Қавлаи таъолӣ : мо кони аллоҳи лизри алмؤмнин . . . Алоиаҳи сабаби нузули ин оят бар қавл садӣ онаст ки : расӯли худо ( с ) гуфта буд : « арзати алии умматии фии суварҳо фии алтини комаи арзати алии одам ( ъ ) ,у аъламати ман иؤмн бе ва ман икФри алҳдиси батӯлиа . . .

Гуфт : уммати маро бар ман арз доданд дар сӯратҳои хеш , андари миёни гул , ҳам чунон ки бар одам ( ъ ) арза карданд . Ва маро хабар доданд азишон ки имони оранду бмни бгрўнд , ва эшон ки имон наёранд ва кофар шаванд . Ин хабар бмноФқон расед эшон бостҳзо гуфтанд : Муҳамад ( с ) мегуяд ки : ман медонам ки муъмин ки хоҳад буду кофар ки хоҳад буд , то бқёмт , чунаст ки аз адам хабар медиҳад ? ва азишон ки ҳануз дар офариниш наомаданд , ва худро намешиносанд ки бо ваии мирўим ва менишинем ? брсўл худо расед ки мунофиқон чунин гуфтанд , бархест ва ба минбари баромаду худоиро ъзу ҷли ситоиш ва сано кард , он гуҳ гуфт : « мо боли ақвоми ҷҳлўнӣу тънўои фии илмӣ , лои тсأлўнии ани шайъи ءи Фимои бинкму байни алсоъаҳи алои анбأткм ба . Фқоми абди аллоҳи бен ҳзоФаҳи алсҳмӣ , Фқол : ё расӯли аллоҳ ! ман абӣ ! қол : ҳзоФаҳ . Фқоми умри бен улхитобу қол : ё расӯли аллоҳ ! рзинои биллоҳи рибо ,у болосломи дино , ва бк набиё ,у болқрони амомо , ФоъФ , ъФои аллоҳи ънк . Фқол алнабӣ : Фҳли أнтми мнтҳўн ? Фҳли антми мнтҳўн ? сам назул ани алмнбр , Фأнзли аллоҳ : мо кони аллоҳи лизри алмؤмнини алии мо أнтми алайҳ . . Алоиаҳ .

Аҳл маъонӣ гуфтанд : ин хитоб бо мؤмнонст , яъне : мо кони аллоҳи лизркм ё мъшри алмؤмнин , алии мо أнтми алайҳи ман алтбоси алмноФқи болмؤмн ,у алмؤмни болмноФқ , ҳатто имизи алмноФқи ман алмؤмн . Мегуяд : худо бар он нест ки шумо ки муъминонед омехта бо мунофиқони баҳам фурӯ гузорад , тмиизи нокарда яъне баронаст ки тмииз кунад ,у мунофиқ аз муъмин ҷудо кунад , ва ин тмииз онаст ки таклиф ҷиҳод кунад ,у бнсрту тақвияти дайн ислом фармоед , то ҳар чаҳ мунофиқ буд Фопс нишнид аз расӯли худо ( с ) , ва ҷиҳод накунад .

Ва ҳар чаҳ муъмин буд бо расӯли худо ( с ) бархезад ва бо аъдоء дайн бакӯшад . Раби Алъоламин ин бигуфт ва биҷой оварад рӯзи аҳад , ки мунофиқони нифоқи хеш изҳор карданд он рӯз , ва аз ҷиҳод тахаллуф намуданд . Ибн кисон гуфт : маънӣ оят онаст ки худо бар он нест ки шуморо боқарори муҷарради фурӯгузорад ,у Фроӣзу воҷиботи дайн бар шумо наниҳода ,у бҷҳод ва қаттол нафармӯда яъне ҷиҳод фармоеду Фроӣзи тоъот бар шумо наад то пайдо гардад ки поянда бар имон ва барқарор кист ?у боз пас нашунида аз имон кист ? заҳҳок гуфт : ин хитоб бо мунофиқону мшрконст , мегуяд : худо бар он нест ки муъминони фарзандони шумо дар аслоби мардону арҳоми занони шумо омехтаи фурӯгузорад , балки ҷудои афканди миёни шумоу миёни муъминон ки дар аслобу арҳом занон шумоанд .

Ҳатто имизи алхбиси қроءти Ҳамза ,у алӣ ,у ёқӯб бтшдидасту бзм ё ,у боқии бтхФиФу насб ё хонанд ,у маънӣ ҳар ду луғат яксонаст . Иқоли мзти алшии ء амизаҳ мезо ,у мизтаҳи тмиизо . Гуфтаанд ки : « хабис » ӣнҷо гуноҳаст ва « таййиб » муъмин , яъне ки раби Алъоламин аз муъмини гуноҳи фурӯ наад , бмҳнтҳо ва мусӣбатҳо ва билетҳо ки дар дунёи буии расонад . Азинҷои Мустафо ( с ) гуфт : « мо исиби алмؤмну сб ,у лои насб ,у лои суқм ,у лои азӣ ,у лои ҳузн , ҳатто илоҳами иҳмаҳ , алои куфри аллоҳ ба хатоёа » .

Аммо вуҷӯҳ « таййиб » дар қуръон чаҳораст : яке бмънии муъмин , чунон ки дарин оят ва дар сӯраи алонФол : лимизи аллоҳи алхбиси ман алтиб . Дигари бмънӣ « ҳалол » чунон ки дар сӯра алнсоء гуфт :у лои ттбдлўои алхбиси болтиб яънеулҳаром болҳлол . Ва дар сӯра алмоӣдаҳ гуфт : лои истўии алхбису алтиб . Ҷой дигар гуфт : Фонкҳўои мо тоби лакам яъне мо ҳали лаками ман алнсоء . Сдигри ваҷҳи бмънӣ « ҳасан »аст , чунон ки дар сӯра алмлоӣкаҳ гуфт : إлиаҳи исъди алкулами алтиб эй алкломи алҳсн ,у ҳаии шҳодаҳи ани лои илоҳи алои аллоҳ .

Ва алъамали алсолҳи ирФъаҳ яъне ва ба иқбли алъамали алсолҳ . Ҳамонаст ки дар сӯра иброҳӣм гуфт : أи ламтар Киеви зарби аллоҳи Маслан калимаи тайиба . . . эй калимаи ҳасана ,у ҳаии шҳодаҳи أни лои илоҳи алои аллоҳ . Ваҷҳи чаҳоруми бмънӣ « тоҳир »аст чунон ки гуфт ъзу ъло : Фтиммўои съидои тибо эй тоҳро .

Ва мо кони аллоҳи литлъкми алии алғиби ин радаст бар эмомён ки эмомро даъвии илм ғайб мекунанд . Раби Алъоламин нафй кард илми ғайб аз халқи хеши алии алъмўм , беастсноء , магари пайғомбариро ки бўҳии поки вайро илм ғайб диҳад . Пас ҳар ки на пайғомбару соҳиби ваҳй буд вайро илм ғайб набӯд , ва агар чаҳ эмом буд . Ҳамонаст ки раб Алъоламин гуфт : олами алғиби Флои изҳри алии ғайбаи أҳдои إлои ман артзии ман расӯл ва ва мо кони аллоҳи литлъкми алӣ алғиб мегуяд : худо бар он нест ки шуморо дидор диҳад то фарои илму ҳукми пӯшида вай бибинед , яъне ки шумо муъмину мунофиқ аз ҳам боз нашносед пеш аз онкии мо тмииз кунем ,у пӯшидаи беруни орем .

Ва локини аллоҳи иҷтбии ман расӯлаи ман ишоء эйу локини аллоҳи ихтори лмърФаҳи злки ман ишоءи ман алрсл . Ва кони Муҳамад ( с ) ммни астФоаҳи аллоҳи лиҳозои алълм .

Фомнўои биллоҳу расӯлау ани тؤмнўоу ттқўои фалаками аҷри азим то ӣнҷои ҳама дар ғзоء аҳадаст . Пас азин , чаҳор оят оризаст дар шани ҷуҳудон ва пас аз он чаҳор оят , ду ояти дигар : кули нафас . . . Ва лтблўн . . . Ҳам дар ғзоء аҳадасту тамомии он қисса , чунон ки шарҳ он карда ояд ани шоءи аллоҳ .

Қавла :у лои иҳсбни аллазӣнаи ибхлўн . . . Ибн аббос гуфт : ин оят дар шаъни аҳбор ҷуҳудон омад , ки сифату наъти набуввати Мустафо ( с )ро бпўшиднд . Ва маънӣ « бухл » ӣнҷои китмон илмаст ки аллоҳи эшонро дода буд ва эшон бпўшиднду бгрдониднд .

Ва назир ин онаст ки дар сӯра алнсоء гуфт : аллазӣнаи ибхлўну иأмрўни анноси болбхлу иктмўни мо отоҳми аллоҳи ман фазла . Ва барин қавли маънӣ « ситўқўн » онаст ки : иҳмлўни аъиммау визра , кқўлаҳи иҳмлўни أўзорҳми алии зҳўрҳм .

Ва бештарин муфассирон гӯйанд ки : ин оят дар шаън эшон омад ки зкоаҳ аз мол берун накунанд . Ва фазли ӣнҷои нассоб зкоаҳаст аз зрўби амвол . Ва бухли боз гирифтани зкоаҳ .

«у лои тҳсбн » бетаи қроءт Ҳамзааст , яъне :у лои тҳсбн ё Муҳамад ! бухли аллазӣнаи ибхлўни ҳўи хайри ?лаам . Ва боқӣ биё хонанд , яъне :у лои иҳсбни албохлўни бмои отоҳми аллоҳ , албхли хайри ?лаам , бали ҳўи шари ?лаам , лأнҳми истҳқўни бзлки алъзоб .

Ситўқўни мо бхлўо ба явми алқёмаҳи фардои қиёмати раби Алъоламин он мол ки аз он зкоаҳ берун накунанд Марӣ гирданд дар гардани соҳиби моли овехта , ва аз фарқи сар ӯ то бқдм май гзоид , ва меранҷоанд , ва бо вай мегуяд : ман он моли туам , ман он канзи туами бойени сифати вайро мебаранд то бдўзх .

Рӯй абӯи ҳрираҳи қоли қоли расӯли аллоҳ ( с ) : мо ман раҷули икўни ?лаи мол , Фимнъаҳи ман ҳуққа ,у изъаҳи фии ғайри ҳуққа , ало мисли явми алқёмаҳи шҷоъои ақръи мнтни алриҳ , лои имри бأҳди ало астъоз манеҳ . Фиҷии ء ҳатто иднўи ман соҳибаи Фозои роаҳ астъоз манеҳ . Фиқўл : мо тстъизи манӣ !у أнои молики алзии канти тдхрнии фии алднё . Фитўқаҳи фии ънқаҳ , Флои изоли фии ънқаҳ ҳатто идхли маъааи ҷаҳаннам . Қол :у тасдиқи злки фии китоби аллоҳи ъзу ҷл : ситўқўни мо бхлўо ба явми алқёмаҳ .

Иброҳӣм нахаъе гуфт : « ситўқўн » маънӣ онаст ки : рӯзи қиёмати тавқи оташин дар гардани он кас кунанд ки зкоаҳи надиҳад , то ҳам чунон ки тавқ аз гардан холӣ набӯд оташ аз вай холӣ набӯд . Мустафо ( с ) гуфт : « монеъи алзкоаҳи фии алнор »у қол : « лои тхолти алсдқаҳи молои алои аҳлктаҳ » ,у қол : « мо ҳабси қавми алзкоаҳи алои ҳабси анҳуам алқтр » , вқол « лои иқбли аллоҳи алоямону лои алслоаҳи алои болзкоаҳ » .

Ва ллаҳи мироси алсмоўот ва алأрз ҳамонаст ки ҷой дигар гуфт : إнои нҳни нрси алأрз ва ман алайҳо яъне иФнии аҳлҳо ,у тбқии алأмўолу алأмлок ,у лои молики алои аллоҳи ъзу ҷл .

Ва аллоҳи бмои тъмлўни хабири ?маккейу басарӣ биё хонанд . Хитоб бо эшон ки ситўқўн сифат эшонаст . Ва боқии бета мухотаба хонанд , ҳмлои алии қавлау إни тؤмнўоу ттқўо . . . .

Қавлаи таъолӣ : лақади самъи аллоҳи қавли аллазӣнаи қолўои إни аллоҳи фақиру нҳни أғнёء . . .

Ин ҷуҳудонанд ки чун аллоҳи таъолии сухан аз қарз гуфт дар қуръон ,у злки фии қавла : ман зои алзии иқрзи аллоҳи қрзои ҳусно эшон гуфтанд : пас дарвешаст ва мо бенёзоним ! раби Алъоламин бар сиблат тҳдд бигуфт : снктби мо қолўои оре бар эшон нависем ончӣ гуфтанд . Яъне ҳифзаро Фрмоӣим то банависанд , он гуҳи эшонро бон уқубат кунем .

Ва қтлҳми алأнбёءи бғири ҳақи ӣнҷо мзмраст ки :у илму раъии қатли алأнбёءи бғири ҳақ . Яъне : қавли эшонро шуниду куштани анбёءро бидид ва бидонаст .

Ва нақавл зўқўои азоби алҳриқ яъне хзнаҳи ҷаҳаннами фардо бо эшон гӯйанд : зўқўои азоби алҳриқи ин калима бо касе гӯйанд ки вайро аз афв навмед кунанд , гӯйанд : зқи мо أнти фӣае лсти бмтхлси анҳу .

Қроءти Ҳамза « сиктб » бёء мзмўмаҳаст , «у қтлҳм » бзми лоам . Ва « иқўли зўқўо » биё .

Злк эй злки алъзоби бмои қидмати أидикми ман алкФру алткзиби фии дори алднё . Ва أни аллоҳ эй :у бони аллоҳи лӣси бзломи ллъбиди Фиъоқбҳми ман ғайри ҷурм .

Он гуҳи ҳоли эшонро шарҳи афзуд , гуфт : аллазӣнаи қолўои إни аллоҳи аҳди إлино яъне :у самъи аллоҳи қавли аллазӣнаи қолўо , ва ҳам алиҳўд : каъби бен ашраф , молики бен алзиФу асҳобҳмо .

Гуфтанд : эй Муҳамад ! ту май гӯйӣ ки пайғомбарам ,у аллоҳи моро фармӯда дар китоби хеши таврот ки : ҳеҷ пайғомбарро тасдиқ накунем бончаҳ гуяд , то нахуст қурбонӣ биорад ки оташи онро бихӯрад .

Агар биорӣ қурбонӣ ки оташи онро бихӯрад , ночори туро тасдиқ кунем . Муфассирон гуфтанд ки : ин аҳд бо банӣ Исроил дар таврот рафт . Аммо ҷуҳудони тамоми бнгФтнд . Ва тамомӣ онаст ки : ҳатто иأтикми алмсиҳу Муҳамад . Фозои атёкми Фомнўои бҳмои Фонҳмои иأтёни бғири қурбон .

Ва шарҳ ин онаст ки : банӣ Исроилро қурбону моли ғанимат ҳалол набӯдӣ қурбону моли ғанимати бнҳодндӣ ,у нишони қабулаши он будӣ ки оташии сипед бедӯд аз осмон биёмадӣ . Онро бархонӣу овозии сахт будӣ , дар он афтодӣ то бсухтӣ . Ва агар он қурбонӣ мақбул набӯдӣ , оташ наомадӣ ва он бар ҳол хеш бимонадӣ . Ва гуфтаанд ки : аломати набуввату беъсати пайғомбарон дар он замони он буд ки пайғомбари гӯшти қурбонӣ бар даст наҳодӣ , оташ аз осмон биёмадӣ ва он гӯштро бар даст вай бсухтӣ ва дасташ насӯхтӣ . Ва ин оташ омадану қурбон хӯрдан то брўзгори исо ( ъ ) буд . Раби Алъоламин банӣ Исроилро фармуд ки : исо ( ъ )у Муҳамад ( с )ро ки фиристем , беқурбон фиристем , боишон имон ореду бгрўид . Пас ҷуҳудони дурӯғи зани гаштанд бончаҳ гуфтанд : إни аллоҳи аҳди إлинои أлои нؤмни лрсўл ҳатто иأтинои бқрбони тأклаҳи алнор . Он гуҳи иқомати ҳуҷҷатро бар эшон гуфт : қул ё Муҳамади қади ҷоءкми русули ман қаблии болбиноту болзии қиллатами Флми қтлтмўҳми ани кантами содиқин ? пеш аз ман расӯлон бшмо омаданд бо ҳуҷҷатҳоу мъҷзтҳои равшан ,у бойени қурбон ки шумо гуфтед , пас чаро киштед эшонро агар рости гўӣид ?у муроди бойени хитоб , аслоф эшонанд , ки эшон буданд ки пайғомбаронро киштанд , чун закариё ( ъ )у яҳё ( ъ )у ғайриҳумо . Аммо ҷуҳудон ки бзоҳри ин хитоб бо эшонаст , бФъли аслофи хеш меризо доданд , ва он қатл кардан эшон меписандиданд . Ва он кас ки ббдӣ ризо дод , ҳамчун он касаст ки бадӣ кард . Азин ҷиҳати азоФти қатл бо эшон кард .

Он гуҳи таслияти Мустафо ( с )роу ороми дили вайро гуфт : Фإни кзбўки Фқди кизби русули ман қблк . ё Муҳамад ! агар турои дурӯғ зан гирифтанд . Дил танг макун ! ки пеши ту басои пайғомбаронро дурӯғ зан гирифтанд . Ҷой дигар гуфт :у лақади кизбати русули ман қблки Фсбрўои алии мо кзбўоу أўзўо ҳатто أтоҳми нсрно . Яъне : чунон ки эшон сабр карданд , ту низ сабр кун , то нусрати мо дар расад .

Ҷоؤи болбиноту алзбр эй : алктби алмзбўраҳ ,у ҳаии алмктўбаҳ , иқоли збўру зибри крсўлу русул , бқроءти шомӣ . Ва дар мсоҳФи шомён « бо » дар афзуданд . Ва болзбр маънӣ ҳамонаст , аммо таъкӣд дар сухани афзуд .

Ва алкитоби алмнир эй алҳодии ило алҳақ .