Ин сӯраи ол умрон гуфтаанд дивист оятаст , ва се ҳазор ва чаҳорсад ва ҳаштод калима ,у чаҳордаҳи ҳазор ва панҷсад ва бист ва панҷ ҳарф . Ҷумлаи бмдинаҳ фурӯд омад аз осмони иззат , аз наздики худованди ҷли сноؤаҳ , бмстФии слии аллоҳи алайҳу ?алау силами Саид ҷбир гуфт : « аввали ояти азин сӯра ки фурӯ омад ин буд ҳозои баёни ллносу ҳудоу мавъизаи ллмтқин »у Мустафо дар баёни фазилати ин сӯра гуфт : ҳар он кас ки бархонад рӯзи одинаи худои ъзу ҷлу Фриштгон ӯ бар вай сано гӯйанд , ва дуруд фиристанд , то он гуҳи офтоб фурӯ шавад . Ва брўоитӣ дигар меояд ки агар шаби одина бар хонд рӯзи қиёмати вайро ду пар диҳанд то бидон ду пари андари сироти босонӣ боз гардад . Ва брўоитии дигар агар бар итлоқ дар умуми аҳвол ва авқот бархонад баҳри оятии вайро амоне диҳанд ва зинҳорӣ , фардои қиёмати андарони ҷсри дӯзах . Ин масъӯд гуфт : « ман қрأи оли умрони Фҳўи ғанӣ » тавонгари бҳқиқти он касаст ки ол умрон донад ва хонд .

Аммо сабаби нузули оёт ки дар садри ин сўртст бар қавли клбӣу байъу инсу ҷамоатӣ муфассирон онаст ки тарсоён Наҷрон омаданд бар Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?алау силами шаст марди саворон , чаҳордаҳ аз эшон сарону солорону ашрофи эшон , ва дарин чаҳордаҳи се кас буданд ки мадори кори эшон бойени се кас буд , ва бар ҳамаи мақдаму фармон даҳ буданд яке оқиби амири қавм буд ,у соҳиби машварати эшон , ки ҳамаи гӯши бошорту рой вай доштанд , номи ваии абди алмсиҳ буд . Дигари Сайид буд смоли эшон ,у соҳиби раҳли эшон , номи ваии аиҳм . Сдигри абӯи ҳорисаи бен ъалқамаи қозӣу эмому соҳиби мадор . Пас эшон омаданд ва дар масҷиди расӯл худо шуданд , баъд аз намози дигар бо ҷомҳои некӯ ,у ҳайати ороста , то он ҳад ки яке аз саҳоба гуфт : монанди ин қавми мо ҳаргиз надидаем .

Вақти намози эшон дар омад , бархестанд ва ҳам андари масҷиди намози хеши бгзорднди рӯи сӯии машриқ ,у расӯл худо гуфт бгзоридшон то намози хеши бикунанд . Пас Сайиду оқиб ҳар ду дар сухан омаданд ва бо расӯл сухан даргирифтанд . Расӯл худо гуфт : мусулмон шавед эшон гуфтанд мо мусулмони шудеми пеши азин . Расӯл гуфт дурӯғ гуфтед ки шумо мусулмон наед , на онкии худоиро фарзанд мегуед ? ва салиб мепарастед ?у гӯшт хӯк мехуред ? эшон гуфтанд : إни лами икни влдои ллаҳи Фмни أбўаҳ ? агар исои фарзанд аллоҳ набӯд пас падари вай ки буд ?у мухосаматӣ дар гирифтанд дар кори исо , пас Мустафо ( с ) гуфт : на шумо медонед ва мешиносед ки фарзанд бпдр монад лои маҳола ? ки ҷинсияти миёни падару фарзанди ин иқтизо кунад . Гуфтанд балӣ чунинаст . Расӯл гуфт пас худованди мо ъзу ҷл зиндааст ки маргро буии роҳ на , ҳамеша буд , ва ҳаст , ва бошад . Ва исо набӯд пас будаст . Он гуҳи маргу фаноро буи роҳаст ! ва низ худои мо нигаҳбон ҳар чизаст ,у рӯзии гумор ҳар кас , ва дар исои азин ҳеҷ чиз нест !у худованд мо онаст ки лои ихФии алайҳи шайъи ءи фии аларзу лои фии алсмоء на дар замин ва на дар осмони чизе аз ваии пӯшида , ва исо надонад магари онч ӯро дромўхтнд !у худованди мо исоро дар раҳми модари нигошт , чунон ки худ хост , то модари буии борвар шуда ва ӯро фурӯи ниҳод , чунон ки модари фарзанд наад , пас ӯро бпрўрди чунон ки кӯдаки хирадро парваранд бтъому шароб ,у худованди мо азин ҳама покасту муназзаҳ , на хӯрд , на ошомад , на ҳеҷ айбу ранҷи буи дар ояд , « таъолӣу тақаддуси ъмои иқўли алзолмўни ълўои кбиро . Ин сухан дар эшон гирифт ва хомӯш шуданд . То мухосамати мунқатиъи гашт ,у раби Алъоламин дарин ҳоли ин оёт фиристод аз аввали сӯра .

Бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим ъкрмаҳ гуфт : пеш аз мавҷӯдоту мкўноти худо буд , дигар ҳеҷ чиз набӯд , нурии бёФрид ва аз он нури лавҳу қалами бёФрид , он гуҳи аввали чиз ки бар лавҳ навишт бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳим буд . Усмони ъФон аз Мустафо ( с ) пурсед ки дар ин « ояти тсмит » чаҳ гӯйӣ ? Мустафо гуфт : « номӣ аз номҳои худовандаст ҷли ҷалола , бо номи аъзами наздик , ва ҳам бар чунон ки сиёҳии чашми сипедиро наздикаст . Ва ҳам бар ҷаъфари бен Муҳамад гуфт : бисмии аллоҳи китоби худоиро ҳамчун калидаст дарҳоро , пас бҳич дар хона дар натавон шудан бекалид , ҳамчунин дастурӣ нест ки бҳзрт қуръон шаванд бе бисмии аллоҳ . Он гуҳи ин байт бар гуфт ҷаъфар : шеър

« бисмии аллоҳи мФттҳи алклом .

Ва бисмии аллоҳи шоФиаҳи алсқом » .

Абӯи Саиди хидрӣ ривоят кунад аз Мустафо гуфт миёни аврот банӣ одаму миёни деви пардаи бисми аллоҳаст , касе ки бхлўт ҷой шавад қзоءи ҳоҷатро , то бисми аллоҳ нагӯяд ки дидаи дев аз он дарбанд ҳиҷоб нашавад . Ва дев аз ҳеҷ чизи чунон кӯфта ва кушта нашавад ки аз бисми аллоҳ шавад , набинӣ ки мардии бҳзрт Мустафо гуфт « тъси алшитон » Мустафо гуфт : чунин магӯӣ ки деви азин бузургӣ бар худ наад ва гуяд

« бъзтии сғртк ! Фإзои қиллати бисмии аллоҳи тсоғр ҳатто исир мисли алзбоб . »

Ва ани абди аллоҳи бен масъӯд , қол : « ман أроди ани инҷиаҳи аллоҳи ман алзбониаҳи алтсъаҳи ъушри Флиқрأи бисмии аллоҳи арраҳмони арраҳими ?фонҳо тсъаҳи ъушри ҳрФои лиҷъли аллоҳи таъолии кули ҳарфи минҳои ҷинаи ман воҳид манеҳам »у шарҳи ин ояти тсмити болтоӣФу нкт ки бон таъаллуқ дорад дар сӯраи бақара аз пеш рафт .

Қавлаи таъолӣ : ?илам ривоят карданд аз ибни аббос дар тафсири ?илам ки алиф ишоратаст биллоҳ ,у лоами бҷбрил . Ва мем бмҳмд ( с ) ин тафсир далолат кунад ки мабдаи қуръон аз худосту воситаи Ҷабраилу мунтаҳии Муҳамади слии аллоҳи алайҳу ?алау силам . Ва махраҷи алиф ки бдоит махориҷ ҳуруфаст далолат мекунад бидон ки мабдаи қуръон аз худост ,у махраҷи лоам ки аўсти алмхорҷст бар Ҷабраил ки воситааст , ва махраҷ мем ки мунтаҳӣ махориҷаст бар Мустафо ки миннатҳои қуръонаст , чнонстӣ ки раб Алъоламин гуфт : азин ҳуруф ки далолат мекунад бар асбоби сагонаи китоби қуръон ҳосил шуд : он китобӣ ки шумо бо фасоҳату броът аз мисли он гуфтан дармондед , ва оҷиз гаштед . Ва гуфтаанд « алиф » аз аҳадятаст , ва « лоам » аз лутф , ва « мем » аз малик . Маънӣ онаст ки : « алоҳди аллтиФи алмалик .

Қавла : аллоҳи лои илоҳи алои ҳў » .

« аллоҳ » баъзе аз муфассирон дар маънии аллоҳ ва дар иштиқоқ он гуфтанд : « ҳўи алзии иҳқи ?лаи алъбодаҳ ,у алзии иؤли алошёءи илайҳ » « аллоҳ » он худовандӣаст ки ибодат кардану гардан ниҳодани вайро сазост ,у бозгашт ҳар чиз ва ҳар кор аълам ӯст ва бо ҳукм ӯ .

Ва гуфтаанд ки аллоҳ алиф ишоратаст болоءи худо , ва лоам ишоратаст ба лутфи худоу лоами дигар ба лқоءи худо ваҳо танбеҳаст . Мегуяд ки бедор бошед ва бидонед ки ҳар ки бадӣдор аллоҳ расед ҳам бнъмту лутф аллоҳ расед агар на лутф ӯ будӣ бандаи блқоء ӯ нараседӣ .

Муътақиди аҳли суннати барин қоида банно ниҳоданд : то гуфтанд худоро ҳам бхдо шиносем , яъне ки то раби алъзаҳи худро бо дили банда таъриф накунад ,у шавоҳиди сифоти қадим дар дили вай сабт накунад , банда ба маърифат ӯ роҳи набард , инаст ки Мустафои слии аллоҳи алайҳу ?ала ва силам гуфт : «у аллоҳи луи лои аллоҳи мо аҳтдиноу лои тсдқноу лои слино »

Ва мисдоқи ин хабар аз қуръон Маҷид онаст ки гуфт ҳикоят аз аҳли биҳишт :у қолўои алҳмди ллаҳи алзии ҳдонои лиҳозо ва мо кнои лнҳтдии луи лои أни ҳдонои аллоҳ .

Он гуҳи тнзиаҳу тақдиси худро гуфт : лои إлаҳи إлои ҳў ,у бҷўоби он кофарон ки мегуфтанд : ҷумлаи алошёء се чизаст обидӣ ки на маъбуд буд яъне банда ,у маъбудӣ ки на обид буд яъне худои ъзу ҷл ,у маъбудии обид яъне исо . Раби Алъоламин баён кард ки мустаҳаққи ибодат бар итлоқи ҷуз аллоҳ нест он худовандӣ ки ҷуз ӯ маъбуд нест лои إлаҳи إлои ҳў .

Онкии таъкӣдро гуфт : алҳии алқиўми зиндаи поянда , ки бар ваии марги равона ,у фанои буии роҳ на ,у зиндагии ҳамаи зиндагони бадасти вай ва бақадра ӯст ,у алқиўми ҳўи алқоӣми бҳФзи кули шайъи ءу алмътии ?лаи мо ба қавома . Ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : أътии кули шайъи ءи халқаи сами ҳудо . أи Фмни ҳўи қоими алии кули нафаси бмои касбату тамомии шарҳи ин калимот дар сӯра албқраҳ рафт .

Назул алейк алкитоби китоб ӣнҷо қуръонаст , «у إнмои саммии ктобои лктби алҳрўФи баъзҳо илои баъз , эй змҳо »у танзили бноءи маболиғат ва касратаст , яъне ки на бикбор фурӯд омад ин , балки андари солҳо , наҷми наҷм , ояти оят , бақадр ҳоҷату зарурат , бдФъоту карот фурӯ омад , то гирифтан он бтлқФу ёддошти он бадали осонтар буд ,у пояндатар .

Чунон ки ҷой дигар гуфт : кзлки лнсбт ба Фؤодку ртлноаҳи тртилои ҷой дигар гуфту қронои Фрқноаҳи лтқрأаҳи алии анноси алии макс на чун тӯряти Мӯсо ки бикбор аз осмон фурӯд омад . Гӯйанд ҳафтод штрўор буд , ва як ҷузв аз он биксол бар май хонданд , ва дар ҳама банӣ Исроили ҳеҷ каси ҳамаи тӯряти брнхўонд , магари чаҳор кас : Мӯсои умрону Юшаъ бен навен ,у азизу исои алайҳими ассалом . Пас аз ин ҷиҳати тӯряту Инҷилро أнзл , гуфт ва назул , нагуфт . Маънӣ дигар гуфтаанд ки . Назул , қуръонро гуфт аз баҳри онкии ин бноء маболиғатасту ҳукми қуръон мؤбдаст то лои ҷурми бойени лафзи махсӯси гашт ,у ҳукми тӯряту Инҷил мؤбд нест , азин ҷиҳати ббноء муболиға нагуфт .

Назул алейк алкитоби болҳқи алоиаҳ эй болъдл , лами инзлаҳи ботиллои ъбсои бғири шайъи ءи кқўлаҳ : лои иأтиаҳи алботли ман байни идиаҳу лои ман халафа . Мегуяд ин қуръон ки фурӯ фиристод , бъдл фиристод ,у баростӣу дурустӣ , на бботл , ки ботилро дар он гнҷоиӣ на !у бозӣу маҳолро дар он ҷой на !у қил : болҳқ эй бмои ҳақи фии кутубаи ман إнзолаҳи алейк » гуфт фурӯ фиристод бар ту қуръон бидон ки дуруст гашта буд дар кутуби пешина ки ин китоби бтў хоҳем дод .

Мсдқои лмои байни идиаҳ . эй мўоФқои лмои тақаддуми алхбр ба фии соири алктб , маънӣ ҳамонаст . Ва қили мўоФқои лмои кони қиблаи ман алтўроаҳу алонҷилу алзбўри фии алтўҳиду алнбўоту баъзи алшроӣъ , мегуяд ин қуръони мувофиқи тӯряту Инҷил ва збўр аст

Дар баёни тавҳиду исботи нбўоту зикри баъзе шроӣъ .

Он гуҳи ташрифи тӯряту Инҷилро дигари бораи бзкри сариҳ махсӯс кард гуфт : «у أнзли алтўроаҳу алإнҷили ман қабл » эй ман қабл ҳозои алқуръон . Ҳудои ллноси сифати тӯрят ва Инҷиласт ,у нос банӣ Исроиланд . эй ҳумои ҳудои лабании Исроили ман алзлолаҳ .

Ва أнзли алФрқон раво бошад ки ин фарқони бқрони махсӯс буд ки ҷой дигар гуфт :у байноти ман алҳдӣу алФрқон ва раво бошад ки бар умум баронанду ҳамаи китобҳои худо дар он мундараҷ буд , ки ҳама онанд ки ҳақ аз ботил ҷудо мекунанд ,у ҳақиқат аз шабаҳат ,у ҳидоят аз залолат пайдо кунанд .

Ва иштиқоқи тӯрят аз « тӯрӣа »аст ,у тӯрӣаи равшан кардан буду намӯдан , яъне ки тӯряти ҳама равшаноӣаст ,у сабаби нури дилу ҳидоят . Чунон ки гуфт :у зиёу зкрои ллмтқину иштиқоқи Инҷил аз « нҷл »асту нҷли асл буд яъне ки Инҷили дайнроу илмро асласт . Ва аллоҳи аълам .

إни аллазӣнаи кФрўои алоиаҳ . . . Яъне болқрону бад-ӣни аллоҳи ъзу ҷл , ?лаами азоби шадиди фии алохраҳи эшон ки кофар шуданд бсхнони худоӣ ки бидон имон надоданд ва напазируфтанд ,у рисолати расӯлу набуввати вайро мункир шуданд ,у суханони худоиро асотир алаввалин гуфтанд , ва низ оёту ъломот ки бар ваҳдонияти аллоҳ далолат мекунад , ва бар сидқи набувват гувоҳӣ медиҳад , аз ин длоӣли ақлӣу самъии онро мкобр шуданд , аишонрости азобии сахт дар он ҷаҳон . Ва худоиро ҳаст ки азоб кунад ва кин кашад онро ки хоҳад ,у касро нест ва нарасад ки вайро манъ кунад аз он киу аллоҳи азизи зўи интиқоми вай азизасту қавӣу қодир бар ҳама ғалаба дорад ва бо ҳамаи товаду сазоӣ ҳама донад ва тавонад .

إни аллоҳи лои ихФии алайҳи шайъи ءи фии алأрзу лои фии алсмоءи алоиаҳ . . . Клбӣ гуфт : дар замини ҳичиз аз худоӣ пӯшида нест , яъне вФди Наҷрон ва кед эшон бо расӯли худоӣ ва дар осмони ҳичиз пӯшида нест , яъне аъмоли бандагон . Ва тахсӣси осмону замини бзкр аз онаст ки зикри осмону замини бозоФт бо махлуқон ҳоӣл тарасту азимтар , ва дар дилҳо асар бештар дорад , он гуҳ ҳар чаҳ ҳаст берун аз осмону замини худ бар он далолат мекунад .

Қавла : ҳўи алзии исўркми фии алأрҳоми Киеви ишоءи алоиаҳ . . . Ҷой дигар гуфт блФзи мозӣ : ҳўи алзии исўркми Фоҳсни сўркми ончӣ мозӣаст бар сиблат тақдирасту феъли худои ъзу ҷли лои маҳола бӯданӣаст . Ва аз рӯй ҳукм чунонаст ки аз он пардохтанд чунон ки гуфт : أтии أмри аллоҳ . أмои ончӣ бар лафз мстқбл гуфт : исўркми фии алأрҳоми ин бар ҳасби ҳол махлуқонаст , чунон ки бъзти худ ҷли ҷалола , ҳолои Фҳоло изҳор мекунад феъли худ , ва май офаринад , ва аз он хабар медиҳад ки : исўркми фии алأрҳоми Киев ишоء гуфт : ӯ худовандӣаст доранда ,у нигоранда , ҳам мусаввир ва ҳам мудаббир , халқро мусаввирасту оламро мудаббир ва дурустаст аз Мустафо ( с ) ки гуфт : « إзои أроди аллоҳи ъзу ҷли халқи абди Фҷомъи алрҷли алмрأаҳи тори моؤаҳи фии кули арақу узв , Фозои кони явми алсобъи ҷумъаи аллоҳи таъолии сами أхзраҳи кули арақи ?лаи фӣ эй сувараи мо шоءи ркбаҳ » .

Ҳосил хабар онаст ки раби Алъоламин чун хоҳад ки банда биёфрианад марду зани фаро суҳбат дорад , то он гуҳи оби вай пароканда шавад , пас рӯзи ҳафтуми ҳама бо ҳам оради он об ва он урӯқ , ва чунон ки хоҳад сӯрат вай менагорд , тартиб аъзо медиҳад ,у барҳам май нишонд , яке кӯтоҳ , яке дароз , яке нарина , яке модинаҳ . Яке некӯи сӯрат ва яке мункири сӯрат , якеро халқи зоҳири тамом , яке ноқис , яке сиёҳ , яке сипед . Пас мусаввири бҳқиқт худоӣаст ки қудраташ бениҳоят , ва худ беҳамтоаст . Ва касро нсзост ва на равост аз махлуқон ки сӯрат гарӣ кунад . Мустафо ( с ) аз он наҳй карда ва гуфт : « ман сувари сувараи клФи явми алқимаҳи أни инФхи фӣҳо алрўҳу лӣси бноФх . »

Ва қол « إни أсҳоби ҳзаҳи алсўри иъзўни явми алқимаҳу иқоли ?лаами أҳиўои мо хилқатам »

Ва қол » إни албити алзии фӣаи тасовири лои тдхлаҳи алмлоӣкаҳ . »

Қил яъне малоикаи алрҳмаҳи ?фони малоикаи алъзоби тдхлаҳи лои маҳола . Ва раъй алнабӣ си строи фӣаи тимсоли Фҳткаҳ ,у лами идхли албити алзии кони мълқои алайҳ .

Сами қоли таъолии лои إлаҳи إлои ҳўи алъзизи алҳкими калима « лои إлаҳи إлои аллоҳ » бохри ояти аъодт кардан бидон маънӣаст , ки чун бдлоӣли равшану бурҳони содиқи дарин оёт маълум шуд ки исо махлуқаст . Ва аллоҳи холиқи исо , яъне пас медонед ки маъбуди биҷуз аллоҳ нест ,у сазои хдоӣии ҷуз ӯ нест , азизаст ки ӯро ҳамто ва монанд нест ,у касро бо вай тобстн нест , ҳакимаст дар кори хеш , ки ӯро ҳоҷат бонабоз ва фарзанд нест ,у ширкату вилодат дар ҳикмати худ муқтазӣ рубубият нест .

Ва дурустаст хабар аз Мустафо с гуфт : إни аллоҳи ъзу ҷли исдқи алъбди бхмси иқўлҳни إзои қоли лои إлаҳи إлои аллоҳи ?лаи алмалику ?лаи алҳмд » қоли сидқи абдӣ ,у азои қол « лои إлаҳи إлои аллоҳу алҳмди ллаҳ » қоли сидқи абдӣ . Ва азои қол « лои إлаҳи إлои аллоҳу аллоҳи Акбар » қоли сидқи абдӣ . Ва азои қол « лои илоҳи алои аллоҳи вҳдаҳи лои шарики ?ла » қоли сидқи абдӣ .