Исмаши Қайси бен мазоҳими бен Қайсу аслаш аз қабӣла банӣ омир буд ва ӯ ба ғоят машҳураст ва девонӣ дорад маърӯф . Ва қисном дар араб мутаъаддид бӯдаанд . Аз он ҷумла бӯда Қайси бен зриҳи соҳиби лабанӣ ва ӯ бародари рзоъии ҳазрат эмомҳамам ҳасани бен ълиؑбўдаҳ . Вай низ аз машоҳӣри аҳли завқ ва ишқаст . Гӯйанд бар лабании бинти ҷаноб ки аз қабӣла бнўкъб бӯда ошиқ шуда . Баъд аз беқарорӣ бисёру машаққат бешумор ба ишораи лозими албшораҳи ҳазрати эмоми падараши духтари худ лабаниро ба Қайс дод . Пас аз чанде волидайни Қайс ба ақсоми мухталифау исрори балиғаи Қайсро барои талоқ лабанӣ боздоштанд . Қайси пас аз талоқу фироқи парешон ҳол гардиду тариқа бетобӣу ҷунуни варзед . Охроломр лабанӣ даргузашт . Қайс бар сари қабр ӯ рафта , ҷазаъу фазаъ бисёр намӯд ва ӯро ғашу бихўдӣ рӯй дод ва ба андак фосила бамурд ва ба наздики қабри лабанӣ ба хокаш супурданду ҳоли ин ду Қайс бо якдигар ихтилот ёфта . Бар баъзе муштабаҳ шудааст . Қайси лабанӣ низ ашъор хуб доштау Қайси омирӣ девона шуд . Лоҷарами уқалои замон ӯро маҷнӯн хонанд . Чунонкии ҳикояти ваии афсонаи маҳофил ва дар алснаҳу афвоҳи аФозл мазкӯр шуд . Мҷмлои ишқи маҷозӣ ба ҷиҳати ваии қнтраҳи муҳаббат ҳақиқӣ гардид ва рӯй аз халқи тофта , роҳ биёбон гирифт ва ба камол расед . Чунонкии мукаррар анолилӣ гуфтӣ . Гӯйанд чун аз фӯти Лайлӣ хабар ёфт гуфт ман он Лайлиро хоҳам ки намирад . Ҳамоно маҷнӯни Лайлоӣ ҳақиқӣ бӯдау Лайлии маҷозиро баҳона намӯда . Муддати умраши чиҳил ва панҷ сол . Ҳолоту мақолоташ машҳураст ва ин чанд байт аз он ҷанобаст :
Ман ашъора
Таваҳҳумати қудамои أни Лайлии тбрқът
Вأни лноФии албини мо имнъи аллсмо
Флоҳтўлоўоллаҳи смти монеъ
Сӯии ани Айнии кони мнҳснаҳи أъмо
٭٭٭
ЛўсодФи Нӯҳи дмъи Айнии ғрқо
Лўҳоли бмҳҷтии халили аҳтрқо
Лўҳомлти алҷболи ишқии ракаат
молтўтмлмлтўхртсъқо
٭٭٭
Лои одами фии алкўни влои Иблис
Ломлки сулаймону лоблқис
Алъолами сувараи ванети алмънӣ
ё мнҳўи фии улқулуби миғнотис
٭٭٭
Мҷнўнки фии зовияи алҳҷри ғариқ
Қдҷди влмиҷдإлии алўсли тариқ
Мотълми Киеви кунаи фии алФрқаҳ
Астғрқи фии албҳору алқлби ҳариқ
٭٭٭
Алҷсми ббоби ҳбкммтрўҳ
Волқлби басаеви ҳиҷри кммзбўҳ
Алъайни лшдаҳи албкои маҷрӯҳ
Ёқўми алии алғриби нўҳўои нўҳўо
٭٭٭
Фии зовияи алҳҷри أнисии авдӣ
Волмҳҷаҳи фавқи нори қалбии авдӣ
Монлти мақосидии влои мавъӯдӣ
ё офиятии аҷзати авдии авдӣ