Додмаҳ гуфт : шунидам ки рӯзии хусрав бо бзўрҷмҳр дар бустон сарое хиромед , бар канори ҳавзӣ ба тамошоӣ бтон бинишастанд ки ҳар як бирасон ( ? ба сон ) заврақи симин бар рӯй дарёии симоб гузар мекарданд яке млоҳи вор ба мҷдФаҳи панҷаи пой , киштии қолабро ба канори афкандӣ , яке чун бозии гарон ки гоҳи таълим аз нардбони ҳаво бар сатҳи диҷла муъаллақ зананд сарнигӯн ба об фурӯ шудӣ , яке ғусли ҷанобати сФодро аз ахомси қадам то аъолии соқ май шастӣ , яке мзмзаҳу истиншоқ аз рафъи ҳдс мломст баровардӣ . Гоҳ чун зоҳидӣ ки саҷҷода бар об афкананд пеши хусрави намози бурдандӣ . Гоҳ чун қасорони либоси оби бофти ҷиноҳин ба қурсаи собӯн ҳубоб мезаданд , гоҳ чун зродони дръи ғадирро бар шакли ғдоири мънбру мусалсали некӯони ҳалқа дар ҳалқау гиреҳ дар гиреҳ меандохтанд . Соъатӣ бар тарафи он ҳавзи назораи коргоҳ қадар мекарданд то худ он мурғони бҳрктро аз ҷомаи тмўҷи об ки бшъри осмон гаван монадӣ , нақш банд кун Фикўн чигуна падед оварад . Хусрави гавҳарии гиронмоя дар даст дошт ки ҳар вақт бидон бозӣ кардӣ , марҷонӣ ки офариниш дар ҳуққаи даҳони ҳеҷ маъшӯқ мисли он наниҳод , марворидӣ ки рӯзгор ба нӯки мижгони ҳеҷ ошиқ монанди он насуфт , чашми ҳеҷ наргиси чунон жолаи надида буду раҳми ҳеҷ садафии чунон сулола напарварида дар астғроқи он ҳолат аз дасташи дарафтод , бтӣ ба минқор дар гирифт ва фурӯ хӯрд . Бўрҷмҳр мшоҳдт мекард ва пӯшида медошт то онзмон ки хусрав аз онҷо бо хлўтхонаҳ хеш рафту бзўрҷмҳр бо всоқ омад . Хусрав аз он гавҳар ёд оварад . Муътамидӣ фиристод то ба ҷади балиғ дар он мавзе талаб кунанд . Бисёр талаб кард ва наёфт . Хусрав дар тағобуни тазйиъи он бим буд ки риштаи пари гавҳар аз сршг дида бигушоед . Бзўрҷмҳрро ҳозир кард ва гуфт : агрчи он дар ятем бо даст ояд ва чунон ятемиро худо зойеъ нагузорад , аммо ҳолеи роҳи ман бар Фўоти он ранҷи дил май байнам ; чораи ин кор чист ? бзўрҷмҳр ба ҳукми онки худованди толеъи худро дар он вақти мўблу нҳўси кавокибро ба назари адовати нозир , бо худ андеша кард ки чун он бт дар миёни ду ҳазор бт муштабаҳаст , ишорат ба яке натавон кард ва агар мҷмло бигӯям ки дар шиками бтонст , май тарсам ки таъсири толеъи номусоиди исобати ҳукмро дар тохир дорад то бтон бисёр кушта шаванд ва чун гавҳар наёбанд , хусрав хашм гираду маро ба ҷаҳл мансӯб кунад ё ба хиёнат ; он рӯз дар андешаи басари барад ва ҳеҷ нагуфт . Чндонки ахтари иқбол аз вабол берун омаду рӯзгор бо ӯ чунон шуд ки агар хостӣ ,

Пас ба хизмати хусрави шитофт ва гуфт : пайвастаи гавҳари шамшери малики шаби афрӯзи ҳаводиси айёми бод , имрӯз ба партави фари подшоҳӣ дар ойӣнаи фаросати хеши чунон байнам ки он гавҳар дар батни яке азин бтонст ки ҳама чун ғаввосони гавҳари талаби гирди пояи ҳавз май гаштанд . Агар шаҳриёр бифармоед то бтӣ чандро хӯн бирезанд , он гавҳар ба хӯни баҳоии эшон аз рӯзгори бозтўони ситад . Ба ҳукми фармони аввалин бтро ки сар буриданду басари корди меҳр аз дарҷи ҳавсила ӯ бардоштанд , пас аз қатра чанд лаъли сайёлу ёқӯти музоби он гавҳар чун як қатраи об аз миён берун афтод . Хусрав дар он шигифтӣ аз бзўрҷмҳр пурсед ки чаро зӯдтар нагуфтӣ ? гуфт : саодати толеъро бар сиблат мусоидат намедидам ; андеша кардам ки агар бигӯям , мшъбзи ин ҳафт ҳуққаи пирӯзаи ин гавҳарро бо ишми рӯзу шабаҳи шаби чунон бромизд ва аз дидҳои авҳом пинҳон кунаду бадастоне ки зердасти тасарруф берун диҳад ки ҳаргизи ақли чобуки андеши тезбини онро бо даст натавонад оварад . Имрӯз ки давлати шоҳро муовин ёфтаму айёмро мувофиқ , бигуфтам ва ҳамчунон омад ъ ,у қади иўоФқи баъзи алмниаҳи алқдро . Ин фасона аз баҳр он гуфтам то беҳуда дарбора ман саъй нанамое ки ҳар сухан дар хизмати мулӯк ба вақте хоси тавон тақрир кардан . Достон гуфт : таъсири сухан дар нуфуси инсонӣ ба ҳасби эътиқод буд . Агар дар дил шаҳриёр нагарму байнам ки қасд ӯ бо анояти ман баробарӣ мекунад , тъорзои Фтсоқто аз мизони тҷрбти каффаи мақсӯди ман на роҷҳ буд на мрҷўҳ ъ ,у кони кФоФои лои алии влолё , ва агар ҳануз бар салобат ҳол авваласт , ба суханҳои млин ва гуфторҳои чарби мубин агар нарм нашавад , борӣ дар дуруштии ниФзоид . Рӯзи дигар ки ин Юсуфи чеҳраи алавии нажод ки ҳар шаби қамарро бо дигари кавокиб аз баҳри иқтибоси нури хеш дар саҷда тақарруб бинад , гоҳи баҳоии ҷамолаш бо нхФоз дар мизон шавад , гоҳи дараҷаи камолаш ба иртифоъ дар далв падед ояд , сар аз чоҳи зиндони хона зулмат баровард . Достон аз дар зиндон ба астхлоси додмаҳ ба хизмати даргоҳ шаҳриёр рафту замини хизмат бӯса доду дасти дуо бар осмон дошт ва гуфт : алсодқи ироми азои въду алборқи ишоми азои раъд . Дируз ки ман бандаи ҳадиси он бандаи қадим дар хизмат тоза кардам , тозаи рӯеи малик бар афв ӯ далел возеҳ ёфтам . Агар имрӯзи он аўмид ба вафои расонаду ҳақи бандагӣ ӯ аз змти карами хеш мўФӣ гирданд , суннати кироми аслофро эҳё фармӯда бошаду сяти карами аъроқу лутфи ахлоқ ба атрофу офоқи расонидау мсомъу маҷомеъро ба нашри мҳомди авсофи мтиби гардонида ва агар восита на гуноҳ муҷримон бошад , фазилати афви куҷо падед ояд ?

Ва шоди боди равони онкас ки гуфт :

Хирс чун ин бишунид , ноираҳи буғз аз дарун ӯ шуъла бароварду қорўраҳи қадаҳ дар гуфтори достон андохтан гирифт ва гуфт : ҳрки гуноҳи раиятро хирад донад , афви подшоҳро бузург надонаду ҳрки гуноҳи корро бриءи алсоҳаҳи шимурд , ҳақи таҷовуз подшоҳ нашносад . Маликро ин вақоҳати азуи сахт мункир омад ва гуфт : лӣси бأўли қорўраҳи касрат , тақсиру ғаромату гуноҳу надомати ҳама дар роҳ фурудастон омадасту қабулу иҷобат ҳамеша аз бузургони мстқбли он шуда . Исрор шарт нест , ҳадиси шумо дар низоу дифо ба ттўили анҷомӣду маҷоли ттўл танг гардониду модом ки сухан на дар пардаи шарм ва озарм равад , рӯй ҳақиқати корҳо ба ғараз пӯшида монаду оташи ҳасад аз бўотни шумо ба хирмани малику давлат сироят кунад ва аз тъодӣу тносии шумо ба ғарази хос зуд бошад ки фитнаи оми бодонеу ақосӣ вилоят расад . Достони агрч дар ин фусӯли ҳифзи ҷониб дӯстон мекунад ва он писандидатарин хисол ва шарифтарин хилол мардумаст , лекини азин маъонии ақтноءи захоири никўномӣу аҷтноءи самароти ҳасани ҳифоз мо меҷӯяд , чаҳ агар баҳри хтиӣтӣ ки дар роҳ хдмтгорон ояд , матолиб ва мъоқб шаванд , расми ходими махдумӣ аз ҷаҳон бархезад .

Ва шабаҳат нест ки туро аз мувҳишоти ин калимот дар боби додмаҳ ғараз онаст то дигари тавоифи хадам дар роҳи густохии ҷуз ба ҳасани адаб қадам наниҳанд ва бар иртикоби ҷароим ҷуръат нанамоянд ва аз ҷустани маъоӣиб ки нафаси одамии манба ва манша онаст , забон кашида доранд . Акнӯн шуморо аз мшоҳнту мдоҳнти давр май бояд шудану тбсбсу чоплусӣу мроўғту айби ҷӯӣ низ бгзоштну ҳақиқат донистан ки агар даври афлоку сайри анҷумро бохтлоФи руҷӯъу истиқомат ки доранд , иттифоқӣ дигар набӯдӣу табоиъи арқон бо ҳамаи мзодт на ба созгории таркибу тадохули аҷзо Бомиён омадандӣ , қалами муштарӣу Уториди як забон набӯдӣу теғи ?харчаду баҳром дар як ғилофи нгнҷидӣу об бо хоки даст дар гардан мувофиқат наёвардӣу ҳавои фитроки муҷовират оташ нагирифтӣ , санъати офариниш бтмомӣ нараседӣу силки ин низом дарҳам науфтодӣ , саҳни ин работи суфлоу сақфи ин соботи алавӣ иморат напазируфтӣ , чунонк дар нафии ширку исбот ва ҳдонит омадаст , луи кони Фиҳмои ?алааи алои аллоҳи лФсдтоу хирс чун анояти маликро бо додмаҳи барин айёр дид , аз ҳарч гуфта буд , пушаймон шуд . Гӯши ғаромати табъ молидану ангушти надомати ақл хоидан гирифт , гуфтори шаҳриёрро таслими гӯнаи бикрад ва аз худ астсломӣ бинмуду бтсўибу тзниби сухани машғӯли гашт ва дар пардаи лаъиби алхҷл аз пеш шаҳриёр бархест ва ба хона рафт , мутафаккир ва ғамнок бинишаст , ҳам аз халоси додмаҳ ва ҳам аз тҷосрӣ ки дар қасд ӯ пайваста буду дшмнонгӣ изҳор карда ; донист ки сари замири хеш аз пардаи китмони берун афкандан бидон ваҷҳи захмаи носоз буд ва он тир аз қабзаи кифоят хато рафт ; бо худ гуфт : агар аз пас ин мкошҳт дар масолеҳати занам , изтирорӣ бошад дар либоси ихтиёри пӯшидау тмҳлӣ дар табъ ба такаллуф овардау ткҳлӣ аз айн алрзо намӯда , тадоруки ин воқеаи бачаи тариқ тавон кард ? дар музтариби ин ҳоли харгӯшӣ , фаррухи зоди ном , дӯсту бародар хонда дошт ба Фтонти зеҳну рзонти рои машҳур ва ба кордонӣу пеши андешии дастуру пешвои дӯстону ёрони кори афтода , аз абноءи ҷинси хеши ин бҷдаҳи рушд ва киёст наҳодӣ , ҳамаи ҳадсу фаросат ногоҳ аз дар ӯ боз омад , ӯро бидон сифати музтариб ва дар оташи андӯҳ мултаҳиб ёфт ; пурсед ки ин таваҳҳушу парешонеу гиреҳи тъбс бар пешонӣ чист ? хирси кайфияти ҳол дар миёни ниҳоду нФсаҳи алмсдўрӣ ки аз вдоиъи судӯр аҳрор бошад , аз дил берун дод ва аз ҳарчи рафта буд , ҳикоят боз ронад . Фаррух зод гуфт : ҳрк дар ҷом гетӣ намой хиради фарҷом корҳо нанигарад ва дар матлаъи андеша аз мухлис ёд накунад , ҳамеша парокандаи дилу осемаи сар ва бесомон кор бошад . Нек науфтод , ту пиндоштӣ ки раъии малик бо додмаҳи чунон тағайюри пазируфт ки вқиъти ту дар мавқе қабул нишинад ва ӯ чунон афтод ки ҳаргизи брнхизд , ҳайҳот , астсмнти алўрму нафхати фии ғайри зрм , ва ҳеҷ ҳасрати вароӣ он нест ки аз карда худ ба мардум расад , марди некӯи рои покизаи фикрати зираки дили салими фитрат то аштмоли сухан бар манфиатӣ маҳз набинад , аз гуфтан мҷтнб бошад ва агар дар сухани мзртии мумкин алвуқуъ донад , аз он мумтанеъ шудани воҷиби шиносад ва то заруратӣ ҳомил набошад , худро дар таҳаммули аъбоءи он сухани ниФкнд , ман ҳасани исломи алмрءи таркаи мо лоиъниаҳ ,у оқил то тавонад , душманӣ бар дӯстӣ нагузинаду бегонагӣ бар ошноӣ тарҷеҳ наниҳад ва гуфтаанд : душманро чунон бояд дошт ки он гӯии булӯрӣн ки дар ҳуққа ниҳанд ва ҳар вақт берун гиранд ва пок бишӯйанду ҳарч дар эҳтиёт ва азиз дошт он гунҷад , биҷои оранд то рӯзӣ ки ҷое санги хораи сахти бенанд , бар он санг зананд ва хирад башикананд , чунонк таркибу таълӣфи аҷзоъи он беш дар имкон наёяду ҳрки Аннани мркўб ҳўӣ кашида дораду пой дар рикоби сабр устувор кунад , оқибати хуррамӣу нишоти ҳамАннан ӯ ояд , чунонк он марди бозаргонро афтод бо зани хеш . Хирс гуфт : чун буд он достон ?