Қавлаи таъолии аллазӣнаи иқўлўни рбнои ин аллазӣна ҳамон гуруҳанд ки ллзини атқўо дар ояти аввали ишорат ба эшонаст мегуяд гуфтор эшон инаст ки рбнои ағФри лнои знўбноу кирдори эшон алсобрину алсодқини ин оят баён гуфт эшон ва он оят наът кард эшон гуфтори биҷой асосасту кирдори биҷои банно ,у асос бебанно бакор наёяду банноӣ беасос пой надорад . Яъне ки то ҳар ду хислати сар дарҳам ндиҳанд бандаи бдрҷаҳ имон нарасад ,у аннои омно дар ҳақи вай муҳаққиқ нашавад .

ФоғФри лно знўбно мегуяд худованди мо ! биёмурз гуноҳони мо . Ва қнои азоби алнор эй аҳФзнои ман алшҳўоту алзнўби алмўдиаҳи илои алнор : ва магузор моро фарои корӣ ва гуфтӣ ки саранҷоми он оташ буд .

Алсобрин мксўраст бони лоам ки дар ллзин атқўоаст . Ва сабр дар луғати араб ҳабсаст . Ва мсбўраҳ ки Мустафо аз хӯрдани гӯшт ӯ наҳй кардааст , он ҷонвараст ки дар ҷоҳилият ӯро дар ҷое бёФтнду вайро мезаданд то мурдори гашти ҳам мўқўдаҳаст ва ҳам мсбўраҳ . Пас маънӣ алсобрин онаст ки гилау нолши фурӯ худ гиранд ва берун ндиҳанд . Муфассирон гуфтанд алсобрин эй алии мо амри аллоҳи ъзу ҷлу Фроӣзаҳ ,у алсобрини алии динҳму алии мо асобҳм . Яъне ки шикебёнанд бар гузордани фармони аллоҳ ,у биҷой овардани Фроӣзу лавозим . Ва шикебёнанд баҳр чаҳ боишон расад аз ранҷҳо ва мусӣбатҳо ва бекомиҳо .

Ва алсодқин яъне фии алоътқоду алқўлу алъамал ,у злки ғояи алоямон , рости гӯйону рости равону рости корон , дар дил бо сидқ эътиқоданд , ва дар забон бо сидқ гуфторанд , ва дар арқон бо сидқ кирдоранд . Ва алқонтин эй алмтиъини ллаҳ ,у алдоӣмии алъбодаҳи фии алсру алҷҳри худоиро фармон бурдоронанд , ва ҳамеша вайро парастандагон чаҳ дар ниҳон ва чаҳ дар ошкоро дар ҳама ҳол чунонанд . Ва алмнФқин яъне ман алҳлоли фии тоъаҳи аллоҳ , ҳазинакунандагон ва садақа диҳандагонанд , ва ончӣ диҳанд ҳалол диҳанд , ва дар роҳ худо диҳанд , неъмати аллоҳ дар тоъати аллоҳи харҷкунандау алмстғФрини болأсҳор .

Яъне алмслини ман охири аллил , намоз кунандагонанд дар се як бозпасин аз шаб . Ҷамоатӣ аз муфассирон бар онанд ки ин мстғФрон эшонанд ки намози бомдод бҷмоът гузоранду зикри истиғфор дар қуръони сӣ ва се ҷойаст . Ва маънии истиғфори омурзиш хостанасту ончӣ банда гуяд « астғФри аллоҳу атўби илайҳ » азмаст бар истиғфор на ҳақиқати истиғфор .

Рабиъи хсим касеро дид ки мегуфт : астғФри аллоҳу атўби илайҳ . Гуфт : эй ҷавонмарди ту май гӯйӣ ки ман аз аллоҳ омурзиш мехоҳам вази маъсият бо тоъати ваии мигрдм , не агар накунӣ дурӯғ бошад ин сухану гуноҳии дигар . Он мард гуфт : ё рабиъ ! акнӯн чун гӯям ? гуфт бигӯ « аллоҳами ағФри лӣу таби алӣ » шаҳр ҳўшб гуфт : ин маънӣ дар хабараст ки Мустафои с касеро дид ки ҳамон сухан мегуфт , ҷавоби вай ҳамин дод ки рабиъ хсим дод .

Вҳби ибн мнбаҳ гуфт ки дар збўри Довӯд хондаам ки « ё Довӯд ! бишинав аз ман ки ман ҳақам , ва ҳақ мегӯям , агар банда аз бандагон ман биппарӣ дунё гуноҳ дорад пас пушаймон шавад бондозаҳи як дӯшаши пистон , ва аз ман ки худоем омурзиш хоҳад як бор , рост , ва ман донам аз дили вай ки он сидқаст , ва намехоҳад ки бо сар гуноҳ равад , ё Довӯд ! ман он гуноҳон аз ваии зӯдтар аз он бияфканам ки Қатароти борон ки аз ҳаво базмин уфтад .

Ва ани абди арраҳмони ибни длҳм : ани рҷлои қол ё расӯли аллоҳи ълмнӣ амалан адхл ба алҷнаҳ , қол : « лои тғзбу лаки алҷнаҳ » , қол : ё расӯли аллоҳи задане : қол « лои тсأли анноси шиӣоу лаки алҷнаҳ » қоли задане , қоли астғФри аллоҳи фии алиўми сабъин мараи иғФри лаки занби сабъин ъомо . Қол ё расӯли аллоҳи лӣси лии занби сабъин ъомо , қоли Фломк , қоли лӣси ломӣ , қоли Флобики қолу лӣси лобии қоли Флоҳли битк , қоли лӣси лоҳли байтӣ , қоли Флҷиронк .

Ва ани ибни аббоси қол : қоли расӯли аллоҳи раъси алостғФори кули явми алифи мара .

Ин се хабар ки гуфтем дар истиғфор ишорааст басаи мақом аз мақомоти роҳи дайн бар тартиб : аввали мақоми собқонст , эшонро як бор истиғфор фармуд ки гуфташон бо камол сидқасту ҳақиқати ихлос . Ва дар хабараст ки « ахлси алъамал иҷзк манеҳ алқлил »

, дувуми мақоми мқтсдонст , аз аллоҳ биҳишт хостанд эшонро ҳафтод бор истиғфор фармуд . Сеюм мақоми золмонст , маишати дунёу рӯзӣ фарох хостанд , эшонро ҳазор бор фармуд . Ва калиди рӯзии фарохи истиғфор бисёр сохт . Мустафо гуфт : « ман астбтأи ризқа , Фликсри ман алостғФор . »

Дар осори биоранд ки яке аз фарзандони аббоси номи ваии абӯи ҷаъфар аз банӣ Марвон бигурехт ки қасд вай мекарданд , боъробӣ фурӯд омад ,у рӯзгорӣ дар тўорӣ бо он аъробӣ бимонад . Пас ки аъробӣ биёмад , вайро гуфт : агар шинавӣ ки хилофати моро рост шуд ва бар мо қарор гирифт қасди ҳазрат мо кун то бо ту некуӣ кунем . Аъробии баъд аз рӯзгорӣ биёмад бҳзрт ӯ ,у хилофат бар ваии рост шуда ва аз ваии талаб маишат кард абӯ ҷаъфар гуфт : ман турои чизеи биомузам агар бкордории пеш аз як соли аллоҳи туро мустағнӣ гирданд . Аъробӣ гуфт он чист ? гуфт ҳар рӯзи ҳазор бор истиғфор кун . Ва аёли худро ҳам чунин бифармоӣ то ҳазор бор истиғфор кунад . Аъробӣ рафту васияти амири алмؤмнин бар кор гирифт , на басӣ бар омад ки бимол дафин дар афтод , омилони амири алмؤмнин аз вай хумс хостанд бархесту бҳзрти хилофат боз омад ва гуфт : ё амири алмؤмнин ! ман васияти ту бар кор гирифтам , ва бимол фаровони дафин дар афтодам , акнӯн омилони ту хумс мехоҳанд , амир алмؤмнин гуфт : мол чанд бошад ? гуфт сӣ ва шаш ҳазор дарҳами амири алмؤмнини соъатии сар дар пеш афганд , он гуҳ гуфт ё аъробии рӯ ки он моли ҳамаи он туаст ,у касро нест ки аз ту хумс хоҳад . Пас он гуҳ аз абӯ ҷаъфар пурседанд ки ин аз куҷо гуфтӣ ?

Гуфт аз қавли худованди ъзу ҷли астғФрўои рбкми إнаҳи кони ғФорои илои қавлау иҷъли лакам أнҳоро мегуяд истиғфор кунед то рӯзии шумо фарох ва равон шавад , Мустафо с гуфт « раъси алостғФори кули явми алифи мара »

Донистам ки ҳар ки бҳкми ин хабар ва бар вифқи ин оят истиғфор кунад рӯзии вай фарох шавад , ки аллоҳи таъолӣу иддаи худ хилоф накунад .

«у алмстғФрини болأсҳор » ҷаъфари бен Муҳамад ъ гуфт : « ман слии ман аллили сами астғФри фии охираи сабъин мараи кутуби ман алмстғФрини болосҳор »

Ибни умри намоз шаб кардӣ то буқати саҳару баъд аз саҳар истиғфор кардӣ то буқати субҳ . Ва ин тахсӣси буқати саҳари бонст ки ибодат дар он вақт бар тани душвортар буду вақти софитару дили ҳозиртару рақиқтар . Довӯди алайҳи ассалом аз Ҷабраил пурсед ки дар шаби кадоми соъати фозилтар ? гуфт : ин надонаму локин ҳар шаби буқати саҳари арши азим дар эҳтизоз ва ҷунбиш меояд .

Рӯй ан алнабӣ си қол : « ани салосаи асвоти иҷибҳми аллоҳ : савти алдик ,у савти алзии иқрأи алқуръон ,у савти алмстғФрини болосҳор . »

Ва ани маози бен ҷабали қол : қоли аллоҳи табораку таъолии ҳақати муҳаббатии бъбодии аллазӣнаи иъмрўни масоҷидӣ ,у иксрўни зикрӣ ,у истғФрўни болосҳор , аўлӣки аллазӣнаи азо ардт нақама бъбодии хФФти баҳами нқмтии ман ибодӣ .

Шаҳди аллоҳи أнаҳи лои إлаҳи إлои ҳўи алоиаҳ , Мустафо с гуфт ҳар ки ин оят бархонад он соъат ки дар хоб мешавад то онҷо ки гуфт лои إлаҳи إлои ҳўи алъзизи алҳкиму أнои алии злкми ман алшоҳдини раби Алъоламин ҳафтод ҳазор фиришта бар вай гуморд то аз баҳри вай истиғфор мекунанд то бқёмт . Ва бхбрӣ дигар меояд ҳар ки ин оят бархонад ва бохр гуяд

«у анои ашҳади бмои шаҳди аллоҳу астўдъи аллоҳи ҳзаҳи алшҳодаҳ , Фҳӣ лӣ ъанд аллоҳи вадиъа . »

Рӯзи қиёмати ин хонандаро биоранду раб Алъоламин гуяд : ани лъбдии ҳозои ъҳдоу анои аҳқи ман вофеи болъҳд , адхлўои абдии алҷнаҳ

: гуяд ин бандаро бо ман ъҳдист ва кист аз ман сазовортар бўФоءи аҳд , фурӯд оред бандаи марои ббҳшт .

Зубайри ибн алъўом гуфт ъшиаҳи арафаи наздики Мустафо фаро рафтам то бидонам ки чаҳ мехонд гуфтои шаҳд аллоҳ мехонд то бохр , он гуҳ мегуфту анои алии злки ман алшоҳдини ҳам чунон боз пас мехонд то буқати аФозт . Ҳикоят кунанд ки мардии шаҳд аллоҳ бархонад , он гуҳ гуфт бори худоё вадиат манаст бнздики ту то рӯзи ҳоҷатами бози диҳӣ , пас буқати вафоти он мард гӯйанд забонаши кушодаи гашт ва мехонд шаҳди аллоҳи أнаҳи лои إлаҳи إлои ҳў то бойени калимаи шаҳодати фурушад ва дар он ҳоли ҳотифӣ овоз дод ки « ҳзаҳи вдиътки рддноҳои алик » . Клбӣ гуфт сабаби нузули ин оят онаст ки , ду ҳбр аз аҳбор шом омаданд наздики Мустафои с чун чашми эшон бар Мадина афтод , якдигарро гуфтанд чаҳ некӯ монад ин Мадинаи бмдинаҳи он пайғомбар ки дар охир алзмон берун ояд . Пас чун Мустафоро диданд , ӯро бони сифату наъти диданд ки хонда буданду дониста , гуфтанд : « анати Муҳамад ? » ту Маҳмадӣ ? ҷавоб дод ки : ореи ман Муҳамадам , гуфтанд « ту Аҳмадӣ ? » гуфт « ореи ман Аҳмадам » гуфтанд туро аз шаҳодатии пурсим агар моро аз он хабари диҳӣ ва баён кунӣ ночори бтўи имони орему бгрўим , расӯл худо гуфт : бипурсед ончӣ хоҳед .

Гуфтанд : « ахбрнои ани аъзами шҳодаҳи фии китоби аллоҳи ъзу ҷл » моро бхбр кун ки кадом шҳодаҳаст бузургвортару азимтар дар китоби худоӣ , Ҷабраил омад ва оят оварад шаҳди аллоҳи أнаҳи лои إлаҳи إлои ҳў . .

Қироати бӯи ҷаъфар : шуҳадоъ аллоҳаст ммдўду мансӯб бар сифат ё бар ҳол , ва чун ин қироати хуонеи пайваста бояд хонд болأсҳор ва бона . Аммо қроءи смониаҳи ҳама феъл хонанд шаҳди аллоҳ , мегуяд гувоҳӣ дод аллоҳ ки ҷуз ӯ ҳеҷ худо нест , гувоҳӣ дод худро бахуди пеш аз гувоҳии халқ ӯро , бе ниёзи бгўоҳии худ аз гувоҳии ҷуз аз худ , бсзоءи ҳақи хеш беш аз пайдоеи халқи хеш .

Қоли алмФсрўни шаҳди аллоҳ эй байну азҳари бмои насби ман алодлаҳи алии тавҳида .

Муфассирон гуфтанд : маънии шаҳодати баён карданасту берун додани ончии наҳуфта буд , яъне ки длоӣли тавҳид бар оламён равшан кард то ҳар ки назар кард бони ҳайкали алавӣ , ва дарин маркази суфло , ва дарин оёту ривоёти қудрати вай , ва дар замин , ва дар самовот , дар бар ва дар баҳр , дар ҳўоء ва дар фазо , далел гирифт бар сонеъ бо ҷалолу қодир бар камоли ъзи ҷалолау азми шона .

Ҳосил маънӣ онаст : ки « лои тстўҳши ман такзиби алкоФрини лаки Фқди азҳрки аллоҳи ман алоёти мо инбии анаи таъолии шоҳиди лаки бсдқи дъўок . »у алмлоӣкаҳу أўлўои алълм эйу шаҳдат алмлоӣкаҳ гуфтаанд : ки шаҳодати аллоҳи ахбор ва эъломаст ,у шаҳодати Фариштагону аўлўои алълм иқрораст , чунон ки гуфт ҳднои алии أнФсно

эй ақррно . Ва ин шҳодаҳи эшон ки маътӯфаст бар шаҳодати аллоҳ на аз рӯй маънӣаст ки аз рӯй лафзаст , чунон ки ҷой дигар гуфт ани аллоҳу млоӣктаҳи ислўни алӣ алнабӣ су шаҳодати уламо ки дар шҳодаҳи худ баст ва дар шаҳодати Фариштагон далеласт бар фазли уламоу шарафи эшон Мустафо с гуфт « соъаҳи ман олами иткии алии фаррошаи инзри фии илмаи хайри ман ибодаи алъобди сабъин ъомо » .

Ва рӯй анаи қол : хиёри умматии ълмоӣҳоу хиёри ълмоӣҳои рҳмоӣҳо , алоу ани аллоҳи таъолии иғФри ллъолми арбаъӣни знбо қабл ани иғФри ллҷоҳли знбои воҳдо , أлоу ани Алъолами арраҳими иҷии ءи явми алқёмаҳу ани нураи أзоءи мо байни алмшрқу алмғрб .

Қоӣмои болқст . Тартиб оят онаст ки шаҳди аллоҳи қоӣмои болқст насбаст бар ҳол , яъне ки истодаи бъдл . Қоиму қиўму қиёму қайии ҳамаи номҳои худованди ъз ва ҷланд ,у маънии он поӣндаҳ бар ҳоли бики наът , на ҳол гардад ва на наъти тағйири пазирад .

Ва гуфтаанд ки маънии қоӣмо болқст онаст ки мудаббири розиқ , муҷози болоъмол . Иқоли фалони қоими бомари фалон эй мудаббири ?лаи мутаъаҳҳиди лосбобаҳ ,у қоими баҳақи фалон эй муҷози ?ла . . Қист номӣаст додро , ва ақсот масдарасту қсўти масдар қостаст , иқоли маънии қист эй ахзи қисти ғайрау ҳўи ҷавр ,у ақст эй аътии ғайраи қиста ,у злки адл .

Лои إлаҳи إлои ҳўи аввали ин калима шаҳодатасту охири ояти ҳамон клмт , яъне ки аввали биҷои даъвӣ ва шаҳодатасту охири биҷои ҳукми ҷаъфари ибни Муҳамад ъ гуфт : аввали васф ва тавҳидасту охири расму таълим . Ва гуфтаанд : лои إлаҳи إлои аллоҳ дар охири оят аз он боз оварад ки алъзизи алҳким аз пас он буд ,у махлуқро бойен ҳар ду ном хонанд , яъне ки иззат ӯ на чун ъзи мхлўқотсту ҳикмат ӯ на ҳамчун ҳикмати эшон , ҳар чанд ки ҳам номӣ ҳаст ҳам санӣ нест , ки ҳеҷ худои ҷуз азу нест то ҳам сании миён эшон бошад . Лои إлаҳи إлои ҳў дар пеш дошт то ин маъниро танбеҳ кунад .

Алъзизи азиз дар асл шадидасту иззат шиддатасту ғалаба . Порсии иззат зӯраст араб гуяд ъзи алӣ эй шқи алӣ . Азизи алайҳи мо ънтм эй шадиди шоқ .

Ва ъзнии фии улхитоб эй ғлбнӣу шоднӣ

Иъзи алии фироқии лакам

Ва ани кони сҳлои алайкуми исиро

Ва асл ҳаким зиракасту ҳикмат бааст аз илм , ҳикмат номӣаст илми муҳками дрўохро ки ихтилоф напазирад ва барон тӯҳмат набӯд ва дар он гумон наёмизад .

إн аддӣн ъанд аллоҳи алإслом . Алоиаҳ . . . Ксоиӣ хондааст танҳо إни аддӣни бнсби алифи маътӯф дар он ки шаҳди аллоҳи أнаҳ ,у إни аддӣну касонеи он аз кас нашунидааст ва бар каси нахонда , ҷуз зон ки қироати ибн аббосаст . Маънӣ онаст ки дайни маърӯф ки онро миллат ва кеш хонанд . Он наздики худо исломаст , ва агар тафсили он хоҳӣ ки бадоне , қавлу амал ва ниятаст , ва агар равшантару кушодатар хоҳии панҷ чизаст : яке қуръону ҳукми он , дигари расӯлу суннати вай , сдигри иҷмоъи уламои аҳли суннат , чаҳоруми осори пешинён , панҷуми қиёси самъӣ . Ин ҳамон дайнаст ки раб Алъоламин гуфту разӣати лаками алإсломи дино . Ва баъзе муфассирон гуфтаанд ки ин ҷавоб мушриконаст , ки ҳар касе азишон бончаҳ дошт аз миллату кеш фахр меоварад , ва мегуфт лои дайни алои динноу ҳўи дайни аллоҳ . Пас раби Алъоламин эшонро дурӯғ зан кард бойени оят ва гуфт : на чунонаст ки эшон мегӯйанд , ан аддӣн ъанд аллоҳи ассаломи алзии ҷоء ба Муҳамади с . Ва дайнро чанд маънӣаст : фармони дорӣ ,у вилояти дорӣ ,у подош ,у шумор ,у одат ва ин ҳама дар дайни миллат дохиланд .

Ва асли исломи хештани фародаст доданаст ,у Фрмоиндаҳро хештан биФкнднаст ,у ихтиёри худ баргирафтан , ва касе дар даст касе диҳанд ки ӯро чунонк хоҳӣ мекун ӯро , гӯйанд ӯро мусаллам дар даст вай ниҳоданду ислому астслом ҳар ду яксонаст :

Қавла : ва мо ахтлФи аллазӣнаи أўтўои алкитоби إлои ман баъди мо ҷоءҳми алълми эшон ки мухталиф шуданд ҷуҳудонанд ,у китоб тӯрятаст ,у илми ӣнҷо қуръонаст . Ва гуфтаанд ки Муҳамадаст . Ва аз баҳри он ӯро илм ном ниҳоданд ки маълуми эшон буд бнъту сифати вай беш аз беъсати вай . Мегуяд то наёмада буд як гуруҳ буданд бики қавл ки ӯ омаданӣаст ва бӯдании баростӣ , ва чун биёмад ду гуруҳ шуданд : қавмӣ гуфтанд ки устувораст , қавмӣ гуфтанд ки нест . Он гуҳ гуфт бғёи бинҳм яъне ин ихтилоф ки афтод бҳсдӣ буд ки дар миён эшон бӯда . Ҳасад онаст ки дар диласт , чун бигуфт ва кард ояд бағӣаст .

Ва ман икФри боёти аллоҳи қил : яъне бмҳмду алқуръони Фإни аллоҳи сариъи алҳсоб эй сариъи алтъриФи ллъомли амала .

Фإни ҳоҷўки Фқли أслмти ваҷҳе ллаҳ мегуяд : агар ин ҷуҳудон бо ту хусумат кунанд , дар кори дайн . Ту бигӯӣ ман қарор додаму супурдами худии худу кирдори худу дили худу нияти худ аз барои худоӣ ва ман атбънӣу муҳоҷиру ансор ки бар паии ман истодаанд , ҳамин карданд ки ман кардам . Ва ончӣ гуфт : أслмти ваҷҳеи муроди ваҷҳ муфрад нест ки ҳамаи тану ҷумла ҷавориҳ муродаст . Аммо ваҷҳ бо он махсӯс кард ки шарифтарин ҷавориҳасту азимтар ҳама , чун ваҷҳи бхзўъи даройади ҳамаи ҷавориҳи табаъи вай буд , ва қул ллзини أўтўои алкитобу гӯи ҷуҳудону тарсоёнро ки тӯряту Инҷили эшонро доданду алأмиин ваамён араб яъне мушрикон , эшон ки китоб надоштанд . أи أслмтм ? : лафз истифҳомасту маънии амр , чунон ки ҷой дигар гуфт Фҳли أнтми мслмўн ?у ҷои дигари Фҳли أнтми шокрўн ? Фҳли أнтми мнтҳўн ? أи أслмтми худро биўкнид .

Фإни أслмўои Фқди аҳтдўои Мустафои си ин оят баришон хонд яъне бар аҳли китоб эшон гуфтанд « аслмно » мо мусулмони шудем . Расӯл худо гуфт : ҷуҳудон ро

« أи тшҳдўни ани исои калимаи ман аллоҳу абдау расӯла ? »

Эшон гуфтанд : маози аллоҳ ки исо банда бошад . Инаст ки раб Алъоламин гуфт :у إни тўлўои Фإнмои алейк алблоғ . Балоғ исмасту таблиғи масдар . Мегуяд : агар эшон аз ислом ва дайн баргарданд , бар ту ҷузи таблиғ рисолат нест ,у роҳи намӯдани кор ту нест : лӣси алейк ҳдоҳм » ва ин ояти пеш аз нузули ояти қаттол фурӯд омад , пас чун ояти қаттол фурӯд омад ин ояти мансӯхи гашт .

Ва аллоҳи басири болъбод яъне басири бмни омни бку сдқку бмни куфри бку кзбк . Муъмину кофарро мебинад ,у аъмол ҳама медонад ,у фардои ҳамаро подош медиҳад , ҳар касеро сзоءи хешу ҷзоءи хеш , чунон ки гуфт «у вФити кули нафаси мо амалату ҳўи аълами бмои иФълўн . »