Қавлаи таъолӣ : Флмои أҳс исо манеҳам алкФри алоиаҳ . . . Маънии эҳсос донистанаст ва ёфтан бихарад , ва дидани бҳосаҳи басар , мегуяд ки : чун исо ( ъ ) бидонаст ва дарёфт ки ҷуҳудон бар куфри муҳкам истодаанд ,у исрори эшон бар куфр диду қасди қатли исо ( ъ ) мекарданду сози бад ки пинҳон месохтанд , исо ( ъ ) дар он ҳол аз эшон баргашту роҳ гурез гирифт , то бқўмии ҳўорён дар афтод . Яъне гозрон ки ҷомҳо мешастанд ва сипед мекарданд . Аз эшон нусрати хост бар ҷуҳудон ва гуфт : ман أнсории إлии аллоҳ ? ансори ҷамъ насираст чунон ки ашҳоди ҷамъи шаҳид ,у илои бмънӣ маъааст , чунон ки гуфт онҷо :у лои тأклўои أмўолҳми إлии أмўолкм яъне маъаи амўолкм ва араб гӯйанд : « алзўди илои алзўди абл » яъне маъаи алзўд . Ва маъноа « ман изиФи нусрата Аёӣ илои насраи аллоҳ ? » он кист аз шумо ки маро нусрат кунад бо онкии аллоҳи маро нусрат медиҳад .

Гуфтаанд ин нусрат забонасту исботи ҳуҷҷат ки митлбид , на нусрати шамшер .

Қоли алҳўориўни нҳни أнсори аллоҳ ҳавориюн гуфтанд ки мо ёронем худоиро ва ин бар фарохии маҷол арабаст дар сухани эшон , муроди бони нусрат дайнаст , чунон ки гуфт : إни тнсрўои аллоҳи инсркм яъне : ани тнсрўои дайни аллоҳ . Ҷой дигар гуфт :у инсрўни аллоҳу расӯлаеу инсрўни дайни аллоҳу расӯла .

Аммо ҳавориюн , хилофаст миёни уламо ки ин номи эшонро аз баҳр чаҳ ниҳоданд ? қавмӣ гуфтанд : аз баҳри онкии ҷомҳои сипед доштанд , исо ( ъ ) боишон дар расед ва эшон ҳамаи сипед ҷома буданд , сайд моҳӣ мекарданд . Ва дуруст онаст ки гозрон буданд : « конўои иҳўрўни алсёб эй ибизўнҳо »у занро ҳўроء гӯйанд ба он маънӣ ки сиёҳаи чашми вай сиёҳ бошаду сипедаи сахти сипеду холис . Расӯли худо ( с ) гуфт : « ҳар пайғомбариро ҳўорӣаст , ҳўории мо зубайри бен алъўомаст . Ин хабар далеласт ки ҳўорӣ номӣаст хосгён ҳар пайғомбариро . Азин ҷост ки қтодаҳ гуфт : ани алҳўориини каллаами ман Қурайш : абӯи бикр ,у умр ,у алӣ ,у Ҳамза ,у ҷаъфар ,у абӯи убайдаи бен алҷроҳ ,у Усмони бен мзъўн ,у абди арраҳмони ибни ъўФ ,у саъди бен абии вқос ,у Усмони ибни ъФон ,у талҳаи ибни убайди аллоҳу алзбири ибни алъўом ва дар қиссаи ин оят гуфтаанд ки Марями исо ( ъ )ро бо ҳарфат саббоғӣ дод пеши меҳтари саббоғон , чун он ҳарфати бдонстаҳ буду дарёфта , он меҳтари саббоғони ҷомҳои бисёр буи дод , ва бар ҳар ҷома нишон кард бар он ранг ки мехост . Он гуҳ ба исо гуфт : ин ҷомҳо рангоранг май бояд ҳар яке чунон ки нишон кардаам ба ранг мекун , ин бигуфт ва ба сафарӣ берун шуд ва ҷомҳо бъисии супурд . Исо рафт ва он ҷомҳо ҳама дар як хнби ниҳод бар як ранги рост , ва гуфт : « кунии бозни аллоҳи алӣ мо аред мнк » пас он гуҳи меҳтари саббоғони зуд аз сафар боз омад ва он ҷомҳо дид , дар як хнби ниҳода ,у бик ранг дода , дил танг шуд , гуфт : ин ҷомҳо табоҳ кардӣ ! исо гуфт : ҷомҳо чун хоҳӣ ? ва бар чаҳ ранги хоҳӣ ? то чунонк ту хоҳӣ аз хнби беруни орм , чунон кард . Яке сабз омад , яке зард , яке сурх чунонк мурод буд . Он мард аз кори ваии аҷаби дармонд ва донист ки биҷузи сунъ илоҳӣ нест , буи имон овараду асҳоби ваии ҳама имон овараданд . Ва нусрати дайн вай карданд .

Инаст ки раб Алъоламин гуфт : қоли алҳўориўни нҳни أнсори аллоҳ клбӣ гуфт : ҳавориюни дувоздаҳ мард буданд ва аз хосгёни исо ки бар роҳи атбоъи ваии рости рафтанд ва дуруст омаданд , ҳамеша бо вай буданд ,у ҳаргиз аз вай ҷудо нагаштанд , ҳар гуҳ ки гурусна шудандӣ гуфтандӣ : « ё рӯҳи аллоҳи ҷъно » исои даст бар замин задӣ ва ҳар якеро ду рғиФ берун оварадӣ . Ва дар ҳол тишнагӣ мегуфтанд : « ътшно ё рӯҳи аллоҳ ! » исои даст дар замин задӣ , об бар омадӣ , то эшон бёшомидндӣ . Пас эшон гуфтанд : ё рӯҳи аллоҳ ! кист аз мо фозилтар ки бтў имон оварадем , ва бар пай ту истодем , чун гурусна шавем моро таоми диҳӣ , ва дар тишнагии оби диҳӣ ? исо гуфт : аз шумо фозилтар онаст ки бадасти хеш кор кунад , ва аз касб хеш хӯрд ! эшон чун ин сухан бишуниданд ҳарфат гозрӣ биёмухтанд , ва аз касб хеш хӯрданд эшонанд ки раби Алъоламин номи эшон ҳўорёни ниҳод , ва аз эшон ҳикоят кард ки гуфтанд : омнои биллоҳу ашҳади бأнои мслмўн : рбнои омнои ҳам аз қавл ҳўорёнаст , мегуяд : худованди мо ! мо имон дорему бгрўидими бмои أнзлти бончаҳ фурӯ фиристодӣ аз осмон яъне китоби Инҷил :у атбъно алрасул ва бар пай расӯл истодем яъне исо ( ъ ) . Фоктбнои маъаи алшоҳдин эй маъаи Муҳамад ( с )у уммата , ва ҳам аллазӣнаи зкрҳми аллоҳи фии қавлаи лткўнўои шуҳадоъи алии анносу икўн алрасул алайкуми шҳидо .

Ва мкрўо яъне аллазӣнаи аҳс исо манеҳам алкФр . Эшон ки исо азишон куфр маълум карда буд , макр сохтанд . Ва макри эшон он буд ки чун исоу модар аз миёни эшон берун шуданд ва пас бо ҳўорён боишон боз омад ва даъват кард , эшон қасд исо карданд , ва дор заданд , то вайро бурдор кунанд , раб Алъоламин гуфт :у макри аллоҳи эшон соз наоне сохтанд ,у аллоҳи соз наоне сохт , гуфтанд ки : макр ,созӣ буд пӯшида .

Ва бошад ки муфсидатро кунанд , ва бошад ки маслиҳатро . Ва макри аллоҳи ҷузи маслиҳатро набошад ,у ғдр бо он набӯд ки аллоҳи таъолӣ покасту муназзаҳ аз ғдр кардан . Ин ҳам чунонаст ки худро ҷл ҷалола кед гуфт ва он гуҳ дар он кед аз ғурури пок ва муназзаҳаст . БхлоФи махлуқ ки кед ӯ бо ғурурасту макр ӯ бо ғдр . Пас макри холиқи бмкр махлуқ намонад , ҳам номӣ ҳаст , локини ҳам санӣ нест , ва дарин ояти ради ҷҳмён зоҳирасту аҳли суннатро бҳмди аллоҳ дар он ҳуҷҷати қоҳир .

Ва макр аллоҳ гуфтаанд ки : макри аллоҳ ӣнҷо онаст ки : пайғом дод ба исо то фаро ҳўорён гуфт ки : он кист аз шумо ки ризо диҳад то шабаҳи ман бар вай афкананд ,у вайро ббдл ман бурдор кунанду биҳишт ӯро буд ? яке аз эшон иҷобат кард , онаст ки аллоҳ таъолӣ гуфт : шабаҳи ?лаами вҳби ибн мнбаҳ гуфт дар баёни ин қисса : ки исо шабӣ нишаста буд бо ҳўорён , ва эшонро васиятҳо мекард , ва насиҳатҳо мегуфт , он гуҳ гуфт : яке аз шумо имшаби бмн кофар шавад ,у марои бчнд дирам бифурӯшад . Пеш аз онкии хрўаҳ бонг кунаду равшанои рӯз падед ояд , то дарин сухан буданд , ҷуҳудон биёмаданду исо ( ъ )ро дар он миёнаи шаби ббрднд , ва дор зада буданд то вайро бурдор кунанд . Аллоҳи таъолии он шаб фармон дод то ҷаҳони торики гашт , торикии азим ки эшон икдгрро наме диданд . Фриштгон омаданд дар он соъату исо ( ъ )ро раҳониданад аз дасти эшон . Он мард ки исо ( ъ ) ӯро ном зад карда буд бкФру бегонагӣ , номи ваии Яҳудо буд . Бҷҳўдон гуфт : маро чаҳ диҳед агар ман шуморо бъисӣ далолат кунам ? сӣ дирам буи доданд . Вай биёмаду исо дар хона буд ки равзан ба берун дошт . Чун дар хона шуд аллоҳи таъолии шабаҳи исо бар ваии афканд ва Ҷабраил омад исоро аз он равзан ба осмони барад . Ҷуҳудон аз пас он мард дар рафтанд ва он мардро бар сӯрати исои диданд , вайро бигирифтанд ва бурдор карданд . Ва баъд аз он модари исоу занӣ дигар омаданд бпои дору мигристнд . Раби Алъоламин фармон дод то исо биёмад ва эшонро гуфт чаро мегарӣед ? эшон гуфтанд : бтўи мигриим . Исо гуфт : шумо дилтанг набошед ки аллоҳи таъолии марои босмони барад ва бо ман никўӣиҳо карду ҷузи хайру роҳат пешам наомад , ва ин мардро ки бурдор карданд аллоҳи таъолии шабаҳи ман бар ваии афканд , то ҷуҳудон пиндоштанд ки он ман будам . Инаст ки раб Алъоламин гуфт :у мкрўоу макри аллоҳу аллоҳи хайри алмокрин ҷуҳудон пиндоштанд ки эшон дасти бурданди бони макр ки сохтанду макри аллоҳ баасту соз ӯ ма .

Таворихён гуфтанд ки : исои сӣ ва се сола буд ки ӯро босмони бурданд аз байти алмуқаддаси шаби қадар аз моҳи рамазон ва сӣ сола буд ки аз осмони буи ваҳй омад .

Чунон ки муддати набуввату иблоғи ваии се сол бар омад , он гуҳ ӯро босмони бурданд . Ва Марями он гуҳ ки буи бор гирифт сездаҳ сола буд ,у баъд аз рафъи исо ( ъ ) шаш сол бизӣаст . Ва вилодати исои баъд аз малики ашкониён буд ба панҷоҳ ва як солу баъд аз ғалабаи Искандари базмин Бобули бшст ва панҷ сол . Ва исо ба байти лаҳми зод ки манзилӣаст аз манозили масҷиди ақсо .

Мустафо ( с ) шаби миъроҷи онҷо фурӯд омад ва намоз кард .

Қавла : إзи қоли аллоҳ ё исои إнии мтўФик дар маънии мтўФики ду қавл гуфтаанд : яке онаст ки аллоҳ гуфт ё исои ман туро стонндаҳаму гӣранда ва аз дунёи басӯии худ бар оваранда бемарг . Ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : Флмои тўФитнӣ эй қбзтнии илои алсмоءу أнои ҳӣ . Ин қавл каъбасту ҳасану клбӣу мтри вроқ ,у ибни ҷриҷу ибни зайд , ва барин қавли тўФиро ду таъвиласт : яке онкӣ : роФъки илои воФё эй томои лами инолўои мнки шиӣо . Чизе ки бтмомӣ аз касе бастонеи гӯйӣ : тўФити кзоу астўФитаҳ яъне ки : ман туро ба осмон бар орм бо шахси тамом ки ин душманон аз ту ҳеҷ чиз накоҳанд ва нагиранд . Дигар онаст ки : « ании мтўФик , эй мтслмк » , иқол « тўФит манеҳ , эй тслмтаҳ » яъне ки : ман туро бо худпазираму сӯй хеш барорам . Қавл дигар онаст : ки аз ибни аббос ривоят кардаанд : « ании мтўФик эй ммитк » тўФии барин қавл маргаст ва онро ду таъвиласт : яке онкӣ вҳб гуфт : « тўФии аллоҳи исои слоси соъоти ман алнҳори сами рафъаи илайҳ » . Таъвил дигар онаст ки заҳҳок гуфт бар тақдиму таъхир « ании роФъки илоу мтҳрки ман аллазӣнаи кФрўоу мтўФики баъди анзолки ман алсмоء » .

Мегуяд : турои басӯи хеш барорам ва аз кофарони бурҳонам ва он гуҳи бъоқбти туро бадунё фиристаму бмиронм .

Рӯй ан алнабӣ ( с ) қоли анои аввалии бъисии бен Марями лонаи лами икни бинӣу байнаи набӣ ,у анаи нозили алии умматӣу хлиФтии алайҳим , Фозои рأитмўаҳи ФоърФўаҳ , ?фонаи раҷули мрбўъи алҳлқ , илои алҳмраҳу албёз , сибти алшър , иҳлки аллоҳи фии замонаи Масеҳи алзлолаҳи алкзоби алдҷол ,у илбси фии аларзи арбаъӣни сана . Ва фии рўоиаҳи каъби арбъо ва ъушрин сана , сами итзўҷу иўлди ?ла , итўФӣу ислии алмслмўни алайҳу идФнўнаҳи фии ҳуҷра алнабӣ ( с ) .

Ва рӯй ан алнабӣ ( с ) қоли Киеви иҳлки ИМАи أнои фии аввалҳоу исои фии охирҳоу алмаҳдии ман аҳли байтии фии васатҳо .

Қоли ибни аббоси мо лбси Мӯсои алои алсўФ ҳатто қабз , ва мо лӣси исои алои алшър ҳатто рафъ .

Ва қоли ибни умри рأино алнабӣ ( с ) ибтсму ҳўи фии алтўоФ . Фқили ?лаи фии злк , Фқоли астқблнии исои фии алтўоФу маъааи маликон .

Ва мтҳрки ман аллазӣнаи кФрўои татҳираи ман алкоФрин : ихроҷаи ман бинҳм .

Ва қили тхлисаҳи ман қтлҳми лони злки наҷис тҳраҳ манеҳ .

Ва ҷоъили аллазӣнаи атбъўки фавқи аллазӣнаи кФрўои إлии явми алқёмаҳи ибн зайд гуфт : ин тарсоёнанд ки дар ҳар шаҳрӣ ки бошанд ма аз ҷуҳудон бошанд , на бинӣ ки тарсоёнро дар дунёи мамлакату иззат ва манъатаст ,у ҷуҳудонро ҷузи хорӣу мҳонт ва фурӯмоиагӣ нест . Ва барин қавли маънии атбоъи даъвӣ муҳаббатаст на атбоъи дайну миллат . Ва қавл дуруст онаст ки : атбоъи ҷузи атбоъи дайн ва миллат нест , ва ин кофи атбъўк бо Мустафо ( с ) мешавад ва маънӣ онаст ки : эшон ки бар паии ту рафтанд ё Муҳамад . Дар тавҳиду тасдиқ ҳам эшонанд ки атбоъи дайни исо ( ъ )у миллат вай карданд баростӣу дурустӣ , ва ӯро ббндгии аллоҳу рисолати вай иқрор доданд . ё Муҳамад ! ӣнони бартари ҷуҳудону трсоённд , имрӯз дар бурҳону ҳуҷҷат то бқёмту фардо дар дараҷоти биҳишт бо неъмату каромат . Он ҷуҳудону тарсоён дар асфали алсофлин , ва ин муъминон дар аъло алӣин .

Сами إлии мрҷъкми Фأҳкми бинкми Фимои кантами фӣаи тхтлФўни ин мухталифони дарин ояти панҷ қавманд , яке мусулмононанд ки мегӯйанд ки : аллоҳи якеу Мӯсо ( ъ )у исо ( ъ )у Муҳамад ( с ) расӯлон ӯ ,у дигар ҷуҳудонанд ки мигўинд : Мӯсои расӯл ӯу исоу Муҳамад ( с ) на . Ва сдигри гуруҳ тарсоёнанд . Як гуруҳ мегӯйанд ки : исо ( ъ ) худост ! ва як гуруҳ мегӯйанд ки : фарзандасту модари ваии зан ,у Муҳамад ( с ) пайғомбар на . Он гуҳ хабар дод аз саранҷоми ин чаҳор гуруҳ ки кофаранд ва он як гуруҳ ки мусулмонанд : Фأмои аллазӣнаи кФрўои алоиаҳ . . . Аммо ин чаҳор гуруҳ ки кофаронанд Фأъзбҳми ъзобои шадидани фии алднёу алохраҳи эшонро азоб кунам азобии сахт дар дунёи бшмширу газят ва дар охирати оташи ҷовид .

Ва أмои аллазӣнаи омнўоу ъмлўои алсолҳот аммо он як гуруҳ ки мусулмонанд ки эшонро имонасту амали солеҳ . Имон феълӣ бошад аз банда ки муқтазии он амн буд аз азоби худо ,у амали солеҳи феълӣ буд ки муқтазии он сулҳ бошад миёни бандау миёни худо .

ФиўФиҳм أҷўрҳм мегуяд : ҷзоءи кирдори эшону савоби тоъоти эшон бтмомӣ боишон расонем , ва аз музди кори эшон ҳеҷ чиз зоӣъ накунем ва накоҳем . Ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : إнои лои нзиъи أҷри ман أҳсн амалан .

Он гуҳ гуфт :у аллоҳи лои иҳби алзолмини аллоҳи зулм на писандаду золимонро дӯст надорад . Яъне ки чун зулм дӯст надорам бидонед ки худ накунам ва бо халқи худ пеш нагирам , ки он кас ки чизе душман дорад , худ накунад хосса ки аз он мустағнӣ ва бениёз бошад .

Злки нтлўаҳи алейк ҳақиқати таловат атбоъаст , яъне ки хонандаи лафз бар пай лафз медорад ва « ҳақи таловат » чунон ки онҷо гуфт итлўнаҳи ҳақ таловата онаст ки тадаббуру татаббуъи маънӣ бар пай лафз дорад ,у бмқтзии он кор кунад ,у худои ъзу ҷл дар қуръони ҷойҳо азоФти таловату қроءаҳ бо худ кард аз он дар қуръон фаровонаст . Ва зоҳири он ҳамаи рад ҷҳмёнаст , ва гуфт Мустафо ( с ) шоҳид онаст : кأни анноси лами исмъўои алқуръони ҳайни смъўаҳи ман арраҳмони итлўаҳи алайҳим .

Злки нтлўаҳи алейк ман алоёт маънӣ онаст ки : ин қиссаи исоу Марям ки мо бар ту хондем аз ъломоти рисолату бурҳони набувват туаст ё Муҳамад , ки он хабарҳо ғайбаст ки на бмшоҳдти дида ва на аз китобии брхўондаҳ эй , балки мо туро аз он хабари додем ва аз зикри ҳаким « яъне лавҳи маҳфӯз » бо ту бигуфтем : «у аллўҳи алмҳФўзи муъаллақи болърши ман дарраи бизоء » ва гуфтаанд ки : « зикри ҳаким » қуръонаст , ?фонаи алмҳкми ман алботлу ҳўи алмшори илайҳи бқўлаҳи таъолӣ : китоби أҳкмти оёта .