саодат набошад , ва ҳар киро барои шақоват офариданд ҷузи аъмоли аҳл шақоват набошад . Аҳли имонро баён мекунад « أмои аллазӣнаи омнўои въмлўои алсолҳоти фалаами ҷиноти алмأўии нзлои бмои конўои иъмлўн » ;у аҳли куфрро қадаҳ карду ваъид оташ фармуд ки « вأмои аллазӣнаи Фсқўои Фмأўоҳми алнори клмоородўои أни ихрҷўои минҳои أъидўҳои фӣҳо » , аммо шева ӣ иродат , дар шаръ мақбул нест ва шаръ мегуяд : « إъмлўои Фкли муяссари лмои халқи ?ла » . ӣнҷо донам ки туро дар хотир ояд ки пас даъвату беъсати анбиёу русул низ чаҳ фоида буд ?

эй азизи даъвати анбиёу русул низ яке омад аз асбоби ҳусӯли илм ба саодату шақоват ;у мисоли ин , чунон бошад Маслан ки асал дар пеш касе ниҳанд ва ӯро орзӯии асал буд , ва дар он асал заҳраст ; агар мухбирӣ онҷо набӯд ; ба ҷаҳли мард , ангабин ба заҳр омехта бихӯрад ва аз хӯрдан он , ӯро ҷузи ҳалоки ҳосил ӯ набошад . Акнӯн агар мардӣ ӯро гуяд ки асал омехтааст ба заҳр , ва ӯ ин мардро дурӯғ зан надонад лобуд ба тарк хӯрдан он асал ӯро зарура бошад ; ва ин ахбор , сабаби ҳиўаҳ ӯ бошад . Акнӯн бидон эй азиз ки « зарби аллоҳи Маслан » дунёу шаҳвати дунё чун асали дон ки гуфтам ;у халқи ҳамаи ошиқи дунё шудаанд ; зеро ки назд эшон он шаҳавоти дунёи лазизи сет дар ҳол , ва аз баҳри лиззати як соъат бисёре азоби охират ҳосил меояд ки « раби шҳўаҳи соъаҳи أўрсти ҳзнои тўило » . Пайғомбарон , мухбирону огоҳ кунандагон омаданд мари заҳри дунёро , ва гуфтанд : дунёи Марии сет ки заҳр дорад , ва агар аз заҳр эҳтироз кунанд суд дорад эшонро . Мустафо гуяд : « алднёи ҳиаҳи қотила » ; ва ҷое дигар , қуръон баён мекунад : « إълмўои إнмои алҳиўаҳи алднёи лаъиби влҳўу зинау тафохури бинкму ткосри фии алأмўолу алأўлод » .

ӣнҷои халқи се гуруҳ омаданд : гуруҳеи эшонро содиқ доштанд ; ба тарк дунё бигуфтанд ,у ҳамагӣ ба охират машғӯл шуданд то фалоҳу саодат абад ёфтанд . Ва гуруҳе ба наҳҷи шариъати Аҳмадии рафтанду дахл ба дунё сохтанд ;у лекини машғӯли он гаштанд то аз рустагон шуданд ;у ончӣ май тавонистанд аз амал солеҳ карданд ки « вأни лӣси ллонсони إлои мосъӣ » . Ва гуруҳеи дигар , ваъзу панди анбиё фаромӯш карданд ; ва аз пай шаҳват бирафтанд то ҳалок шуданд ва гуфтанд : « тридўни أни тсдўнои ъмои кониъбди обоؤно » .

Дариғо надонам ки аз ибни атои ин калима шунидае ё на ки « إни аллоҳи иъомлолъбоди фии алأбди алии мо ъомлҳми фии алأзл » ? гуфт : дар абад бо бандагони худ он кунад ки дар азал карда бошад . Ин калима аз онҷо гуфт ки « кули мавлуди иўлди алии алФтраҳи Фأбўоаҳи яҳудонаи аўинсронаҳи аўимҷсонаҳ » яъне ҳарки аз фитрат , Саид омад дар охират Саид бошад ;у ҳарки дар фитрат , шқӣ омад дар охират шқӣ бошад . Аз худо бишинав : « Фитраи аллоҳи алтии Фитри анноси алайҳои лотбдили лхлқи аллоҳи злки аддӣни алқим » . Ҳамаи баёнҳо аз ин ояти ҳосил шудааст .

эй азизи ӣнҷои сиррӣ ғариб бидон . Дунёро маҳак охират карданду қолабро маҳак ҷон карданд . « сибғаи аллоҳи вмни أҳсни ман аллоҳи сибға » ҷавобии шоФӣ ва беоневофе бо худ дорад . Гӯши дор , аз Мустафо - алайҳи ассалом - бишинав ки « алднёи мазраъаи алохраҳ » дунёи хамии сети миёни азалу абади омада , ва дар ин хами ҷумла ӣ рангҳо пайдо омадааст . Саодат аз дунёу қолаб , зоҳир шуд ;у шақоват ҳамчунин , ва агарна дар фитрати ҳама яксон буданд ; тафовут аз хилқат наомад « мотрии фии халқи арраҳмони ман тафовут » балки аз қўобл ва қолаб омад . Агар дунёу қолаб зарурат набӯдӣ , чаро Мустафоро бидон ҳоли бозгзоштндӣ ки ба дуо ва тазаррӯъ гуфтӣ : « лӣати раби Муҳамади лами ихлқи мҳмдо » ; ва бо Абубакр гуяд : « литнии канти тирои итир » , бо умр гуяд : « литнии канти шаҷараи тъзд » ? дариғо ин фарёд аз дунёу қолаби бармеи ои яд ; вогрнаҳ , ин суханро ва ин шикояти набӣ ва валеро бо ҳақиқат чаҳ кор ? маънии сухани ин се бузург , яъне Мустафоу Абубакру умр , онаст ки кошкӣ моро дар олами фитрату ҳақиқати бгзоштндӣ ,у ҳаргизи моро ба олами хилқати нФрстодндӣ .

эй азизи одамии як сифат надорад балки сифот бисёр дорад . Дар ҳар як аз банӣ одами ду боисаст : яке раҳмонӣу дигари шайтонӣ : қолабу нафаси шайтонӣ буд ,у ҷону дили раҳмонӣ буд ;у аввали чизе ки дар қолаб омад нафас буд . Агар сабақу пешӣ қалб ёфтӣ , ҳаргизи нафасро дар олам нагузоштӣу қолаб , касофатӣ дорад ба азоФт бо қалб ;у нафас , сифат зулмат дорад ,у қолаб низ аз хоки сет ва зулмат дорад ; ва бо якдигари инсу улфат гирифтаанд . Нафасро ватан , паҳлавӣ чап омад ;у қалбро ватан , садр омад . Нафасро ҳар лаҳзае мазиди ҳаво ва залолат медиҳанду дилро ҳар соъатӣ ба нури маърифат музайян мекунанд ки « أФмни шарҳи аллоҳи садраи ллإсломи Фҳўи алии нури ман раба » .

Пас дар ин маънии халқи се гуруҳ омаданд : гуруҳеро тавфиқ доданд то рӯҳи эшон нафасро мақҳур кард то саодат ёфтанд : «у إни ҷнднои ?лаами алғолбўн » ин маънӣ бошаду гуруҳеро шақоват дар роҳ ниҳоданд то нафаси эшон рӯҳро ғалаба кард ва шақоват ёфтанд ; « أўлӣки ҳизби алшитон » ин бошад . Гуруҳеи сеюмро мавқуфи монданд то вақти марг ; агар ҳангоми марг , ҷони одамии ранг нафас гирад , шақоват бо дид ояд ; ва агар ранг дил гирад , саодат пайдо шавад ва агар мавқуф бимонад аз аҳл аъроф шавад ки « вълии алأъроФи риҷоли иърФўн куллан бсимоҳм » . Аз Мустафо бишинав ин маънӣ ки гуфт : « إнмои алأъмоли бхўотимҳо » .

Дариғо ҳар чанд беш менивисам ашкол беш меояд ! дариғо ту ҳануз дар нафаси аммораи муқӣми мондае ! ин асрори ҷуз ба гӯш қол натавонӣ шунидан . Бош то нафаси ту мусулмон шавад ки « أслми шайтонии алии ядӣ »у ранг дил гирад то дили ончӣ ба забони қол натавонад гуфт бо ту , ба забон ҳол бигӯед . Аз ин калимаи огоҳи шӯй ки « лисони улҳоли أнтқи ман лисони алқол » . Ҳарчӣ май шинавӣ агар ндонӣ , узрии пеши ор ,у онрои ваҷҳеи буна ; ва агар бадоне , мубораки бод .

Доне ки наъти мусулмонӣ чаҳ омад ? бар хон ин оят ки « аллазӣнаи истмъўни алқўли Фитбъўни أҳснаҳ » . Ҳарчӣ донад , мусаллам дорад ; ва ҳарчӣ надонад , узрии бунаад . Дариғо магари Мустафо аз ӣнҷо гуфт : « алмслми ман силами алмслмўни ман лисонаи видаҳ » . Ва қуръон аз мункирони шикоят чунин мекунад : « вإзи лами иҳтдўо ба Фсиқўлўни ҳозои إФки қадим » яъне ки чун ба сухани роҳи нбрдндӣ , гўиндӣ ; дурӯғаст . Мо ҳаргизи ин аз падарону модарон хеш нашунидаем « мосмънои бҳзои Фиобоӣнои алأўлин » . Ҷавоби эшон боз доданд ки « أнтму обоؤкми фии залоли мубин » .

Зоҳирбинон гӯйанд : мо ин калимот аз шофиӣ ва Абӯҳанифа нашунидаем , ва он дигар гуяд ки алӣ чунин гуфт , ва дайгарӣ гуяд ки ибни аббос чунин гуфт . Дариғо ин қадар наме доне ки Мустафо - алайҳи ассалом - чаро бо маоз ҷабал гуфт ки « қси алأмўри брأик » ? гуфт : ҳарчӣ бар ту мушкил гардад , фатвои он бо дили худ руҷӯъ кун « виҷўзи влоиҷўз » . Аз муфтии дили худ , қабул кун , дилро мегӯям на нафаси аммора . Чун муфтии мо нафаси аммора буд ва мо пай ӯ гирем , лоҷарами ҳоли мо аз ин ки ҳаст бадтар буд . Моро мухолифати нафас , воҷиб ва фаризааст . Магар ки ин калима нашунидае ки худоӣ - таъолӣ - бо Довӯди пайғомбар чаҳ гуфт ? « ё Довӯди тақарруби إлии бъдоўаҳи нФск » эй Довӯд бо ман дӯстӣ кун бдонкаҳи нафасро душмани дорӣ ва аз баҳри ман бо вай ҷанг кун . Аммо чаҳ гӯям ? дар ин маънии уламои ҷоҳили туро аз ҷоҳилон шимуранд ки « алълми илмони илми болқлбу илми боллсон » ба илми забон , қаноат кардаанду илми қалбро фаромӯш карда .

Дариғо аз дасти роҳзанону Тифлони норасида ӣ уламои рӯзгор ! эй азиз агар шофиӣу Абӯҳанифа ки муқтадоӣ ИМА буданд дар ин рӯзгор будандӣ , биҳамдиллоҳи басии фавойиди улӯми раббонӣу осори калимоти рӯҳонии бёФтндӣ ;у ҳамагӣ ки рӯй бад-ӣни калимоти оўрдндӣ ,у ҷузи бад-ӣни улӯми илоҳии машғӯли набудандӣ ,у ҷузи ин нгФтндӣ . Дариғо магар ки биноӣ ботин надоранд ? ! ту пиндорӣ ки « лӣати раби Муҳамади лами ихлқи мҳмдо » аз барои ин ҳама буд ки гуфтам ? ! аз баҳр зоҳирбинон гуфт .

эй азиз чаҳ гӯйӣ дар ин масъала ки булбулро чаҳ беҳтар буд : он ба буд ки суроидан ӯ бар гул бошаду рози худ бо гул гуяд ки маъбуду мақсӯд ӯ гуласт , ё онкӣ ӯро дар қафасӣ кунӣ то дайгарӣ аз шакл ӯу овозу нағамот ӯ хуш шавад ва баҳра гирад ? ҳақиқати ин гуфтори Мустафо « лӣати раби Муҳамади лами ихлқи мҳмдо » инаст ки мегуяд : кошкӣ ин қолаб набӯдӣ то дар бустони илоҳӣ бар гули кибриё суроидани саноӣ « лоأҳсии сноءи алейк أнти комаи أснити алии нФск » мегуфтамӣ .

Дариғо магар ки ин ҳадис нашунидае аз Муҳамади Мустафо ки гуфт : маро дар замин Муҳамад хонанд ва дар осмони Фриштгонм Аҳмад гӯйанд . Дариғо наме доне ки дар олами алуҳият , ӯро ба чаҳ ном хонанд ! гуфт : кошкӣ Муҳамади нбўдмӣ ки Маҳмадӣ бо дунёу халқ таъаллуқ дорад , ва аз олам қолабаст ! магар ки ин ояти нахондае ки « мо Муҳамади إлои расӯли қади хулати ман қиблаи алрсли أФإни моти аўқтл » ? чаҳ гӯйии мӯату қатл бар ҷон ояд ё бар ҳақиқат ? агар Муҳамади номи қолаб ӯ набӯдӣ , мӯатро бадв нисбат накардандӣ зеро ки марг бар ҳақиқат ӯ раво набошад . Чндонкаҳи қолаб ӯ мартабат дошт , ҷони азиз ӯро ба ҳамин нисбат мартабат доданд . Ба ҷамоли қолаб аз қўолби инсонӣ дар ҳасану хӯбӣ бар саромад . Пас ҷон низаш аз ҷумлаи арвоҳи мулкӣу башарӣ дар авсофу ахлоқу улӯму камолу ҷалол бар сар омад . Ончии қолаб ӯро додаанд аз каромату иззат , уммат ӯро надоданд . « мо кони Муҳамади أбоأҳди ман рҷолкми влкни расӯли аллоҳу хотами алнабӣин » ҳамин маънӣ дорад .

Дариғо вақте дигар гуфт : « лии хумсаи асмоء : أнои Муҳамаду أнои Аҳмаду أнои алмоҳии вأнои алъоқбу أнои алҳошр » . Ту худ баёни ин номҳо нахондае аз лавҳи дил , номии дигараш чаҳ доне ? шаби миъроҷ ӯро набии хонданд ки « саломи алейк أиҳо алнабӣ » . Ва ҷой дигар гуфт : « ё أиҳо алнабӣ атқи аллоҳ » . Ва ӯ худро Сайид мехонд ки « أнои Сайиди валади одам » . « ису алқуръони алҳким » ҳамин маънӣ дорад яъне ки « ё Сайиди алмрслин » . Агар хоҳӣ ки номи рӯҳи Мустафои бадонеи азосҳоб ӯ шӯ ки « أсҳобии колнҷўм » ;у тариқи онкӣ аз асҳоб ӯ шӯй , онаст ки асҳоб ӯро муҳиби шӯй ,у бадишон ташаббуҳ кунӣ дар ахлоқу сифот « ман ташаббуҳи бқўм Фҳў манеҳам » . Мард ба муҳаббату мтобъти авлиёу асҳоби пайғомбарон , аз асҳоб пайғомбар шавад ки « алмрءи маъаи ман أҳб » , чун муҳаббати эшон дурусти гашт , дар ин мақоми ихвонят бо Абубакру умри дурусти гашт , ва ӯро бад-ӣни олами руят роҳ диҳанд ки « раъии қалбии рабӣ » .

Аз худо бишинав ки номи рӯҳ Муҳамад чист то бадоне ки « раъии қалбии рабӣ » чаҳ маънӣ дорад . Ин оят бар хон ки « ё أиҳо алнабӣ إнои أрслноки шоҳдоу мбшроу нзироу доъёи إлии аллоҳи бإзнаҳу сроҷои мниро » . Ин ҳамаи панҷ ном , номи ҷон Муҳамад омад ;у тарози илм , назд ин номҳо ин гуяд ки « всроҷои мниро » . Муртадаст ки аз хонда ва ё шунида гуяд , аз дид гуяд ; аммо аз дидани худо ки « أлмтар إлии рбк » ва « лии маъаи аллоҳи вақти лоисънии фӣаи малики муқарраби влонбии мурсал » ; аз шунида гуяд « валлоҳи идъўи إлии доруссалом » . Худо - ҷли ҷалола - ин ҳама ки мегӯям ва сад ҳазор чандин додааст дар мактаб « кутуби фии қлўбҳми алоямон » ба забони муаллим « вълми одами алосмоءи кулҳо » дар мадриса « илми болқлми илми алإнсони молами иълм »у маълум ман кардааст .

Дариғо ошиқро балои сахттару азимтар аз он набошад ки аз рӯй маъшӯқ давр уфтад , ва ба ҳиҷрон мубтало шавад ;у онгоҳ бо ноаҳлон гирифтор шавад ӯро ду бало бошад : яке фироқи маъшӯқ ,у дигар дидани ноаҳлон . Магар ки Мустафо аз ӣнҷо гуфт ки « моأўзии набӣ мисли мо аўзит » гуфт : ҳеҷ балоу ранҷии ҳеҷ пайғомбариро чун балоу ранҷ ман набӯд . Лоҷарами он вло ки ӯро буд , ҳечкасро набӯд . Ғайрати илоҳии муставле шуда аст намегузорад ки беш аз ин гуфта шавад . Мо низ навъе дигар аз калом оғоз кунем валлоҳи алмъз .