Қавлаи таъолӣ . إни аллазӣнаи икФрўни боёти аллоҳи алоиаҳ . . . Оёти ин ҷои қуръон ва дайнаст бқўли баъзе муфассирон ,у бқўли баъзе : оёти аллоҳи ҳуҷҷатҳои равшанасту бурҳони содиқ бар ваҳдонияту Фрдонити худоӣ дар китобҳои вай ,у берун аз китоби длоӣли равшан дар офоқ ва дар анфус бар исботи нбўоту шроӣъ , ки халқи боътбори он мҳсўсанду маъмур ,у илайҳи алошораҳи бқўлаҳ :у кأини ман ояи фии алсмоўоту алأрзи имрўни алайҳои раб алъзаҳ гуфт : ҷуҳудону тарсоёни боёти мо кофар шаванду иқтлўни алнабӣин бғири ҳақу пайғомбаронро бҷўру далерӣу банно ҳақ мекашанд . Абӯи убайда ҷарроҳ гуфт : ё расӯли аллоҳ ! манашад ъзобои явми алқёмаҳ ? » азин мардумони крои азоби сахттару саъб тар бошад бурузи растхез ? расӯли худо ҷавоб дод : « ман қатл набиё ӯ рҷлои амри бмърўФ ӯ наҳй ани мункир »

Гуфт азоби саъб касеро бошад ки пайғомбариро кишт ё он мард ки амри болмърўФ ва наҳй ан алмнкр фармоед , пас Мустафо ( с ) ин оят бархонад ва он гуҳ гуфт : ё абои убайда ! банӣ Исроили чиҳил ва се пайғомбарро бики соъат аз аввал рӯз бикуштанд , пас сад ва дувоздаҳ мард аз неки мардону обидин банӣ Исроили брхўостнд , то бар эшон амр бмърўФ ронанд ва наҳй мункир кунанд , эшон он сад ва дувоздаҳ мардро дар охир рӯз бикуштанд , муфассирон гуфтанд ин мулӯк банӣ Исроил буданд аз он ҷуҳудон ки баъд аз Мӯсои бархестанд , ва ин оят дар шани эшон фурӯд омад .

Ва иқотлўни аллазӣнаи алоиаҳ . . . Қироат Ҳамзаасту насир аз касоне . Ва мақотилати ин ҷои бмънӣ қатл бошад ,у мФоълаҳ бар маънии феъл дар луғат ҳаст , чунон ки гӯйанд « ъоФоаҳи аллоҳ » « қотилаи аллоҳ ! » . Ва дар хабараст : « бӣси алқўми қавми иқттлўни аллазӣнаи иأмрўни болқсти ман аннос , бӣси алқўми қавми лои иأмрўни болмърўФу лои инҳўни ани алмнкр , бӣси алқўми қавми имшии алмؤмни бинҳми болтқиаҳу алктмон .

Он гуҳ гуфт : Фбшрҳми бъзоби أлим . Дар қуръони ҷойҳо бишорат гуфт бмънии нзорт , ин аз онаст . Ва азоб исмасту тъзиби масдару аслаи ман қўлҳм « моءи ъзб » Фолтъзиби азолаҳи злки алъзб , кқўлҳми мрзтаҳ ,у қзитаҳ , фии азолаҳи алмрзу алқзӣ . Ва фарқи миёни азобу уқоб инаст ки уқоб бар сиблат мҷозоаҳ бошад , яъне ки бар ақаби ҷурм мутақаддим меравад ,у азоби ҳамаи ҷой кор фармойанд дар мҷозоаҳу ғайри он . Ҳар чанд ки ҷуҳудон дар рӯзгори расӯли аллоҳ қатл накарданд балки аслоф эшон карданд , аммо бҳкми онкии мтбъи аслоф хеш буданд , ва бар феъли эшону қатли эшон ризо доданд , ва он меписандиданд , мустуҷиби азоби гаштанди ҳам эшон ва ҳам исломи эшон . Мегуяд эшонро хабари даҳ ки ҳам эшонро азобаст ва ҳам аслофи эшонро , ҳар чанд ки ин мутааххирони ҷуҳудон агар эшонро бар Мустафо ва бар муъминони дасти рас будӣ ҳам қатл кардандӣ чаро ки эшон ҳам бар эътиқоди аслоф худ буданд , набинӣ ки дар баъзе ҷангҳо ва ҳарбҳо ки эшонро бо расӯл ( с ) буд ҳиммат қатл карданд , аммо раби Алъоламин вайро аз эшон нигаҳ дошт , ва эшонро аз вай боз дошт ,у ҳўи алмшори илайҳи бқўлаҳу аллоҳи иъсмки ман аннос . Дар баъзе ахбори биоранд ки ҳеҷ мусулмон бо ҷуҳуд ҳамроҳ нашавад ки ҷуҳуди ҳиммати қатл мусулмон кунад агар тавонад ё аз пеш шавад , пас эшонро бҳкми ин эътиқод гуфт : Фбшрҳми бъзоби أлим . .

Қавла : أўлӣки аллазӣнаи ҳбтти أъмолҳми фии алднёу алохраҳ . . . Алоиаҳ . Аммо фии алднёи Флонҳми лами иҳқни дмоءҳму амўолҳм ,у лами иҳслўои минҳои Муҳамада , ва аммо фии алохраҳи Флонҳми лами истҳқўои баҳои сўобо . Ва аъмол ҷуҳудон онаст ки бдъўӣ мегуфтанд ки мо пазирнда тавротем ва бар шариъати Мӯсои истода , раб Алъоламин гуфт : ин аъмол ки даъвӣ мекунанд ботиласту табоҳ , ки на дарин ҷаҳони эшонро нек номӣ дод , на дар он ҷаҳони подош .

Қавла : أи ламтар إлии аллазӣнаи أўтўои нсибои ман алкитоб . . . Алоиаҳи ин руят ҳақиқӣаст , мегуяд наме бинӣ ва нанигарӣ бойени ҷуҳудон ки эшонро насиб доданд аз осмон яъне китоби тӯряти идъўни إлии китоби аллоҳи ин китоби дувум қуръонасту аҳкоми он , бқўли қтодаҳ . Мегуяд : он ҷуҳудонро бо китоби қуръону ҳукми ону атбоъи Муҳамад ( с ) хонданд , напазируфтанд , ва аз он баргаштанд ва рӯй бар гардониданд , бо онкии вайро мешинохтанд баному сифату наът . Фонҳми иҷдўнаҳи мктўбои ъндҳми фии алтўриаҳу алонҷил ,у бики ривоят аз ибни аббоси идъўни إлии китоби аллоҳи мурод аз ин китоби ҳам тавротаст ва онро қиссааст , мигўинд : мардӣу занӣ аз аҳли хайбар аз ашрофи эшон зино карданд ,у бҳкми китоби тавроти мустуҷиб рҷм шуданд , аммо кроҳит медоштанд рҷми эшонро , ки аз ашроф ва меҳтарон буданд , бар Мустафо ( с ) омаданд то аз вай рухсатӣ ёбанд дар кори эшон , расӯли худои эшонро ҳукм рҷм кард нӯъмони бен абии аўФӣу яҳёи ибни Амр аз сарон ҷуҳудон буданд , гуфтанд : ё Муҳамад ! бедод мекунӣ бар эшон , ки бар эшон рҷм нест » Мустафо гуфт : « бинӣу бинкми алтўроаҳ » .

Миёни ман ва шумо тўроаҳаст яъне бҳкми тавроти фурӯди оӣим , эшон бойен ризо доданд , пас расӯл худо гуфт аз шумо ки донотараст бтўрот ? гуфтанд мардӣаст аъўр аз донишмандони фадак ӯро ибн сўрё гӯйанд , ва ӯро бхўонднд , расӯл гуфт : туе ибни сўрё ? гуфт оре ! гуфт ту олами ҷуҳудоне ? гуфт чунин мигўинд . Он гуҳи расӯли худои тӯряти баъзе бхўост ки дар он зикри рҷм буд , ибни сўрё дар гирифт ва мехонд то боити рҷм дар гузашт . Он гуҳи даст бар он ниҳода ва пӯшида дошт . Пас абди аллоҳи ибни салмони даст вай бигирифт ва он ояти рҷми баҳри расӯли аллоҳу баҳр ҷуҳудон хонд , набишта буд : « алмҳсну алмҳснаҳи азои знё ,у қомати ъалиҳумо албина , рҷмоу ани канти алмроаҳи ҳаблӣ , ттрбси баҳо ҳатто тзъи мо фии батнҳо » пас расӯл худо фармуд : то он ҳар ду ҷуҳудонро ки зино карда буданд рҷм кунанд ҷуҳудон аз он дар хашм шуданду беруни рафтанд , раби Алъоламин дар шаъни эшон ин оят фиристод . Сами итўлӣ Фриқ манеҳам ва ҳам мързўн мегуяд : гуруҳе аз эшон баргаштанд ва рӯй гардониданд аз ҳақ , яъне уламоу рؤсоءи эшон баъд аз онкӣ донистанд ки рҷм ҳақасту ҳукм тавротаст .

Ва баҳри он гуруҳеи боъроз махсӯс кард , на ҳама ки лухтӣ аз уламои эшон чун абди аллоҳи бен салому асҳоб ӯ мусулмон шуда буданд ва имон оварда .

Ва гуфтаанд ки фарқи миёни тўлӣ ва эъроз онаст ки : тўлӣ онаст ки ҳоҷатиро баргардад бар ақду нияти он ки боз ояд , ва эъроз онаст ки бадалу ҳиммати баргардад ва рӯй баргардонад яъне итрки алмнҳҷу ёхзи фии арзи алтриқи мтхбто . Гуфтаанд тўлӣ онаст ки дӯстӣу ҳавохоҳии бигузорад , аммо бетон барнагардад . Ва эъроз онаст ки дӯстии бигузораду бетон низ баргардад .

Злки бأнҳми қолўо эй злки алоърози ани ҳкмки бсбби ағтрорҳм , ҳайси қолўои лни тмснои алнори إлои أёмои маъдӯдоти ин айёми маъдӯдоти он чиҳил рӯз хоҳанд ки дар он гӯсола май парастиданад яъне баъдади он рӯзҳо ки гӯсолаи прстидими моро азоб хоҳад буд . Раб Алъоламин гуфт : ин дурӯғи эшонро ФрҳиФтаҳ кард , худ дурӯғи фаро май созанд ва худ бидон ФрҳиФтаҳ мегирданд . Ва дурӯғ онаст ки гуфтанд лни тмснои алнори إлои أёмои маъдӯдот ва гуфтаанд он дурӯғ ки эшонро ФрҳиФтаҳ кард онаст ки гуфтанд « нҳни أбноءи аллоҳу أҳбоؤаҳ » .

Қавла : ФкиФи إзои ҷмъноҳми лиўми лои риб фӣа гуфтаанд : ки маънии явм вақтаст ва ончӣ гуфт « фии сетаи айём , фии арбаъаи айём , фии явмин » маънии ҳама вақтаст , ки ин рӯзу шаб бар ихтилофи наздик моаст ,у аллоҳи таъолии лӣси ъндаҳи лайл ва наҳор абди аллоҳи бен масъӯд гуфт . « ани рбкми лӣси ъндаҳи лайл ва ло наҳор , нури алсмоўоти ман нури виҷҳа . »

ФкиФи إзои ҷмъноҳми алоиаҳ . . . Мегуяд : ки то чун буд ҳолу қиссаи эшон ки мо эшонро бо ҳам ореми лиўми лои риби фӣаи рӯзиро ки дар бӯдан он рӯз гумоне нест ва на шӯри дилро ҷое . Агар касе гуяд чигуна шак аз он нафй кард , ва бисёр кас ҳаст аз мардумон яъне кофарон ки дар он бшканд , чунон ки раби алъзт ҳикоят кард аз қавмӣ : إн назанн إлои зно ва мо нҳни бмстиқнин ҷавоб онаст ки : ин ояи лои риб бмънӣ наҳйаст чунон ки гуфт Флои рФсу лои Фсўқ эй лои трФсўоу лои тФсқўо . Далел барин онаст ки ҷой дигар наҳй сариҳ кард : Флои ткўнни ман алммтрин , Флои икни фии сдрк ҳараҷ манеҳ агар гӯйанд ин шак дар қасду ихтиёр мардум наёяд , чигуна наҳй мекунад чизе ки дар он ихтиёр наёяд ? ҷавоб онаст ки : ҳар чанд чунин гуфт аммо маънии он ҳсаст бар тадаббуру тафаккур , яъне ки тафаккур кунед ва нек биандешед ва боз донед . Ва ин тадаббуру тафаккур дар қасд ва ихтиёр ояд ,у гумону шӯри дили бози барад . Ва рӯй абӯи ҳрираҳи қол : қол алнабӣ си иҷмъи аллоҳи алхлқи явми алқёмаҳи фии съиду аҳади сами итлъи алайҳими раби Алъоламин , Фиқўл : итбъи кули инсони мо кони иъбд ,у ибқии алмслмўни Фитлъи алайҳиму иърФҳми бнФсаҳ , сами иқўли анои рбкми Фотбъўнӣ ,у қол алнабӣ сами тншқи аларзи ънкми Фтхрҷўни минҳои шобои калаками алии сини слосин ,у лисони иўмӣзи сурёнӣ , Фтхрҷўни ъротои ҳФоаҳи ғлФои ғзлои илои рбкми тнслўн ,у анои аввали ман тншқи анҳу аларз . »

Ва вФити кули нафаси мо касбат : эй ҷзоءи мо касбат ва ҳам лои излмўни бнқсони ҳснотҳму зиёдаи сиӣотҳм . Қоли алзҳоки ани ибни аббос : Фоўли ройаи трФъи лоҳли алмўқФи злки алиўми ман ройоти алкФори ройаи алиҳўд , ФиФзҳҳми аллоҳи алии рؤси алошҳоди сами иأмри баҳами илои алнор .