Малик гуфт : овардаанд ки бозаргонӣ ғуломӣ дошт донои дилу зираксору бидорбхт , бисёр ҳуқуқи бандагӣ бар хоҷаи собити гардонида буду мақомоти мшкўру хадамоти мақбулу мбрўр бар ҷароиди рӯзгор сабт карда . Рӯзӣ хоҷа гуфт ғуломро : эй ғулом , агар ин бори дигари сафари дарёи бароварӣу бозоиӣ , туро аз моли хеш озод кунаму сармояи вофири даҳум ки кафофи онро перояи ифофи худсозӣу ҳамаи умри пушт ба девори фароғати боздиҳӣ . Ғуломи ин пзрФтгорӣ аз хоҷа бишунид , ба рӯй тақаббулу такаффул пеш омад ва бар кор иқбол намӯд ; бор дар киштии ниҳод ва худ дрншст , рӯзии ду се бар рӯй дарё меронад , ногоҳ бодҳои мухолиф аз ҳар ҷониби баромад , сафинаро дргрдониду бори обгинаи амлш хирад бишикаст киштӣу ҳарчи дарав буд , ҷумла ба ғарқоби фано фурӯ рафт ва ӯ ба санги пуштӣ баҳрӣ расед , даст дарав овехт ва худро бар пушт ӯ афканд то ба ҷазира Эй афтод ки дарави нахлистон бисёр буд , як чанде дар он ҷойгаҳ аз ончи мақдӯр буд , қӯтӣ мехӯрд , чашм бар роҳи мтрқботи ғайбии ниҳода ки чун лутфи эзадии маро аз он ғмраҳи бало берун оварад , дарин вартаи ҳалок ҳам нагузорад , лутфи аллоҳи ғоду роӣҳ , охири пой афзор бапушед ва роҳ барграфту чандини шабона рӯз мерафт то онгоҳ ки ба канор шаҳрӣ расед . Саводӣ пайдо омад , аз баёзи нусхаи фирдавси зеботар ва аз савод бар баёзи дидаи раънотар . Олимии марду зан аз он шаҳр берун омаданд ба асбоби лаҳву хуррамӣу анвоъи таҷаммулу тбрҷи зилзилаи мавокиб дар замину ҳмҳмаҳи мрокб дар осмони афканда , нола ноӣ рӯйину садои кӯсу таблаки димоғи фалак пуртанин карда , мнҷўқи роятӣ бар Айюқи бардау моҳчаҳи снҷқӣ то сарочаи хуршеди афрохта . Ғулом гуфт : чаҳ хоҳед кард ? гуфтанд : бар дар подшоҳӣ хоҳем зад ки ин шаҳрро аз девони қадами нав ба иқтоъ ӯ додаанд ; ин соъат аз даргоҳи салтанат азал мерасад икрони азм аз қнтраҳи чаҳор чашмаи дунё акнӯн май ҷаҳонад , ин лаҳза аз манозили бодия ғайб меояд , хайма дар олам зуҳӯр мезанаду инч май бинӣ , ҳамаи шиори подшоҳӣу осор коркёиӣ ӯст . Ғулом дар он таъаҷҷуб ҳамчун хуфтаи дирхўоб ки бедор шавад , чашм ҳайрат мемолида ва мегуфт :

Баъзе аз он қавм ки мартабати пешвоеу манзалат муқтадое доштанд , пеш омаданд ; ангушти хизмат бар замин ниҳоданду бандаи вори даст ӯро бӯса доданд ва аз он адҳамони гоми зан ки ба гомӣ чанд арсаи хоФқини пимўдндӣ ва аз он ашҳбони даври майдон ки дар мзмори замир бар ваҳм сабақ гирифтандӣ , зардаеро ки гуфтӣ дар сабзаи зори ҷӯйбор фирдавс чареда сет ё бар канори ҳдиқаҳи қудс , бо барроқи парваридаи ғарқ дар сари афсори мурассаъу зини мғрқ ба тъоўизи мънбр чун насими насрини мтиб ва ба қлоиди заррин чун минтақаи парвини мкўкби хуши лагомӣ , хуррами хиромӣ , замини навардӣ , бодҷўлонӣ ,

Дркшиднд . Ғуломи пой дар рикоб оварад ва ҳам Аннан иқбол меронад то ба қасрӣ расед ки шарҳи тамосилу тасовири он дар забон қалам нагунҷад ва агар Монӣ ба нигорхона ӯ расад , аз рашки ангуштро қалам кунаду сиришки мъсФрӣ бар сФидобу лоҷувард ӯ рехтан гирад . Бустони сароиши намӯнаи риёзи Наим буду обгири ғадираш аз ҳёзи кавсару таснӣм , кأнаҳи антқли ман ҷинаи илои أхрӣ . ӯро онҷо фурӯд овараданд ва чандон нисор аз дираму динори бсохтнд ки остину домани рӯзгор пар шуд ва чандон бихӯр авд ва анбар бсухтанд ки бухораши азин ҳафт миҷмараи гардун берун шуд . Ҳарчи расми эҳтирому аъзом буд , нигоҳ доштанду ҷумла ба як забон гуфтанд :

эй худованд , ту подшоҳӣ ва мо ҳама бандаем , ту фармони диҳӣ ва мо ҳама фармон барем ; тоҷу тахт аз ту бархӯрдори бод ва ту аз умру бахти Комрон , бифармоӣ ҳарчи рои тест . Ғулом дар худ андешед ки чун чандини ҳазор тан озод омаданду тан дар ғуломӣ доданду ҳалқаи тоъати ман дар гӯш карданд ? ! марои чашми дил мебояд гушӯду нек дар рӯй ин кор нагирист то бубинам ки чунин иттифоқи осмонӣ чун афтод ва то шаби обистан ҳаводисаст , ҳаргиз ба чунин рӯзии куҷои зод ? пас бар сарири селоату тахт салтанат рафт :

Ҳар якро ба корӣ мансӯб кард ва ба хидматӣ мансӯб гардонид ва ба тартиби хайлу хадаму сипоҳу ҳашами машғӯли гашт ва якеро аз наздикон ки осори ҳасани ҳифозу Имороти сайри ҳамида дар сӯрат ӯ медиду мхоили рушд аз шамоил ӯ мушоҳида мекард , ӯро баргузеду поя ӯ аз акФоу абноء ҷинс бигузаронеду маҳсуду мғбўт ҳамгинон шуд . Рӯзӣ ӯро пеш хонд ва бинишонаду ҷой аз ағёр холӣ кард ва гуфт : акнӯн ки русухи қадами ту бар тариқи сидқу ихлоси бдонстму шумӯли шафқати ту бар аҳвол хеш бишнохтам ва дар ҳифзи мнозми ҳолу забти масолеҳи мол бар қавлу феъли ту марои эътимод ҳосил омаду аътзоди афзуд , мехоҳам ки маро аз ҳақиқати кор огоҳ кунӣ то бидонам ки сӯрат ҳол чист ва бе ҳеҷ воситаи всилтӣу робитаи зриътии аҳли ин вилояти зимоми инқиёди хеши бадасти фармони ман чаро доданд ?у дасти истилоу астълоءи ман бар мамлакатӣ ки ба шамшери обдору синони оташи бор ва лашкарҳои ҷаррори тарафӣ аз он натавон гушӯд , чигуна кушоданду мӯҷиби ин ихтиёру эсор чаҳ тавонад буд ? гуфт : эй худованд , сиқтати алии алхбир , бдонк ҳар соли ин ҳангоми яке азин ҷониб падед ояд ки ту омадӣ , ӯро ба ҳамин сифати биоранд ва дарин чаҳор болаш давлат бинишонанд ва чун як соли навбат подшоҳӣ бидорад , ӯро полҳнги икроҳ дар гардан ниҳанд ва шоءам абӣ ба канори ин шаҳри дарёии сети ҳоил , миёни шаҳру биёбони ҳоил , онҷо баранд ва ӯро сар дар он биёбон диҳанд то бҳоем сифати саргашта ва ҳоем мегардад ва дар қалақу изтироби сар ва пой мезанад .

Хлъўои алайҳу зинў . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ҳу мари фии ъзу рафъа

Ва кзоки иФъли болҷзў . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ри лнҳрҳои фии кули ҷумъа

Ғуломи соъатии сар дар пеши афканд , ъ , гум шудаи тадбир ва хато карда занн , ва дар чораи ҷӯии кори хотири ҷуволро ба ҳар вҷҳтӣ мефиристод ва дар тҳрии ҷаҳоти қиблаи савоб , ба ҳар сўбӣ ки пеши чашм басират меомад , май тохт ва ба дарёфт махраҷи кор аз ҳаргуна тўслӣ металабед то он сари риштаи тадбир ки дигарон гум карда буданд , бозёфт ; сар баровард ва гуфт : эй хдмтгорӣ ки рои ту гиреҳи гушои мубҳамот ағрозаст , ман беруни шӯи ин кор ба даст оварадам , аммо ба дасти ёрии ту ; агар расми ҳақи гузорӣ дар мусоидати биҷои оре , ба итмоми пайвандад . Хдмтгори тақдими фармонро камари баст . Ғулом гуфт : акнӯн гӯш ба ишорати ман дору онч ман фармоем дар он эҳмол ва таъхир макун ва бо таҳаммули мшоқи он ҳаловатӣ ки охири кор ба мазоқ ту хоҳад расед , баробари дидаи дил насб мекун то рӯй мақсӯд ба осонӣ аз ҳиҷоби таазур берун ояд .

Ва бдонк аз муаззамоти вақойиъи ҷуз ба ранҷу мсобрти злу мкобрт бо гардиши айём берун натавон омад .

Акнӯн туро ба канори ин дарёи киштиҳои бисёр май бояд сохтан ва аз сокинони ин шаҳру дигари шаҳрҳо чанд устоди ҳозиқу сонеъи моҳиру муҳандиси чобуки андешу рассоми чарби даст овардан ва аз дарё гузаронидан ва бидон биёбон фиристодан то онҷо иморатӣ бодед оранду шаҳрӣ банно кунанд ки чун аз ӣнҷои вақт риҳлат ояд , онҷо рӯем ва дар он мақоми Карим ва он ҷои азиз ба айши мҳноу ҳазз муставфӣ расем ва дар он арсаи заминии поку мунаббатии гавҳарӣ ки аҳлят варзидан дорад , бгзиннду ҷамоатӣ ки саноати ҳрост ва фалоҳат донанду русуми заръу ғарс некӯ шиносанд , онҷои раванду ҳарч ба кор ояд аз олоту адавоту асбобӣ ки асҳоби ҳарфатро бояд , ҷумла дар киштӣҳо ниҳанду иўмои Фиўмоу соъаҳи Фсоъаҳ ҳар онч бидон ҳоҷат ояд ва корҳо бидон мавқуф бошад , алӣ алтўотр мерасонанду чндонк дар масорифи муҳимоти сарф мебояд кард , аз хазона бурдоранду лои срФи фии алхири пеш хотир доранду ҳбзои макрӯҳи أдии إлии маҳбӯбу марҳабои бأзии асФри ани матлӯб бар рӯзгор худ хонанд хдмтгор ба қадами қабул пеш рафту содиқи алъзимаҳ , ноФзолсримаҳи миёни тшмри дарбасту тавоифи сноъу мҳтрФаҳро алии ихтилофи алтбқоти ҷумла дар киштиҳо нишонду онҷои бараду устодонро бифармуд то мақомӣ махсӯс карданду нахусти ҳалқаи шаҳрии дркшиднд ва банноҳои муртафаъ ва сароҳои олӣ ва манзарҳои длгшоӣ ба сақфи муқарнасу тоқ мқўс баркашиданд ва деворҳои млўну мушаббак чун обгинаи фалак ба сурху зарду фаршҳои пирӯза ва лоҷувард бароварданду сарое дар соҳатӣ ки мҳби насими роҳат буд , хоссаи подшоҳро бсохтнд чун ҳуҷраи офтоби равшану рӯҳонӣ , конгресс ӯ сар бар сипеди кӯшки фалаки афрохтау шарафоти айвонаш бо мтомҳи брҷису кайвони баробари ниҳода ва ин сифат рӯзгор бирав хонда :

* * *

Пас ишорат кард то ҳар ҷои пиромни шаҳри мазраъау зиъаҳ эҳдос карданду тухм бисёр дар замини Пошиданад ва аз анвоъи ҳубуби басии бкоштнд . Боғ дар боғу бустон дар бустон биниҳоданд ва обҳои ъзби зулол ки гуфтӣ аз қадамгоҳи Хизри падеди омадаи сет ё аз сарангушти муъҷизаи Мӯсои чакида , дар маҷорӣу мсории он равон карданд . Боғу роғи бпиростнду анҳор ба ашҷор биёростанду фусили сарву ърър бар атроф ҳар ҷӯйбории бншонднду буқъае ки аз ҳафт иқлӣми рубъи маскӯн чун рабиъ аз чаҳор фасли олам ба лутфи мизоҷу эътидоли табъ бар сар омад , тамом карданд ва аз мФоршу мторҳу олоту амтъаҳу мтъўму машрӯбу мнкўҳу мркўб чандон бидон шаҳр кашиданд ки рӯзгори дасти табоҳӣ ба имдоду аъдод он нарасонад , ҷумла бар вифқи маслиҳату муқтазои орзӯи мураттабу муҳайёи гашт . Он рӯз ки охири сол буду офтоби маликро вақти завол , мардуми шаҳр ба даргоҳ муҷтамаъ шуданд то ба қоидаи гузашта ӯро низ чун дигарон аз тахт салтанат барангезанд . Чун хитоби он илзом ва арҳоқ шунид , агрчи пеш аз вуқуъи воқеаи ғами корхўрдаҳ буд ва қабл алхтўи қадамгоҳи наҷот ба чашм карда , лекини мехи мؤолФту мؤонсти як сола ки дар он мӯтин ба доман ӯ фурӯ барда буданд , душвор тавонист баровардан .

Охири ғуломро бурданд ва дар киштӣ нишонданд ва аз дарё ба канори водии расониданд , дар ҳоли ҷумлаи мустахдимон ки мустаъиди истиқболу мтрқби он иқболи чашм бар роҳи қудум шоҳ медоштанд , пеш омаданду расми хизмату бандагиро иқомат карданд ва ӯ бидон оромгоҳи дил фурӯ омад ва дар мтнзҳоти он мавозиъу маротеъ ба мустақар саодат расед , дидаи аўмиди равшан , ҳавои муроди софӣ , либосамоне муҷаддади бисоти давлату Комронии ммҳду лобуд чунин тавонад буд .

Акнӯн эй фарзандон , мустамеъ бошеду хотир бар тФҳми рамзи ин ҳикоят муҷтамаъ доред ва бидонед ки он ғулом ки дар киштӣ нишаст , он кӯдак ҷанинаст ки аз мабдаи таквини нутфа ба тлўини ҳолот на моҳ дар атвор хилқат мегардад ва чунонк қуръон хабар медиҳад : сами хлқнои алнтФаҳи ълқаҳи Фхлқнои алълқаҳи мзғаҳи Фхлқнои алмзғаҳи ъзомои Фксўнои алъзоми лҳмо то онгоҳ ки ба мартабаи тамомии сӯрату қабули нафас нотиқа мерасад ва ба камоли ҳоли мустаъиди халъати офариниш дигар мешавад , сами أншоноаҳи хлқои охир , яъне ҳулӯли ҷавҳари рӯҳ дар маҳали ҷисмонии қолаб ва он киштӣ шикастан ва ба ҷазираи афтодан ва ба канори шаҳрӣ расӣдану халқии анбўдаҳ ба истиқбол ӯ омадан ишорат аст бидон мшимаҳи модар ки қароргоҳи Тифли сет , ба вақти вазъи ҳамли ночор мнхрқ шаваду аҷзоъи он аз ҳам баравад то ӯ аз сари ҳади офариниш кӯч кунад . Чун ба дарвоза ҳудус расад , дар он ҳоли чандини кас аз модару падару дояу додку ҳознаҳу розъаҳ ба тартиб ӯ қиём май намоянду ҳиллами ҷро то бидон мақом ки дар кнФи клоъту ҳаҷари ҳимояту ҳифзи эшон парварида ва болида мегардад ва аз манзили ҷабру изтирор ба мақоми феълу ихтиёр тараққӣ мекунад . Агар давлати абадӣ қоид ӯсту тавфиқ азалӣ роед ӯ , чунонк он ғуломро буд , ҳар оинаи дрондишд ки марои азинҷои рӯзӣ бибояд рафтану ҷои дигари мўӣл ва моб бошад , пас ҳарч дар имкони саъй ӯ гунҷад аз сохтани кори он манзилу аъдоди асбобӣ ки дар сарои боқӣ ба кор ояд , боқӣ нагузорад ва дам бидам захоири саодати ҷовдонӣ аз пеш мефиристад то он рӯз ки рӯзи умр ӯ ба сар ояд ва азин сарои орияташи бронгизоннд ва бидон водӣ баранд ки аз олами охират иборатаст . Манзилӣ бинад бар муроди худ сохтау қароргоҳӣ ба равнақи орзӯи пардохта ,у إзои рояти сами рояти нъимоу маликои кбиро ва агар ъёзои биллоҳ аз худъаи ин сароби ғурур дар мастии шароб ғурур бимонад ва ба тоқу айвонӣ чун сарои пардаи қавси қзҳи рангину нопойдор фурӯд ояд ва ба харгаҳу хайма чун чатру соябони саҳоби пурнақшу гусастаи таноб фирефта шавад , ҳамагии ҳиммат бар ттлби ҳол мқсўр гирданд ва аз тأҳби кори мол боз монад , чун онҷо расад ҷузи ҳоўиаҳи ҳўони доими ҷой худ набинаду абдолобдину дҳролдоҳрин дар ҳабси орзӯии хеши дасту пой талаб мезанад , аўлӣки аллазӣнаи аштрўои алзлолаҳи болҳдии Фморбҳти тҷортҳм ва мо конўои мҳтдин .

Малик зода гуфт : бад-ӣни калимоти фасеҳи нсиҳ чун анфоси калимаи аллоҳ , алмсиҳ , дили мурдаи дайри солаи моро зинда гардонидӣу хзрўори оби ҳаёти ҳикмат дар коми ҷони мо чконидӣ , лекини бародарони ман , агрчи доно ва меҳрбонанд , ҳам бар эшон эътимод надорам ,у أнои أхшии сайли тлътӣ , чаҳ эшонро пас аз ту ба мъўнти бахт бе таҳаммули ҳеҷ мؤнти пой ба ганҷи тани осонӣ фурӯ хоҳад шуд ва ногоҳу нобиўсон ба айшии ҳнӣу неъматӣ суннӣ хоҳанд расед , май тарсам ки ҷаҳони дӯстии эшон сабаби дшмнонгӣ мо гирданд ва агар имрӯз дар мкомни нафас ҳар як ин маъонӣ пӯшидааст , фардо аз модари малики ақими фитнаҳои номавқе зояд .

Малики дарин ҳол ки зимоми тасарруф дар даст дорад , маро дар дасти тсориФ рӯзгор нагузораду мақом дар тавлияти малик пайдо кунаду тсўитӣ дар миёни мо падеди ораду мҳҷтӣ ки бар мо ҳамаи ҳуҷҷатии Форқ буд , изҳор фармоед то қадам бар масолики он собит дорему мардум доно гуфтаанд : ҳрк тавонад афтодаеро баргирад ва брнагирад , бадв он расад ки аз уқоб бидон мӯш расед ки оҳӯи муҳтоҷ ӯ гашта буд . Малик гуфт : чун буд он достон ?