Қавлаи таъолӣ : кантами хайри أмаҳи алоиаҳ . . . Баъзе муфассирон гуфтанд : уммати ӣнҷои садр авваланд , саҳобаи расӯл , муҳоҷирину ансор , чароғҳои ҳудо ,у ситорагони рушд ,у доварии дорони ҳақ ,у тарҷумонони Мустафо ( с ) . Умри бен улхитоби ин оятро хонд ва гуфт : « ҳозои лоўлноу луи шоءи аллоҳи лҷъли лохрнои аизо , Фқоли кантами Фкнои клнои ахёро » .

Ва идли алайҳи мо

Рӯй абди аллоҳи бен масъӯди қол : ҷмънои расӯли аллоҳ ( с )у нҳни арбъўни рҷло , Фқол : анкми мнсўрўн ,у мафтӯҳи лакам , Фмни адрки злки мнкми Флиأмри болмърўФу линаҳи ани алмнкр .

Қавмӣ аз уламо гуфтанд : ин оммаи уммати Муҳамад ( с ) рост , пешинёну пасинён ,у кзлк

Қол алнабӣ ( с ) : « мисли умматӣ мисли алмтри лои идрии аввала хайрам охира » .

Ва қол ( с ) : « аътити мо лами иъти аҳади ман анбёءи аллоҳ » қлно ё расӯли аллоҳи мо ҳў ? қол : « нусрати болръб ,у аътити мафотеҳи аларзу самяти Аҳмад ,у ҷаъли лии шароби аларзи тҳўро ,у ҷаълати умматии хайри аломм » .

Ва қол : « аҳли алҷнаҳи моӣаҳу ъшрўни сафо , минҳои смонўни ман ҳзаҳи аломаҳ . »

Ва ани инс ( рз ) қол : ?утии расӯли аллоҳи усқуфи Фзкри анаи раъии фии маномаи аломми конўои имзўни алии алсроти итҳоФтўн ҳатто ?утати ИМАи Муҳамад ( с ) ғрои мҳҷлин . Фқлт : ман ҳؤлоء ? анбёء ? Фқолўо : ло . Фқлт : мрслўн ? Фқолўо : ло . Фқлт : малоика ? Фқолўо : ло . Фқлти ман ҳؤлоء ? Фқолўо : ИМАи Муҳамад ( с ) ғури мҳҷлўн , алайҳими асари алтҳўр . Флмои асбҳи алосқФи аслм .

Ва қол ( с ) : « мо ман ИМАи алои баъзҳо фии алнор ва баъзҳо фии алҷнаҳу умматии кулҳо фии алҷнаҳ , ани алҷнаҳи ҳурмати алии алонбёءи каллаам ҳатто адхлҳои أно ,у ҳурмати алии алأмм ҳатто идхлҳои умматӣ » .

Ва қили лъисии бен Марям ё рӯҳи аллоҳи ҳилли ман баъди ҳзаҳи алأмаҳи ИМА ? қол : нъм . Қил вае ИМА ? қол : ИМАи Муҳамад . Қил : ё рӯҳи аллоҳ ва мо ИМАи Аҳмад ? қол : уламо , ҳкмоء , ҳлмоء , Аброр , атқёءи кأнҳми ман алФқаҳи анбёء , ирзўни ман аллоҳи болисири ман алрзқ ,у ирзӣ аллоҳ манеҳам болқлили ман алъамал , идхлҳми аллоҳи алҷнаҳи бшҳодаҳи أни лои илоҳи алои аллоҳ .

Қавла : кантами хайри أмаҳ эй антми хайри ИМАи алъараб . « кон » бмънӣ «сор » гӯйанд . Қоли ъдии бен зайд : « кأнтми нҳн , кно ,у комаи кнои ткўнўн » .

Ва фии алқуръон : Фконўои кҳшими алмҳтзр эй Фсорўо . Маънӣ онаст : кантами хайри ИМАи ахрҷти ллнос , ман алأмҳот . Беҳтари гуруҳеи мардумонро шмоӣид ки берун овараданд аз модарони дарин ҷаҳон . Ин сухан аз онаст ки ҷуҳудону тарсоёни халқро бо куфри хонданд , ва аз тасдиқи Муҳамад ( с ) вопаси хонданд , ва ба Мӯсо ( ъ )у исо ( ъ ) фармуданд , ва бар иброҳӣм ( ъ ) бкФр даъвӣ карданд . Ва ин уммати ҳамаи китобҳо бпзирФтнд ,у ҳамаи пайғомбаронро устувор гирифтанд . Ва халқро бад-ӣн фармӯдаанд , ва гуфтаанд : кантами хайри أмаҳ эй фии илми аллоҳу фии аллўҳи алмҳФўз , шумо беҳтар гуруҳе будед дар илми худо ва дар лавҳи маҳфӯз . Яҳё маоз гуфт : « ҳзаҳи алоиаҳи мадҳаи ломаҳи Муҳамад ( с ) ,у лами икни лимдҳи қўмои сами иъзбҳм » . Гуфт : раби Алъоламин уммати Муҳамад ( с )ро дарин ояти бстўд ва на бидон ситуд то пас эшонро азоб ва уқубат кунад . Он гуҳи маноқибу сирати эшонро дар гирифт . Ва қол : тأмрўни болмърўФу тнҳўни ани алмнкру тؤмнўн биллоҳ гуфтаанд ки : маърӯфи ӣнҷои калима шаҳодатаст , Фҳўи аъзами алмърўФ . Ва мункири такзиб расӯласт ,у ҳўи аъзами алмнкр ,у қил : тأмрўни болмърўФ эй босбоғи алўзўء ,у тнҳўни ани алмнкр эй ани алолтФоти фии алслоаҳ . Ва раво бошад ки амри маърӯф , ва наҳй мункиру имони биллоҳ аз шарт хайрят ниҳанд яъне кантами хайри أмаҳи ани амртми болмърўФ . Барин ваҷҳ бар « ллнос » вақф накунанд балки вақф бар тؤмнўни биллоҳ буд .

Ва луи омни أҳли алкитоби алоиаҳ . . . эй луи сидқи алиҳўди бмҳмд ( с )у бмои ҷоءи ман алҳақ ?лаккони хирои ?лаами ман алкФр .

Манеҳам алмؤмнўн яъне абди аллоҳи бен салому асҳоба .

Ва أксрҳми алФосқўни алкоФрўн . Он гуҳи муъминонро огоҳӣ дод ки эшонро аз худо нусратасту ғалаба бар ҷуҳудон , ва гуфт : лни изрўкми إлои أзӣ эй алои зррои исирои боллсон мисли алўъиду албҳт .

Ва إни иқотлўкми иўлўкми алأдбори мунҳазимин . Сами лои инсрўн . Раби Алъоламин ин ваъдаи нусрат ки муъминонро дод рост кард то ҳаргизи ҷуҳудони Мадина бо расӯли худо ва бо мусулмонон ҷанг накарданд ки на ҳазимату шикастагӣ бар эшон буд . Ва раво бошад ки ин оят бар умум баронанд , яъне ҳар чаҳ аз кофарон бмؤмнон расад аз носазои гуфтану ҷанг кардан , он ранҷӣ буд ориз , на поянда , ки оқибати баҳри ҳоли муъминонро бошад . Чунон ки гуфт :у алъоқбаҳи ллмтқин вау алъоқбаҳи ллтқўӣ .

Қавлаи таъолӣ : зарбати алайҳим алзлаҳ гуфтаанд ки : ин махсӯсаст дар ҷуҳудон банӣ қризаҳ ки хорӣу бечорагӣу фурӯтанӣ бар эшон заданд , чунон ки меҳр бар динор зананд . Ва раво бошад ки ин хабари бмънии амр буд , яъне ки ҷуҳудонро ҳамеша хор доред ,у бхўорӣ аз эшон ҷузят ситонид , чунон ки ҷой дигар гуфт : ҳатто иътўои алҷзиаҳи ани яд ва ҳам соғрўн . Агар касе гуяд ки чунаст ки ин мазаллату масканат бар эшон заданд , ва бисёр уфтад аз эшон ки бо мол ва ҷоҳ бошанд ? ҷавоб онаст ки эътибор ба оҳод ашхос нест ки эътибор бъмўмаст ,у эътибори боърози дунявӣу мол ва ҷоҳ нест ки эътибори боҳўол шаръӣаст ,у бъзу зли динӣ , он иззат ки аллоҳ гуфт :у ллаҳи алъзаҳу лрсўлаҳу ллмؤмнин .

Агар дар баъзе ҷуҳудону тарсоёни ъзии дунявӣ буд молу марҷаъи он бо зласт , пас ҳақиқати он зласт на ъз . Ҳамчунин масканат на ҳамонаст ки бемол буд , балки ҳақиқати масканат ҳирсасту фақри нафасу фақри дайн .

Қол алнабӣ ( с ) : « алғнии ғании алнФс » .

Ҳакимиро гуфтанд ки : фалони кас тавонгараст . Он ҳаким ҷавоб дод ки : вай тавонгар нест касӣр алмоласт , тавонгарӣ дигар буду фаровонии моли дигар , ва ба иқўли алшоър : қади иксри улҳолу алонсони мФтқри أинмои сқФўо эй : вҷдўоу сўдФўо .

إлои бҳбли ман аллоҳи ин астсноء мунқатиъаст , яъне локини иътсмўни болъҳди азои аътўаҳ . Мегуяд : эшон ҳар вақту баҳри ҷой хор бошанд , локин дар аҳд ва зинҳор бошанд агар эшонро багазят зинҳор диҳанд . Ва алмроди бҳбли ман аллоҳу ҳабли ман анноси алъҳду алзмаҳу алأмони алзии иأхзўнаҳи ман алмؤмнини бозни аллоҳ . Ва анноси ҳоҳнои хоси болмؤмнин . Он гуҳ дар саёқ оят гуфт :у зарбати алайҳими алмскнаҳи злки бأнҳми конўои икФрўни боёти аллоҳи куфри иллати масканату зиллати ниҳод ,у маъсияту аътдои сабаби куфр , аз баҳри онкии сғоӣри маосӣ агар бони исрор буд бкбоӣр кашаду кабоир бкФр кашад . Ва лзлки қоли таъолӣ : сами кони оқибаи аллазӣнаи أсоؤои алсўои أни кзбўои боёти аллоҳ .

Ва қол алнабӣ ( с ) : « алзнби алии алзнб ҳатто исўди алқлб . »

Ҳосили ояти танбеҳи мؤмнонсту таҳзири эшон аз маосӣ , ҳам аз сғоӣр ва ҳам аз кабоир ки ҳади он бо куфрасту натиҷаи он ширк .

Қавла : лисўои сўоءи истиноди ин сухан бо манеҳам алмؤмнўну أксрҳм алФосқўнаст . Мегуяд : ҳаргизи яксон ва баробар набошанд муъминон бо фосиқон . Ҷой дигар гуфт : أи Фмни кони мؤмнои кмни кони Фосқои лои истўўн . Сифати фосиқони лни изрўкми إло أзӣаст ,у сифати муъминони أмаҳи қоима , пас чун баробар ва яксон бошанд ? ! ибн масъӯд гуфт : лисўои сўоء , ҳам ,у ИМАи қоима яъне уммати Муҳамад ( с ) . Мегуяд : аҳли китобу уммати Муҳамад ( с ) чун ҳам наанд , на имрӯз ва на фардо дар қиёмат . Чун баробар буд касе ки дар қиёмат эмин равад бо касе ки эмин набӯд ? ! أи Фмни илқии фии алнори хайри أми ман иأтии омнои явми алқёмаҳ ? .

Ман أҳли алкитоби أмаҳи қоимае алӣ алҳақ . Мегуяд : аз аҳли китоб гуруҳеанд истода бар ҳақ , бар дайни ислом , бо гуфт рост ,у амали рост ,у эътиқоди рост , ва он абди аллоҳи бен саломасту ёрон ӯ . Ва ато гуфт чиҳил мард аз арабанд , аз аҳли Наҷрон , ва сӣ ва ду мард аз ҳабаша , ва ҳашт мард аз рӯм , ки бар дайни исо ( ъ ) буданд ва ба Муҳамад ( с ) имон овараданд ,у ҷамоатӣ аз ансор чун асъади бен зрораҳ ,у броءи бен мърўр ,у Муҳамади бен мусаллама ,у Маҳмӯди бен мусалламау абӯи Қайси сарфаи бен инси бпиш аз қудуми Мустафо ( с ) тавҳид мегуфтанду шароеъи ҳанифӣ бпоӣ медоштанд , то Мустафо ( с ) дар расед , ӯро тасдиқ карданд ва нусрат доданд . Ва он гуҳи сифату сират эшон гуфт : итлўни оёти аллоҳи оноءи аллил ва ҳам исҷдўн гуфтаанд ки : муроди бойени намоз хФтиднаст ки пеши азин уммати касро набӯдааст . Идли алайҳи мо

Рӯй ан алнабӣ ( с ) ахри салоаи алъшоءи лайлаи сами харҷи илои алмсҷд , Фозои анноси интзрўнаҳ , Фқол : анаи лӣси аҳади ман аҳли алодёни изкри аллоҳи ъзу ҷли фии ҳозои алўқт ғайрикам . Фонзли аллоҳи ҳзаҳи алоиаҳ .

Ва гуфтаанд : муроди бойен намозаст миёни шом ва хуфтан ,у фии злки мо

Қол алнабӣ ( с ) : « ман слии баъди алмғрби сети ркъоту лами итклми Фимои бинҳни бсўءи ъдлни ?лаи бъбодаҳи аснтии ъушраи сана . »

Ва қол : « ман слии баъди алмғрби ъушрин ркъаҳ банӣ аллоҳи ?лаи битои фии алҷнаҳ . »

Қавлаи таъолӣ : иؤмнўни биллоҳ яъне бтўҳиди аллоҳ . Ва алиўми алохр яъне болбъси алзии фӣаи ҷзоءи алоъмолу иأмрўни болмърўФ яъне болоямони бмҳмд ( с )у инҳўни ани алмнкр яъне ани такзиба . Ва исоръўни фии алхирот яъне фии шроӣъи алислому алоъмоли алсолҳаҳу أўлӣки ман алсолҳин .

Ва мо иФълўои ман хайри Флни икФрўаҳи алоиаҳ . . . Ҳамзау алӣу ҳФс ҳар ду ҳарф биё хонанд , сухани бома қоима баранд , ва ин сифат эшон кунанд . Ва боқӣ бета хонанд . Чун бетаи хуонеи хитоб бо ҳамаи уммат буд . Флни икФрўаҳ ҳам чунонаст ки гуфт : Флои куфрони лсъиаҳ . Куфрон дар луғати араби подоши некии боз гирифтан ,у сипоси надоштан ,у неъмати бознгФтн ва боз нанамӯдан . Мегуяд ъзи исма : бнздики ман некӯкоронро носипосӣ нест яъне подоши боз гирифтан нест . Ҷои дигари азин кушода тар гуфт : ва мо тнФқўои ман хайри иўФи إликму أнтми лои тзлмўн ва ва мо тФълўои ман хайри иълмаҳи аллоҳ ва ва мо тнФқўои ман хайри Фإни аллоҳ ба алӣам . Хабар медиҳад ки амали некӯкорон зойеъ нест , ва азишон савоб бозгрФтн нест , назираи қавлаи таъолӣ : إнои лои нзиъи أҷри ман أҳсн амалану إни аллоҳи лои изиъи أҷри алмҳснин . БхлоФи аъмоли куффор ки ҳама ҳобтаст ,у савоб азишон дареғ . Ва ҳўи алмшори илайҳи бқўлаҳи таъолӣ : қул ҳилли ннбӣкми болأхсрини أъмолои алоиаҳ ,у бқўлаҳи таъолӣ :у қдмнои إлии мо ъмлўои ман амали Фҷълноаҳи ҳбоءи мнсўрои алоиаҳу аллоҳи алӣами болмтқин эй алӣами бмои фии улқулуби ман алтқўӣ , Фқди изҳри алтқўии ман лӣси ?лаи алтқўӣ .

Қавла : إни аллазӣнаи кФрўои лни тғнии анҳуам أмўолҳми алоиаҳ . . . Мисли ин оят дар аввали сӯра , шарҳ он рафт . Аммо овардан ин ояти дарин мавзеи ҳикматӣ дар онаст : яъне ки дар оят пеш гуфт ҳар чаҳ кунед аз некӣу ҳазинаи подоши он ба некӣ ёбед , пас дарин оят баён кард ки ин ҳукм на ҳар ҷой буд ва на ҳар касе рост , ки имони қарини инфоқ бояд то савоб ёбад . Аммо агар куфри қарини он буд агар ҳар чаҳ дорад бидиҳад аз амволу фарзандон , ҳеҷ бакор наёяду вайро аз оташи нрҳонд . Ва ҳўи алмшори илайҳи бқўлаҳи таъолӣ : мо أғнии анҳу мола ва мо касб ,у бқўлаҳ : мо أғнии ании молия .