Бидон ки тариқаи аҳли маърифату сулӯк , зикр ва фикрасту бештари зикр хФӣаст ки ба иҷозаи машғӯл ба он мебошанд ва эшон мегӯйанд ки зикри хФӣ аз ҷлӣ , афзаласт . Авло бар тибқи ахбор , сонё ба тариқи ақлу зикр бар чаҳор қисмаст чунонкии қоли аллоҳи таъолии возкррбки фии нФски тзръоу хиФаҳи вдўни алҷҳри ман алқўл . Дар баъзе тафосири тзръоро тафсир ба ҷҳру ълониаҳ ,у дуни алҷҳри ман алқўлро ба ҳади васати миёни сар ва ҷҳр кардаанд ва аз ин ояи се қисми зикри ҷҳру хФӣу мутавассит берун меояд . Ва ин қавлро аз ибни аббоси устоди муфассирин нақл кардаанду алии бен иброҳӣм дар ояи адъўои рбкмтзръои вхФиаҳ . Тзръоро ба ҷҳру ълониаҳ тафсир кардау хФиаҳро ба сару оҳистау хФӣ аз луғот аздодаст ба маънии ҷҳру сар ҳар ду омада .

Зикри лисон бар се қисмаст : ҷҳру сару васати бинҳмо . Зоҳир аз ояи аввали истеъмоли намӯдани нафасу аъзоу ҷавориҳро бар судӯри афъоли муқарараи муайяна аз ҷониби соҳиби шариъат ( с ) . Ибни Фаҳди ҳиллӣ дар идда алдоъӣ мефармоед : ба таҳқиқ донистӣ фазли дъоўи зикрро ва донистӣ ки афзал аз ҳар як кадомаст аз ҷҳру сар . Ва ончӣ сараст афзаласт аз ҷҳр ба ҳафтод мартаба . Ривояти зрораҳи қол : лотктби алмлоӣкаҳи алои мо самъи вқоли аллоҳи таъолии возкррбки фии нФски тзръои вхиФаҳи Флои иълми савоби золки аззикри фии нафаси алрҷли ғайри аллоҳи лъзмтаҳ ?имаеаст ба қисми солис аз зикр , ғайр аз ду қисм ки ҷҳр ва сараст ва он қисми солис онаст ки мард дар нафаси худ зикри намояд ба вазъӣ ки надонад онро магари ҳақи субҳонаи таъолӣ . Ва баъд аз он бидон ки ғайр аз ин ақсом , қисм робъӣ мебошад аз зикр ва он ёди намӯдани аллоҳ таъолӣаст дар назд овомир ва навоҳӣ ва ба ҷо овардани овомиру тарк намӯдан навоҳӣ . Ва аз онкӣ ӯро ҳозир донад . Дар ин сӯрати ибни Фаҳди зикри лисонро ду қисми шимурд : ҷҳроу саро . Пас ончӣ аз ояи аввал , зоҳир шуда , зикри лисони се мартабааст ҷҳроу сарои волўостаҳи бинҳмо . Пас бози зикри воситаи родри таҳти яке аз ҷҳр ё сари шимурд ва он қисми солис ки қарор доданаст ки дар нафас гуфта шавад ки худ нашунӯд ва он зикри хФии маъмӯли байн алмшоихаст ва он ақрб ба ихлосу абъд аз раёсат , ва мадҳ фармуд ҳақи таъолии закариёро аз нодаии рабаи ндоءи хФё . Дар усӯли кофӣ ба аснодаши омадаи қоли амири алмؤмнини мнзкри аллоҳи ъзўҷли болсри Фқдзкри аллоҳи ксирои إни алмноФқини тзкрўни аллоҳи ълониаҳу лоизкрўни фии алсри Фқоли аллоҳи ироؤни анноси влоизкрўни аллоҳи алои қлило ва дар иддаи алдоъӣ : қоли расӯли аллоҳи лобии зри азкри аллоҳи зкрои хомлои қоли мо алхомли қоли алхФӣ ва дар муноҷоти ҳазрати Сайид саҷҷодаст ки : вонснои бзкри алхФии волФу лоам дар ин ду мавзеи алифу лоам аҳдасту эҳтимоли ақрб онаст ки мурод аз хФӣ , хФии маъҳуди байн алмшоихаст зеро ки дар ҳадиси аввали мухотаб Абӯзараст ва ин баъӣдаст ки ӯ зикр сар намекарда бошад то муҳтоҷ ба ин амр буду муноҷоти ҳазрат ки онснои фармӯда , баъӣдаст ки зикр сар надошта бошад то талаб кунад онро . Чун зикри хФӣ бар нафас съўбт дорад , он ҳазрат фармуд : онс ,у рафъи съўбти онро май талабад . Ва дар исботи афзалияти зикри хФӣ ки иборат аз зикр қалбӣ бӯда бошад , бар соири ақсоми зикр , бароҳини ақлӣау нақлия беҳисобасту тамоми урафои ин тариқаро доштаанд ва дар назму насри худ ишорат карда , комаи қоли алҳоФз :

Аммо фикри эшон дар назари доштани сӯрат муршидаст . Ба ҷиҳати ҷамъияти хотир , зеро ки ончии тФсило дар олам , мҷмло дар одамаст . Каломи мӯъҷизи низоми ҳазрати шоҳи авлиё бар ин маънии далелӣ тамомаст .

Ва ояи вофеи ҳдоиаҳи ҳами фаслат : снриҳмоётнои вФии алоФоқи вФии أнФсҳмҳтии итбини лҳмأнаҳ алҳақ муаййиди ин муддао :

Ани أкрмкмънди аллоҳи أтқикм бурҳонаст ки баъд аз аъимма , ашхоси муттақеи гиромитарин мардуманд . Бноءи алайҳи мавлонои абдураҳими дамовандӣ ва бисёре аз уламо ва фузало гуфтаанд ки чун соликро дар бдоити ҳоли хотир дар тафриқааст , бояд ки сӯрати перро дар назар бигирад ки ҷамъият дар хотир ба ҳам расад . Балии ани аллоҳи халқи одами алии сӯрата . Ҳазрати алии бен Мӯсои алрзо дар шарҳи сакинаи қалбӣа , дар сӯраи фатҳи ҳўи алзии أнзли алскинаҳи фии қулӯби алмؤмнин фармӯдааст : алскинаҳи риҳи тФўҳи мнолҷнаҳи лҳои ваҷҳи кўҷаҳи алإнсону ҳазрат содиқ мефармоед :

Алсўраҳи алонсониаҳи ҳаии Акбари ҳаҷаи аллоҳи алии халқаи вҳии алкитоби улмубини алзии кутубаи аллоҳи бедаи вҳии алҳикли алзии банноаи бҳкмтаҳи вҳии маҷмӯи сувари Алъоламин вҳии алсроти алмстқими إлии кули хайри вҳии алҷсри алммтди байни алҷнаҳу алнор . Низ ҳазрат содиқ фармуд : мнлмикнлаҳи қарини муршиди итмкни ъдўои ънқаҳи муқаввии ин матлабаст .

Тафаккури соъаҳи хайри мнъбодаҳи сетаи синӣни ҳамин фикраст . Лўълми أбозри мо фии қалби салмони лқдкФраҳи ҳамин маънӣ дораду ҳазрати Сайиди саҷҷоди эмоми зини алъобдинؑдри каломи худ ҳиммат бар тасреҳи ҳамин киноя мефармоед :

Дар хутбаи наҳҷи албалоға дар фақараи Флўмслтҳм рамзӣ аст дарёб ва аз хабари лоитми алслўаҳи إлои бҳзўри алқлб ба манзала тумаънина башитоб . Ва ҳама урафо гуфтаанд ки ҳузури қалби сӯрат фикраст ки ҳар лаҳзаи он сӯратро ба маънӣ каромат гуфтаанд ки азмсоӣл фиқҳӣаст ки агар мأмўми шахси эмомро набинад ва бо касе ки мушоҳида эмом карда бошад , мшоҳдш нашавад , намози гузоради намози он момўм , ботиласт . Агар касе гуяд ки мурод аз ҳузури қалби рафъ хаёлотаст , мушоҳидаи шахси эмом , айни он хаёлотаст . Ва агар гуяд ҷамъи намӯдан хотираст аз тафриқа , ин хаёли худ тафриқааст ва агар хаёлу мулоҳизаи ин матлаб мекунад ки ҳақи субҳонаи таъолии ҳозир ва нозираст ба тариқи омма , он ваҳм ва пиндораст зеро ки клмои мизтмўаҳи бأўҳомкмФии أдқи маъонӣаи Фҳўи махлуқи мслкммрдўди إликмў зоҳираст ки аз лафзи ҳузури чизе мафҳумаст ки зиди ғайбат маълумаст . Хулосаи калом эшонаст ки ба ҳукми أлмҷози қнтраҳи алҳқиқаҳи соликиро ки фанои фии ашшайх муайян нашавад , вайро ба вилояти кулияи муҳаррамят ҳосил намегардаду ҳаркиро ин ҳосил нест соҳиби набуввати мутлақа ӯро қобил нест ва ҳар ки ӯро қобил нест , ӯро қурб илоҳӣ нест зеро ки муршиди зоҳир , акси муршиди клؑў ҳар қадар ки ба воситаи муршиди зоҳири рӯҳи солик қавӣтар мешавад ба муршиди ботин , қариб тар мегардад . Мавлавӣ ба ин маънии ишорат май намояд , мавлавӣ :

Муҳаққиқи кирмонӣ дар қитъа Эй мефармоед :