Исми шарифаши паҳлавони Маҳмӯди машҳур ба пурёӣ вале . Байни алхўосу алъўоми машҳуру маърӯф ва ба фазойили сӯрӣу маънавии мавсуф . Аҳволи фархундаи молаш дар кутуби тавориху тазкираи шуъароу урафои мазкӯр . Гӯйанд касе дар қӯту қудрат бо вай баробарӣ накарда . Баъзе ӯро писари бӯрёӣ вале дониста ва бархе ин лақабро бар худ он ҷаноби баста . Ҳозои асҳи бои тақдири орифии комилу комилӣ восил бӯда . Ҳақоиқу маорифӣ бисёр аз ваии буруз ва зуҳӯр намӯда . Маснавии канзи алҳқоиқ аз манзумоти он ҷанобаст . Баъзе аз ашъори он китобу гулшан ба ҳам омехта , ғолибан аз канз алҳқоиқ бӯда бошад . Зеро ки китоби кнзолҳқоиқ дар санаи 703 сӯрат итмом ёфтау шайхи шабистарии ҳафдаҳи соли баъд аз он гулшани розро манзум намӯда . ВФотш дар санаи 722 , мазораш дар хиўқ хоразмаст . Гӯйанд дар шабӣ ки вафот ёфт ин рубоиро гуфту алии алсбоҳ бар саҷҷода аш ёфтанд :
рубоӣ
Имшаби зи сари сидқу сафои дили ман
Дар майкадаи он ҳуши рубои дили ман
Ҷомӣ ба кафам дод ки бустон ва бануш
Гуфтам нахӯрам гуфт барои дили ман
٭٭٭
Биҳишту дӯзахат бо тест дар пӯст
Чаро беруни зхўд май ҷӯӣ эй дӯст
٭٭٭
Мнмснўии канзи алҳқоиқ
Агар ту хуии хуши дорӣ ба ҳар кор
Аз он хуят биҳишт ояд падедор
Вагар хуии бадат андар рибоед
Аз он ҷузи дӯзахат чизе наёяд
Даҳони ту калидонеаст ҳамвор
Забони ту калиди он нигаҳи дор
Биҳишту дӯзахатро як калидаст
Калиди ин чунин ҳаргиз ки дидаст
Казу гуҳ гул диҳад дар боғу гуҳи хор
Гуҳии ҷинати кушояд зу гуҳии нор
Забонатро калидӣ ҳамчунон дон
Бидон кат орзӯ бошад бигардон
Ба хайрӣ гар бигардоне Наим аст
Ба шарӣ гар биҷунбоне ҷҳим аст
Дар ин олам мазан аз неку бади дам
Ки ҳам Иблис май бояд ҳам одам
٭٭٭
Чаҳ некӯ гуфт он марди сухани дон
Бидон сӯфии саргардони ҳайрон
Ки сӯфӣу эмому шайху зоҳид
Се моҳаи дору хилвати шини обид
Ҳамаи гаштӣ ва карт шуд ба сомон
Кунун вақтаст агар гардии мусулмон
Мусулмонии варои ин ва он аст
Ки он аз илми хос алхос ҷонаст
Ба кас мапаснд ончат нест дархур
Мусулмонӣ ҳаминаст эй бародар
рубоиёт
Онем ки пел барнатобад лати мо
Бар чарх зананд навбати шавкати мо
Гар дар сафи мо мӯрча Эй гирад ҷой
Он мӯрча шер гардад аз давлати мо
٭٭٭
Гар марди раҳеи назар ба раҳ бояд дошт
Худро нигаҳ аз Ҳароз чаҳ бояд дошт
Дар хонаи дӯстон чу муҳаррами гаштӣ
Дасту дилу дидаро нигаҳ бояд дошт
٭٭٭
Бо қӯти пели мӯр май бояд буд
Бо малики ду куни ъўр май бояд буд
Ин турфаи нигар ки айб ҳар одмӣӣ
намебояд диду кӯр май бояд буд
٭٭٭
Ҷузи дасти ту зулф ту наёраст кашид
Ҷузи пои ту сӯй ту наёраст давид
Аз рӯй ту чашми ман назар зон бибаред
Кон рӯй биҷузи чашми ту натавонад дид
٭٭٭
Се нуқта яке шуданд дар асли вуҷӯд
То одами бечора дар омад ба суҷуд
Ишқ ва майу ҷом ҳар се ёрӣ карданд
То тоъат Иблис нагардад мардӯд
٭٭٭
Гар кори ҷаҳон ба зӯр будӣу набард
Мард аз срномрд баровардӣ гирд
Ин кори ҷаҳон чу къбтинасту чўнрд
Номарди з мардумӣ бирав чтўон кард
٭٭٭
Онам ки дил аз кун ва макон баркандам
Ваз хон ҷаҳон ба луқма Эй хурсандам
Кунадам зи сари кӯҳи қаноати сангӣ
Оварадам ва бар рахнаи ози афкандам
٭٭٭
Гар бар сари нафаси худ амӣрии мардӣ
Вар бар дгарӣ нукта нагирӣ мардӣ
Мардӣ набӯд фитодаро пой задан
Гар дасти фитода Эй бигирӣ мардӣ
٭٭٭
Аз дафтари ишқ роз мехон ва магӯӣ
Мураккаби паии ин тайифа май рон ва магӯӣ
Хоҳӣ ки дилу дайн ба саломати бабрӣ
Май байн ва макун зоҳир ва май дон ва магӯӣ
٭٭٭
То бар сари кибр ва кӣна ҳастӣ пастӣ
То пайрави нафаси бути парастии мастӣ
Аз фикри ҷаҳону қайду андеша ӯ
Чун шишаи орзӯи шикастии рстӣ